Eanach na hUaigle
Éire
- Bailiúchán
- An Príomhbhailiúchán Lámhscríbhinní
- Imleabhar
- 0523
- Dátaí
- 6 Deireadh Fómhair 1937
- 1938
- Cineál míre
- Seanchas
- Innéacs Aarne-Thompson
- AT0302: The Ogre's (Devil's) Heart in the Egg
- Innéacs Aarne-Thompson gaolmhara
- AT0432: The Prince as Bird
- Teanga
- Gaeilge
- Suíomh
- An Ros, Co. na Gaillimhe
- Cill Chomáin, Co. Mhaigh Eo
- Bailitheoir
- Proinnsias de Búrca
- Faisnéiseoir
- Micheál Ó Dubhdábhoireann
- Nasc
- Féach an iontrail ar dúchas.ie
Modh:
Tagairt chartlainne
An Príomhbhailiúchán Lámhscríbhinní, Imleabhar 0523, Leathanach 003
Íomhá agus sonraí © Cnuasach Bhéaloideas Éireann, UCD.
Tras-scríbhinn
ISchaloin.
sí dilicann
conntach a faillim baintacht".
páróiste. Bar
ainm an sprionnóna í roinsa ar biris
deórad an sgionnon. Searna-mhóna. Aá. Slig.
do scríodar síor geal
37
ar an
Ó ocal-airgibhirinn
4
Sinm-ochaca. Feilim
conna"
inn-ailí. Ní. Bhuidhe
ar a thopadh baile. í
an. Sgeaoblianta. Bionóin. drais.
dos an uair sin.
agus a bhí in a chomhnuil an na sin
bí. Bhuidhráin.
na ha
Bhí fear fadó ánn agus is fadó a bhí 'á mbéinnse an uair
sin ánn ní bhéinn anois ánn, bheadh sean sgéal agam nó
bheadh sgéal úr agam nó bhéinn gan aon sgéal. Ní rabh
cur síos ná innsean sgéil air bhí sé ina fiadhgaire
chomh mór sin. Ní choinneóchadh oidhche ar bith fliuch na
tirm, sioc ná sneachta ná fuacht istigh é. Bhíot sé
a gcomhnuidhe imthighthe. Ach bhí sé a' srubhal oidhche tháinic
sé rómhór fliuch air, agus thuit ceó an-trán agus é a guil
thrídh ghleann sléibhe. Ní i bhfad a bhí sé a guil thríd an
ngleann sléibhe nuair a chaill sé a mheabhair. Ní rabh
'fhios aige cé rabh sé. Bhí sé glan as a mheabhair agus
is dóighthí gurb' éard a bhí air fóidin meara. Bhí sé ag
imtheacht leis agus é a' síor imtheacht leis agus ní rabh fhios
aige cé rabh sé a guil go rabh an oidhche caithtí aige
Nuair a tháinic solus an lae lá'r na bháireach ní rabh
'fhios aige cé rabh sé. Bhí sé a' síor imtheacht leis a síor
imtheacht leis go dtáinic an oidhche aríst air, agus thart agus
ocras air agus gan teach ná cró lé feiceál aige in-áit a
rabh sé glan as a mheabhair d'fan mur sin go dtí
maidin lár na bháireach aríst agus bhí sé ag imtheacht
leis thríd an sliabh a gcómhnaidhe go dtáinic sé go
dtí gleann mór, agus céard a bheadh insa ngleann ach
capail cailltí. Bhí seabhac annsin. Bhí cú ánn agus bhí leomhan
ánn. Well bhí sé go dheasaí idir an seabac agus an cú
agus an leomhan nach bféadfaidís bhaint leis an gcapall
o dtagach fear saoghalta thart a roinnfheach an
capall eathtrú. Nuair a tháinic an fear tacht go dtí iad
d'fiafhruigh an cú dhó a roinnfheat sé an capall sin
eathtrú. Well roinnfeadh" arsa'n fear ar seisean déanfha mé
no dhíthcheall díbh." Tharraing sé amach a sgian agus geárr
sé suas ina píosaí í. Chaith sé an fheóil i dtaobh. Chaith sé
na crámhaí i dtaobh agus chaith sé na putóghal agus na ripleágaí
i dtaobh eilí. D’fan mur sin d'fhiafhruigh sé díofa a rabh siad
sástaí leis sin. Dubhairt siad go rabh. "Well bhéarfha mé
an fheóil" ar seisean "go’n leomhan ’sé is mó agus is láidhe,
bhéarfha' mé na crámhaí dhuitse" ar seisean leis an gcú, "agus bhéarfha
mé na puthógaí agus na ripleógaí go'n éan seo ar seisean
Bhíodar rí-shástaí. Bhaluigh sé leis
é dhéanfha' sin" ar siadsa
agus thosaigh siad-san ag ithe agus ní i bhfad a bhí sé
adubhairt an cú leis an leomhan. "Tá an fear sin
dtí anois" ar seisean imthighthe, agus níor thug muid sórt nídh ar
bith dhó, agus bféidir go dteastóch a gcúnú ar báil uaidhe.
Nach bhfuil sí agat-sa" ar seisean leis an leomhan.
"Tá" arsa’n leomhan. "Nach bhfuil goil agat-sa" ar seisea
comhan leis an seabhach. "Tá" arsa'n seabhach. "Well tá gir eilí
agam-sa" arsa’n cú "bfeárr dhom imtheacht" arsa’n liomhan
cú
go dtagaidh mé suas leis. "Ná h-imthigh" arsa'n cú is luaithe
mise". D’imthigh an cú ina dhiaidh agus má d’imthigh fhéin
tí iad geárr go rabh sí suas leis, agus nuair a hainnic sé
an cú a' tigheacht sgannruigh sé. Á anois ar
seisean "tá mé marbh go deó is dóighthí" ar seiseannar
roinn mé ceart eathtrú é." Nuair a tháinic an chú
go dtí é. Is dóighthí" arsa'n fear "nár roinn mé an
capall sin ceart eadraí. "Ó roinn" arsa'n cú "tú
rí-cheart é ach bfeárr dhuit filleadh ar ais
bféidir go dteastóch a gcúnú sinní fós uait".
d’fhill an fhear ar ais go dtáinic sé an áit a
rabh an seabhac agus an leomhan. "Well anois" arsa'n cú
níl aon lá go deó" ar seisean" a chuimhneóchas tú
orm-sa nach mbeidh tú in do chú." "Well níl ionnam-sa
arsa'n leomhan "ach go bhfuil mé in mo bheithidheach mhór
mhillteach láidir, agus bféidir go dteastóch mo dhíot fós.
uait. Níl aon lá go deó a chuimhneóchas tú orm nach
mbeidh tú in do leomhan. "Well níl ionam-sa ach
ruidín an-bheag" arsa’n seabhach "ach go bhfuil mé in
m'éinín an deas agus má bhíonn tú a guil thar abhainn
ná thar loch choidhche cuimhnigh orm-sa agus beidh tú in-ann
a ghuil thairis. "Well bhí áthas mór ar an bfear
na trí gus a bhí fáightí aige. Bhí sé ag
imtheacht leis agus é a' síor imtheacht leis go dtáinic
sé go dtí abhainn agus bhí an abhainn an-mhór, agus bhí
sé a guil soir agus siar agus ní rabh sé a' cuimhneachtáil
nár ar an gcú ná ar an leomhan ná ar an seabhach.
Ach faoí dheireadh tháinic sé in intinn chuimhnigh sé ar
an an seabhach, agus bhí sé ina seabhac ar an bpoinnte boil
agus ní rabh sé i bhfad a guil thar an abhainn. Nuair a
fuaidh sé thar an abhainn rinne sé fhear dhó fhéin aríst
chomh maith agus a bhí sé oidhche ná lá ariamh. Bhí sé ag imtheacht
leis ag imtheacht leis agus é ag síor imtheacht leis agus
bhfaca sé caisleán mór i bhfad uaidhe agus ní ingar dhi
Rinne sé ar an gcaisleán agus nuair a bhí sé a' déanamh
n-sa ar an gcaisleán rinne sé éan dó fhéin. Fuaidh sé
ór suas ar íochtar na fuinneóige, agus bhí bean óg sa
gcaisleán agus bean bhreágh, agus hainnic sí an t-éinín and
ar an bhfuinneóg taobh amuigh. Bhíot sí a' cur amach
a láimhe ag iarraidh breith ar an éinín agus d’imthigheadh
an t-éinín anuas go'n fhuinneóg go dtagat sé anuas
ainn ar an talamh taobh amuigh. Bhíot sí a' cur siucra
an bán chuige bhíot sí a cur chuile shórt chuige
nó
óg ar
sé a' léimneach síos agus suas go’n
ntalamh, agus ní rabh sé a' féachaint an-dánaí. Fa
í go'n chailín óg breith air.
deireadh thug sé
breachtáil Chuir sí amach a lámh agus rug sí air. Á chuir
na murdair aistí
h-iseal agus go h-árd chuig
h-athair agus chuig a máthair go rabh an t-éinín deas
gabhthaí aicí
ell rinneadh chuile shórt caithreim
go’n éan agus mo léan fritheas áit dó lé ghuil a chodhladh
insan oidhche agus áit a chúmhdóch é insa lá. Bhí chuile
shórt ag imtheacht thar cionn ach dheamhan néal
ar bith a bhí sí fháil lé codhladh insan oidhche ó
rug sí ar an éan ach a brionglóidí agus
órt.
Dubhairt an t-athair annsin léithchí go mbainfheat sé
an cloigeann go’n éan mur dtugat sí suaimhneas
feasta dhó an oidhche a chodhladh. Fuaidh sé go dtí an
sean dall glic a bhí insan áit agus d’innis sé go’n
sean dall glic é gur rug sí ar an éan sin, agus go rabh
sé ina bhaileabhair ó rug sí ar an éan nach rabh
sé a' fáil néal lé codhladh. "Ó ná bac léithchí" arsa'n
Seán dall glic a cuimhneadh ar phósadh atá sí." "Ó níl
'fhios agam sin" arsa’n Rí. "Ó seadh" arsa'n sean dall
glic. Mur sin fhéin d’fhan mur sin go dtí go dtáinic
an oidhche aríst. Rinne seisean fhear dhó fhéin agus thosaigh
sé a' cainnt léithchí. "Ó is mise atá ánn" ar
seisean "mise t-éinín? "Á ní fhéidir sin" ar sise.
"Is mé" ar seisean. Bhí áthas mór annsin uirthí
bhí an fear a' cainnt léithchí a gcaitheamh na h-oidhche
insa seomra, agus ar maidin nuair a d’eirighidís théigheat
sé 'un suan chodhlata dhó fhéin, agus bhíot sé in-éan. Bhí
an t-am 'á chaitheamh agus chaon t-sórt agus bí an ríméad ar
an éan aicí, agus é ina fhear san oidhche agus in-éan sa lá.
Bhí sean dall glic insan áit agus casadh leis an Rí an lá
seo agus é a marcaigheacht ar a chapall. "Well anois" ar seisean
"níl lé fáil ag t-inín go shaoghal ach go mbí sí suas dhá
bhliadhain agus fiche sin é a bhfuil go shaoghal lé fáil aicí.
cas Ara cé adubhairt sin leat" arsa’n Rí. "Tá mise dhá rádh
leat-sa" ar seisean. "Well caithfidh mé thú" ar seisean.
"Ná caith" arsa'n sean dall glic "mur sé sin an fáth sí
rabh é a bhfuil orduighthe dhuithchí. "Fuaidh sé abhailí agus d’innis
abh sé dhá mhághistreás é, agus d’innis sé go'n bhean óg é gur
sa'n dubhairt an sean dall glic é sin bfeárr dhom a ghuil
níl ar seisean "agus a mharbhú. "Ná marbhuigh" arsa’n mháighistreá
ar sise "ní bheadh 'fhios agat ó d’innis sé an méid sin nach
n-innseót sé tuilleadh dhuit". D’fan mur sin fuaidh sé
lá'r na bháireach aríst chuig an sean dall glic. "Cé'n
fáth ar seisean ar dhubhairt tú an chainnt sin indé
liom? "Innseóchaidh mise sin duit" ar seisean. "Tá
ruinn
ghirrfiaidh a chothuigh in aice do thighe, agus cuimhnig
ar
abh
bhain sé
agus cinntí uirthí a ghuil insa bfarraighe
trí ghreim aistí agus trí síon nimhe. "Á" ar siad-san agus
iad i bhfad uaidhe "tá an girrfiaidh marbh." Tháinic an cú
agus agus tuirseach go leór chuig an gcailín óg agus chroch sí suas
an aríst an cú ar a bhealaigh. Ní rabh aon ghirrfiaidh lé
fáil. D'fan mur sin gur caitheadh an oidhche agus gur
caitheadh an caithreim aríst lá'r na bháireach. Fuaidh siad
amach aríst a d’eirigh an girrfiaidh. Má d'eirigh fhéin ba
é an coisidhe an girrfiaidh, agus sgaoil sise amach an cú
agus má sgaoil fhéin níor thadaí na clanntaí eilí a bhí ar
an oileán ná na gadair fiaidh ar ghualainn an cú a bhí
lín
aicí-se, agus a' tigheacht chuig bruach na farraighe thug an
girrfiaidh an fharraighe isteach dhó fhéin, agus lé teann an
fhuinneadh a bhí lé cú an chailín óg fuaidh sí go'n dárna
nfidh léim insa bhfarraighe. Bhí an bhean seo faoí dhraoidheachta agus
chroch sí an cú suas ar a láimh 'á spáint go'n cailín
ithtí
óg ag iarraidh múiséim a chur uirthí faoí rádhs
uaidh
nach rabh sí fhéin aicí go rabh an cú aicí. Chuimhnigh
seisean ar aimsir an t-seabhach. Rinne sé éan dó fhéin
agus d’fháil sé amach as a lámhaí go ndeacha' sé ar
bhealaigh an chailín óg gread an cailín óg léithchí
agus go ndeacha' sí abhailí, agus an mhuinntir eilí léithchí
agus an cú aríst ar a bhealaigh. Insan oidhche bhí sé
ina fhear chomh maith agus a bhí sé oidhche ná lá ariamh.
An triomhadh lá bhí an ghirrfiaidh agus chaon síon nimhe
aige amuigh ar aghaidh an caisleáin agus é a guil thart
thimpcheall, agus fuaidh an duine uasal agus chuir sé sgéal
amach aríst chucú na daoine móra seo, caig íseal agus
chuig uasal, agus a gcuid gadair a thabhairt leófa go
rabh an girrfiaidh thart aríst. Tháinic siad má tháinic
fhéin bhí a dhá oiread gadair acú an tríomhadh lá
agus a bhí chaon lá eilí. Má fuaidh fhéin bhí siad
ag imtheacht agus iad a déanamh bogán go'n chruadhtán
cruadhtán go’n bhogán go rabh deireadh an lae
a' tigheacht, agus é a' coinneál an-ghar go’n fharraighe.
bhí an cú seo dhá chur anuan agus dá chur análl
agus bhí an cailín óg agus an capall a' teannadh leófa
ariamh ariamh ariamh go bhfuair sí greim ar an gcailín
óg agus í ar bhruach na farraighe ar an gaineamh agus chroc
sí léithchí an cailín óg, agus b’éigin dhófa-san a thigheacht
abhailí agus bhí an bhean óg cailltí acú. "Tá sin
anois" arsa’n Rí "dona go leór." "Ó má tá fhéin" arsa
ceann eilí acú "níl aon neart air is dóighthí nach
rabh gealltaí go shaoghal duithchí ach an méid sin agus
tá sí uait anois". "Tá" ar seisean. Fuaidh siad abhailí
agus d'imthigh sé seo an cú brónach go leór agus rinne sé
fear dhó fhéin. Bhí sé a' síor imtheacht leis agus é ag
tháin agus théid cruadhtáin agus mur
art imtheacht leis thríd
bhí siad gur casadh isteach i dteach duine uasal é
fad
bhuail siad aimsir ar a chéilí go ceann bliadhna, agus sé
an gob a bhí sé lé fáil a' fosaidheacht lé beithidhigh ar
fáinne a bhruach farraige. Ní rabh aon lá ariamh a chuir an duine
uasal seo beithidhigh ar bhruach na farraighe nach mbeat sé
ceann uireasach tráthnóna. Ní rabh 'fhios ag
mbuachaill sin. Fuaidh sé agus shocruigh siad aimsir lé chéilí, agus
nuair a d’eirigh sé lá'r na bháireach fuaidh an d
leige uasal leis gur spáin sé an fheilim dhó ambeidh na
beithidhigh ánn ach gan iad fhágáil ánn san oidhche
badh shin é a chuid oibre a gcaitheamh an lae aire
a thabhairt go na beithidhigh sin ach iad a thabhairt
abhailí san oidhche. Dheamhan i bhfad a bhí an duine
sal imthighthe ná a bhí an buachaill sa bpáirc nuair
a hainnic sé beithidheach an-uthbhásach a' tigheacht as
rsa an bhfarraighe agus ag ionnsuigh ceann go na beithidhigh
nach fág annsin" ar seisean an beithidheach in do dhiaidh. "Ní
agus bhfuair sé aon fhreagairt. "Fág annsin in do dhiaidh
é" ar seisean. Ní bhfuair sé aon fhreagairt bhí sé
a' tarraint leis an beithidheach síos ar bhruach na
farraige, agus chuimhnigh seisean ar aimsir an leomhain
agus rinne sé leomhan dhó fhéin agus d’ionnsuigh an péire a
chéilí, agus má d’ionnsuigh fhéin níor mó chuige ná uaidhe
bhí ’chaon cheann acú a' creasgirt a chéilí a déanamh
bogán go'n chruadhtán agus cruadhtánn go’n bhogán.
an í
bhfághainn-se trí bolgam as an tobar sin tuas" ar
seisean"is geárr a mhairtheá dhom. "A bhfághainn-se
trí ghreim go sicín róstaí" ar seisean "ní mhairteá-sa
a leath-orthadh dhom. Sgaoileadar a chéillí amach.
má sgaoil fhéin thug an buachaill abhailí na beithidhigh
tráthnóna go dtí na mháighistir. "Well" ar seisean "cé'n
chaoí ar eirigh leat indhiú?" "Ó go rí-cheart ar
seisean. Hainnic an máighistir a' tigheacht é agus an
comhaireadh beithidheach aige. Well" arsa'n máighistir ar
seisean" is mór an t-ionghnadh liom-sa" ar seisean in
intinn fhéin "gur thug tusa na beithidhigh ceart indiu
leat ach beidh fhios agam ambáireach é" ar seisean.
D'imthigh sé ar maidin nuair a d’ith sé a bhriocfásta
agus a chuid beithidheach aige ar an bfeilim seo a
bhí ar bhruach na farraige, agus d'imthigh an máighistir ina
dhiaidh, agus níor stop sé go ndeacha' sé suas i gcrann
cuilleann a bhí lán lé eibheann. Agus ní i bhfad a bhí sé
ánn nuair a hainnic sé an beithidheach gránaí
uaigéaltaí seo a' tigheacht as an bhfarraighe, agus
chuimhnigh seisean air fhéin ar an bpoinnte boise
Rinne sé leomhan dó fhéin agus d’ionnsuigh an péire a chéilí
má d’ionnsuigh fhéin níor mhó chuige ná uaidhe. Bhí chaoí
ceann acú a guil anuan agus análl a dhéanamh bogán
go’n cruadhtan agus cruadhtánn go'n bhogán go rabh deire
an lae a' tigheacht agus má bhí fhéin ní rabh uachtar acú
a dhéanamh aon lámh go’n cheann eilí gur sgaoileadar
amach a chéillí tráthnóna, gur dhubhairt seisean agus é
dhigh
cé ag imtheacht. "A bhfághainn-se trí bholgam" ar seisean "as
an tobar sin thuas is geárr a mháirtheá dhom". "Á ní
h-é dhuit a rud salach" arsa'n leomhan ar seisean
á bfághainnse mo sháith" ar seisean "go thrí ghréin go Shicín
róstaí ní mhairtheá a leath-oiread dom." "Mo choinnsias
ndiu muise "arsa'n duine uasal ar seisean agus é sa gcrann
in. "Beidh do sháith agat-sa ambáireach." D'imthigh sé leis agus thug
sé leis a chuid beithidheach abhailí, agus d’imthigh an duine
casta
uasal nuair a fuair sé faill ar an mbuachaill
agus níor stop sé go ndeacha' sé abhailí agus gheárr sé
chuile shórt aith ghiorra. D’innis sé an sgéal go’n
mháighistreás. "Ach go bfágha sibh ina chodhladh anocht é
ar seisean "bíghidh a marbhú agus bíghidh a' bruit agus a'
róstadh agus bhíot sé imála ambáireach, agus beidh sé
agam-sa" ar seisean "sa mála agus rachfa mé sa gcrann
chéadhnaí bféidir gurb'ánn" ar seisean "a bheidís a'
troid. Bhí go maith agus ní rabh go holc nuair a
fuaidh an buachaill a chodhladh agus an máighistir a
chodhladh thosaigh siadsan a' bruith agus a' róstadh go
rabh na sicíní déanta' suas acú lé h-aghaidh an
agus a
lae. D'imthigh an buachaill amach ar maidin
chuid beithidheach aige go ndeacha' sé insa bfeilim
seo a bhí-ar bhruach na farraighe, agus d'imthigh seisean
agus gheárr sé na h-aithgiorrachaí chomh tobann agus d’fhéad
sé agus fuaidh sé sa gcrann an áit a bhfaca sé
an cath an lá roimhe sin. Bhí sé a' ceapadh gurbh
ánn a thosóidís an lá seo. Ní i bhfad a bhí
sé ánn nuair a hainnic sé an rud sí
uaiféaltaí grána a' tigheacht ar an bhfarraige
Rinne seisean leomhan dhó fhéin ar an bpoinnte agus
d’ionnsuigh an bheirt a chéilí. Má d’ionnsuigh fhéin
ór mo chuige ná uaidhe. "Ara" ar seisean "á bhfághainn
trí bolgam" ar seisean as an tobar sin thuas is geárr
a mhairtheá dhom". "Á" ar seisean a rud salach" ar seisean
á bhfághainnse trí shicín róstaí" ar seisean "ní mhairtheá a'
leath-oiread dom." "Bhíodh do sháith agat-sa ar chaoí ar bith
arsa’n máighistir adeir sé ag iompódh béal an mhála faoí agus
a caitheamh a rabh go shicíní sa mála síos ar an talamh
agus d’ith seiseann trí ghreim trí shicín go thrí ghreim, agus rith
seisean chuig an tobar go bfághat sé an t-uisg
agus rinne seisean cú dhó fhéin ar an bpoinnte boise. Bhí
sé suas leis shul 'á rabh sé ag an tobar. Chomh luath in
Éirinn agus a bhí sé roimhe ina chú rinne sé leomhan dó
fhéin aríst is d’ionnsuigh sé é agus níor fhág sé an spota ná
gur mharbhuigh sé é. "Féach anois" ar seisean leis an
máighistir. Sin é an uair a tháinic an máighistir as
an gcrann. "Féach anois" ar seisean cé’n sórt céard
atá istigh annsin". Fuaidh an máighistir agus d'fhosgail sé air
agus má d'fosgail fhéin chomh luath in Éirinn agus a bhí fosgailt air
air d’eirigh lach amach as. D’imthigh an lach insa spéir.
agus rinne seisean seabhach dhó fhéin. D'imthigh sé indiaidh
ach agus thosaigh sé ar an lach insa spéir 'á bocsail
anuan agus análl agus 'á bualadh leis lé na ghobh agus
mharbhuigh sé í, agus gur leig sé anuas mín marbh ar an
talamh í. Tháinic sé fhéin anuas ina dhiaidh. "Anois ar
seisean leis an máighistir fhosgail uirthí sin." D'fhosga
fuair sé ubh áinntí istigh. "Déanfha' sin anois ar
seisean "teirigh thusa abhailí agus tabhair leat do chuid
bheithidheach ná sin fág annseo iad. Níl mise a guil a'
shocrú aon lá eilí leat. D’imthigh sé leis agus an ubh
i gcúl a ghlaice agus chomh luath in Éirinn agus fuaidh sé
dtí bruach na farraighe d'fhosgail an fharraige roimhe
amach agus bhí an bóthar aige ba bhreáchtha a bféadfhat
sé a ghuil go ndeacha' sé go dtí an t-oileán a rabh
an bhean óg ánn a thug an ghirrfiaidh leis. Well bhí
sé sgríobhthaí ar an uibh nach rabh aon mharbhú ná
aon draoidheachta lé tógáil choidhche dhuithchí ná
go'n dileán mur mbuailfheat sé an chailleach a
bhí insa gcathaoir a rabh baldóráin ar a bhaithis,
go mbuailtí an ubh sin uirthí. Agus chomh luath in
Éirinn agus buailfhidh an ubh sin ar an mbaldóráin
a bhí ar a bhaithis go rabh sí marbh agus go rabh an
draoidheachta tóigthí go'n oileán. Bhí seisean a'
tigheacht agus an ubh i gcúl a ghlaice aige, agus dubhairt
sise go rabh sí a fáil boladh Éireannach a' tigheacht
"Ó ní fhéidir sin" arsa’n cailín óg a bhí ar aon taobh léithchí
céard á chasfhach Éireannach annseo agus an fharraighe mhór atá
eathtrú". "Tá rud eicínt a' tigheacht" ar sise "nach dtaithnigheann
liom. Céard a bheadh taobh amuigh ag an doras ach eisean,
chuir sí amach a cloigeann agus ní dheárna sé ach an lámh a
tharraint, agus bhuail sé í glan isteach ar an mbaithis ar
an mbaldóráin. Rinnigh an ubh míle píosa agus céard
gheobhfhat sé istigh insan ubh ach gabhail eochrachaí. Shíl an
chailleach breith ar na heóchrachaí. Bhí seiseann ní ba túisge
ná é thóig sé na heóchrachaí suas agus d'fosgail a rabh go
sheomraí insa teach, agus tuit an chailleach mín marbh agus tadar
an thuas ar oileán
go rí cheart anois indhiú agus gcí
a a dtugann siad oileán aoil air.
sí dilicann
conntach a faillim baintacht".
páróiste. Bar
ainm an sprionnóna í roinsa ar biris
deórad an sgionnon. Searna-mhóna. Aá. Slig.
do scríodar síor geal
37
ar an
Ó ocal-airgibhirinn
4
Sinm-ochaca. Feilim
conna"
inn-ailí. Ní. Bhuidhe
ar a thopadh baile. í
an. Sgeaoblianta. Bionóin. drais.
dos an uair sin.
agus a bhí in a chomhnuil an na sin
bí. Bhuidhráin.
na ha
Bhí fear fadó ánn agus is fadó a bhí 'á mbéinnse an uair
sin ánn ní bhéinn anois ánn, bheadh sean sgéal agam nó
bheadh sgéal úr agam nó bhéinn gan aon sgéal. Ní rabh
cur síos ná innsean sgéil air bhí sé ina fiadhgaire
chomh mór sin. Ní choinneóchadh oidhche ar bith fliuch na
tirm, sioc ná sneachta ná fuacht istigh é. Bhíot sé
a gcomhnuidhe imthighthe. Ach bhí sé a' srubhal oidhche tháinic
sé rómhór fliuch air, agus thuit ceó an-trán agus é a guil
thrídh ghleann sléibhe. Ní i bhfad a bhí sé a guil thríd an
ngleann sléibhe nuair a chaill sé a mheabhair. Ní rabh
'fhios aige cé rabh sé. Bhí sé glan as a mheabhair agus
is dóighthí gurb' éard a bhí air fóidin meara. Bhí sé ag
imtheacht leis agus é a' síor imtheacht leis agus ní rabh fhios
aige cé rabh sé a guil go rabh an oidhche caithtí aige
Nuair a tháinic solus an lae lá'r na bháireach ní rabh
'fhios aige cé rabh sé. Bhí sé a' síor imtheacht leis a síor
imtheacht leis go dtáinic an oidhche aríst air, agus thart agus
ocras air agus gan teach ná cró lé feiceál aige in-áit a
rabh sé glan as a mheabhair d'fan mur sin go dtí
maidin lár na bháireach aríst agus bhí sé ag imtheacht
leis thríd an sliabh a gcómhnaidhe go dtáinic sé go
dtí gleann mór, agus céard a bheadh insa ngleann ach
capail cailltí. Bhí seabhac annsin. Bhí cú ánn agus bhí leomhan
ánn. Well bhí sé go dheasaí idir an seabac agus an cú
agus an leomhan nach bféadfaidís bhaint leis an gcapall
o dtagach fear saoghalta thart a roinnfheach an
capall eathtrú. Nuair a tháinic an fear tacht go dtí iad
d'fiafhruigh an cú dhó a roinnfheat sé an capall sin
eathtrú. Well roinnfeadh" arsa'n fear ar seisean déanfha mé
no dhíthcheall díbh." Tharraing sé amach a sgian agus geárr
sé suas ina píosaí í. Chaith sé an fheóil i dtaobh. Chaith sé
na crámhaí i dtaobh agus chaith sé na putóghal agus na ripleágaí
i dtaobh eilí. D’fan mur sin d'fhiafhruigh sé díofa a rabh siad
sástaí leis sin. Dubhairt siad go rabh. "Well bhéarfha mé
an fheóil" ar seisean "go’n leomhan ’sé is mó agus is láidhe,
bhéarfha' mé na crámhaí dhuitse" ar seisean leis an gcú, "agus bhéarfha
mé na puthógaí agus na ripleógaí go'n éan seo ar seisean
Bhíodar rí-shástaí. Bhaluigh sé leis
é dhéanfha' sin" ar siadsa
agus thosaigh siad-san ag ithe agus ní i bhfad a bhí sé
adubhairt an cú leis an leomhan. "Tá an fear sin
dtí anois" ar seisean imthighthe, agus níor thug muid sórt nídh ar
bith dhó, agus bféidir go dteastóch a gcúnú ar báil uaidhe.
Nach bhfuil sí agat-sa" ar seisean leis an leomhan.
"Tá" arsa’n leomhan. "Nach bhfuil goil agat-sa" ar seisea
comhan leis an seabhach. "Tá" arsa'n seabhach. "Well tá gir eilí
agam-sa" arsa’n cú "bfeárr dhom imtheacht" arsa’n liomhan
cú
go dtagaidh mé suas leis. "Ná h-imthigh" arsa'n cú is luaithe
mise". D’imthigh an cú ina dhiaidh agus má d’imthigh fhéin
tí iad geárr go rabh sí suas leis, agus nuair a hainnic sé
an cú a' tigheacht sgannruigh sé. Á anois ar
seisean "tá mé marbh go deó is dóighthí" ar seiseannar
roinn mé ceart eathtrú é." Nuair a tháinic an chú
go dtí é. Is dóighthí" arsa'n fear "nár roinn mé an
capall sin ceart eadraí. "Ó roinn" arsa'n cú "tú
rí-cheart é ach bfeárr dhuit filleadh ar ais
bféidir go dteastóch a gcúnú sinní fós uait".
d’fhill an fhear ar ais go dtáinic sé an áit a
rabh an seabhac agus an leomhan. "Well anois" arsa'n cú
níl aon lá go deó" ar seisean" a chuimhneóchas tú
orm-sa nach mbeidh tú in do chú." "Well níl ionnam-sa
arsa'n leomhan "ach go bhfuil mé in mo bheithidheach mhór
mhillteach láidir, agus bféidir go dteastóch mo dhíot fós.
uait. Níl aon lá go deó a chuimhneóchas tú orm nach
mbeidh tú in do leomhan. "Well níl ionam-sa ach
ruidín an-bheag" arsa’n seabhach "ach go bhfuil mé in
m'éinín an deas agus má bhíonn tú a guil thar abhainn
ná thar loch choidhche cuimhnigh orm-sa agus beidh tú in-ann
a ghuil thairis. "Well bhí áthas mór ar an bfear
na trí gus a bhí fáightí aige. Bhí sé ag
imtheacht leis agus é a' síor imtheacht leis go dtáinic
sé go dtí abhainn agus bhí an abhainn an-mhór, agus bhí
sé a guil soir agus siar agus ní rabh sé a' cuimhneachtáil
nár ar an gcú ná ar an leomhan ná ar an seabhach.
Ach faoí dheireadh tháinic sé in intinn chuimhnigh sé ar
an an seabhach, agus bhí sé ina seabhac ar an bpoinnte boil
agus ní rabh sé i bhfad a guil thar an abhainn. Nuair a
fuaidh sé thar an abhainn rinne sé fhear dhó fhéin aríst
chomh maith agus a bhí sé oidhche ná lá ariamh. Bhí sé ag imtheacht
leis ag imtheacht leis agus é ag síor imtheacht leis agus
bhfaca sé caisleán mór i bhfad uaidhe agus ní ingar dhi
Rinne sé ar an gcaisleán agus nuair a bhí sé a' déanamh
n-sa ar an gcaisleán rinne sé éan dó fhéin. Fuaidh sé
ór suas ar íochtar na fuinneóige, agus bhí bean óg sa
gcaisleán agus bean bhreágh, agus hainnic sí an t-éinín and
ar an bhfuinneóg taobh amuigh. Bhíot sí a' cur amach
a láimhe ag iarraidh breith ar an éinín agus d’imthigheadh
an t-éinín anuas go'n fhuinneóg go dtagat sé anuas
ainn ar an talamh taobh amuigh. Bhíot sí a' cur siucra
an bán chuige bhíot sí a cur chuile shórt chuige
nó
óg ar
sé a' léimneach síos agus suas go’n
ntalamh, agus ní rabh sé a' féachaint an-dánaí. Fa
í go'n chailín óg breith air.
deireadh thug sé
breachtáil Chuir sí amach a lámh agus rug sí air. Á chuir
na murdair aistí
h-iseal agus go h-árd chuig
h-athair agus chuig a máthair go rabh an t-éinín deas
gabhthaí aicí
ell rinneadh chuile shórt caithreim
go’n éan agus mo léan fritheas áit dó lé ghuil a chodhladh
insan oidhche agus áit a chúmhdóch é insa lá. Bhí chuile
shórt ag imtheacht thar cionn ach dheamhan néal
ar bith a bhí sí fháil lé codhladh insan oidhche ó
rug sí ar an éan ach a brionglóidí agus
órt.
Dubhairt an t-athair annsin léithchí go mbainfheat sé
an cloigeann go’n éan mur dtugat sí suaimhneas
feasta dhó an oidhche a chodhladh. Fuaidh sé go dtí an
sean dall glic a bhí insan áit agus d’innis sé go’n
sean dall glic é gur rug sí ar an éan sin, agus go rabh
sé ina bhaileabhair ó rug sí ar an éan nach rabh
sé a' fáil néal lé codhladh. "Ó ná bac léithchí" arsa'n
Seán dall glic a cuimhneadh ar phósadh atá sí." "Ó níl
'fhios agam sin" arsa’n Rí. "Ó seadh" arsa'n sean dall
glic. Mur sin fhéin d’fhan mur sin go dtí go dtáinic
an oidhche aríst. Rinne seisean fhear dhó fhéin agus thosaigh
sé a' cainnt léithchí. "Ó is mise atá ánn" ar
seisean "mise t-éinín? "Á ní fhéidir sin" ar sise.
"Is mé" ar seisean. Bhí áthas mór annsin uirthí
bhí an fear a' cainnt léithchí a gcaitheamh na h-oidhche
insa seomra, agus ar maidin nuair a d’eirighidís théigheat
sé 'un suan chodhlata dhó fhéin, agus bhíot sé in-éan. Bhí
an t-am 'á chaitheamh agus chaon t-sórt agus bí an ríméad ar
an éan aicí, agus é ina fhear san oidhche agus in-éan sa lá.
Bhí sean dall glic insan áit agus casadh leis an Rí an lá
seo agus é a marcaigheacht ar a chapall. "Well anois" ar seisean
"níl lé fáil ag t-inín go shaoghal ach go mbí sí suas dhá
bhliadhain agus fiche sin é a bhfuil go shaoghal lé fáil aicí.
cas Ara cé adubhairt sin leat" arsa’n Rí. "Tá mise dhá rádh
leat-sa" ar seisean. "Well caithfidh mé thú" ar seisean.
"Ná caith" arsa'n sean dall glic "mur sé sin an fáth sí
rabh é a bhfuil orduighthe dhuithchí. "Fuaidh sé abhailí agus d’innis
abh sé dhá mhághistreás é, agus d’innis sé go'n bhean óg é gur
sa'n dubhairt an sean dall glic é sin bfeárr dhom a ghuil
níl ar seisean "agus a mharbhú. "Ná marbhuigh" arsa’n mháighistreá
ar sise "ní bheadh 'fhios agat ó d’innis sé an méid sin nach
n-innseót sé tuilleadh dhuit". D’fan mur sin fuaidh sé
lá'r na bháireach aríst chuig an sean dall glic. "Cé'n
fáth ar seisean ar dhubhairt tú an chainnt sin indé
liom? "Innseóchaidh mise sin duit" ar seisean. "Tá
ruinn
ghirrfiaidh a chothuigh in aice do thighe, agus cuimhnig
ar
abh
bhain sé
agus cinntí uirthí a ghuil insa bfarraighe
trí ghreim aistí agus trí síon nimhe. "Á" ar siad-san agus
iad i bhfad uaidhe "tá an girrfiaidh marbh." Tháinic an cú
agus agus tuirseach go leór chuig an gcailín óg agus chroch sí suas
an aríst an cú ar a bhealaigh. Ní rabh aon ghirrfiaidh lé
fáil. D'fan mur sin gur caitheadh an oidhche agus gur
caitheadh an caithreim aríst lá'r na bháireach. Fuaidh siad
amach aríst a d’eirigh an girrfiaidh. Má d'eirigh fhéin ba
é an coisidhe an girrfiaidh, agus sgaoil sise amach an cú
agus má sgaoil fhéin níor thadaí na clanntaí eilí a bhí ar
an oileán ná na gadair fiaidh ar ghualainn an cú a bhí
lín
aicí-se, agus a' tigheacht chuig bruach na farraighe thug an
girrfiaidh an fharraighe isteach dhó fhéin, agus lé teann an
fhuinneadh a bhí lé cú an chailín óg fuaidh sí go'n dárna
nfidh léim insa bhfarraighe. Bhí an bhean seo faoí dhraoidheachta agus
chroch sí an cú suas ar a láimh 'á spáint go'n cailín
ithtí
óg ag iarraidh múiséim a chur uirthí faoí rádhs
uaidh
nach rabh sí fhéin aicí go rabh an cú aicí. Chuimhnigh
seisean ar aimsir an t-seabhach. Rinne sé éan dó fhéin
agus d’fháil sé amach as a lámhaí go ndeacha' sé ar
bhealaigh an chailín óg gread an cailín óg léithchí
agus go ndeacha' sí abhailí, agus an mhuinntir eilí léithchí
agus an cú aríst ar a bhealaigh. Insan oidhche bhí sé
ina fhear chomh maith agus a bhí sé oidhche ná lá ariamh.
An triomhadh lá bhí an ghirrfiaidh agus chaon síon nimhe
aige amuigh ar aghaidh an caisleáin agus é a guil thart
thimpcheall, agus fuaidh an duine uasal agus chuir sé sgéal
amach aríst chucú na daoine móra seo, caig íseal agus
chuig uasal, agus a gcuid gadair a thabhairt leófa go
rabh an girrfiaidh thart aríst. Tháinic siad má tháinic
fhéin bhí a dhá oiread gadair acú an tríomhadh lá
agus a bhí chaon lá eilí. Má fuaidh fhéin bhí siad
ag imtheacht agus iad a déanamh bogán go'n chruadhtán
cruadhtán go’n bhogán go rabh deireadh an lae
a' tigheacht, agus é a' coinneál an-ghar go’n fharraighe.
bhí an cú seo dhá chur anuan agus dá chur análl
agus bhí an cailín óg agus an capall a' teannadh leófa
ariamh ariamh ariamh go bhfuair sí greim ar an gcailín
óg agus í ar bhruach na farraighe ar an gaineamh agus chroc
sí léithchí an cailín óg, agus b’éigin dhófa-san a thigheacht
abhailí agus bhí an bhean óg cailltí acú. "Tá sin
anois" arsa’n Rí "dona go leór." "Ó má tá fhéin" arsa
ceann eilí acú "níl aon neart air is dóighthí nach
rabh gealltaí go shaoghal duithchí ach an méid sin agus
tá sí uait anois". "Tá" ar seisean. Fuaidh siad abhailí
agus d'imthigh sé seo an cú brónach go leór agus rinne sé
fear dhó fhéin. Bhí sé a' síor imtheacht leis agus é ag
tháin agus théid cruadhtáin agus mur
art imtheacht leis thríd
bhí siad gur casadh isteach i dteach duine uasal é
fad
bhuail siad aimsir ar a chéilí go ceann bliadhna, agus sé
an gob a bhí sé lé fáil a' fosaidheacht lé beithidhigh ar
fáinne a bhruach farraige. Ní rabh aon lá ariamh a chuir an duine
uasal seo beithidhigh ar bhruach na farraighe nach mbeat sé
ceann uireasach tráthnóna. Ní rabh 'fhios ag
mbuachaill sin. Fuaidh sé agus shocruigh siad aimsir lé chéilí, agus
nuair a d’eirigh sé lá'r na bháireach fuaidh an d
leige uasal leis gur spáin sé an fheilim dhó ambeidh na
beithidhigh ánn ach gan iad fhágáil ánn san oidhche
badh shin é a chuid oibre a gcaitheamh an lae aire
a thabhairt go na beithidhigh sin ach iad a thabhairt
abhailí san oidhche. Dheamhan i bhfad a bhí an duine
sal imthighthe ná a bhí an buachaill sa bpáirc nuair
a hainnic sé beithidheach an-uthbhásach a' tigheacht as
rsa an bhfarraighe agus ag ionnsuigh ceann go na beithidhigh
nach fág annsin" ar seisean an beithidheach in do dhiaidh. "Ní
agus bhfuair sé aon fhreagairt. "Fág annsin in do dhiaidh
é" ar seisean. Ní bhfuair sé aon fhreagairt bhí sé
a' tarraint leis an beithidheach síos ar bhruach na
farraige, agus chuimhnigh seisean ar aimsir an leomhain
agus rinne sé leomhan dhó fhéin agus d’ionnsuigh an péire a
chéilí, agus má d’ionnsuigh fhéin níor mó chuige ná uaidhe
bhí ’chaon cheann acú a' creasgirt a chéilí a déanamh
bogán go'n chruadhtán agus cruadhtánn go’n bhogán.
an í
bhfághainn-se trí bolgam as an tobar sin tuas" ar
seisean"is geárr a mhairtheá dhom. "A bhfághainn-se
trí ghreim go sicín róstaí" ar seisean "ní mhairteá-sa
a leath-orthadh dhom. Sgaoileadar a chéillí amach.
má sgaoil fhéin thug an buachaill abhailí na beithidhigh
tráthnóna go dtí na mháighistir. "Well" ar seisean "cé'n
chaoí ar eirigh leat indhiú?" "Ó go rí-cheart ar
seisean. Hainnic an máighistir a' tigheacht é agus an
comhaireadh beithidheach aige. Well" arsa'n máighistir ar
seisean" is mór an t-ionghnadh liom-sa" ar seisean in
intinn fhéin "gur thug tusa na beithidhigh ceart indiu
leat ach beidh fhios agam ambáireach é" ar seisean.
D'imthigh sé ar maidin nuair a d’ith sé a bhriocfásta
agus a chuid beithidheach aige ar an bfeilim seo a
bhí ar bhruach na farraige, agus d'imthigh an máighistir ina
dhiaidh, agus níor stop sé go ndeacha' sé suas i gcrann
cuilleann a bhí lán lé eibheann. Agus ní i bhfad a bhí sé
ánn nuair a hainnic sé an beithidheach gránaí
uaigéaltaí seo a' tigheacht as an bhfarraighe, agus
chuimhnigh seisean air fhéin ar an bpoinnte boise
Rinne sé leomhan dó fhéin agus d’ionnsuigh an péire a chéilí
má d’ionnsuigh fhéin níor mhó chuige ná uaidhe. Bhí chaoí
ceann acú a guil anuan agus análl a dhéanamh bogán
go’n cruadhtan agus cruadhtánn go'n bhogán go rabh deire
an lae a' tigheacht agus má bhí fhéin ní rabh uachtar acú
a dhéanamh aon lámh go’n cheann eilí gur sgaoileadar
amach a chéillí tráthnóna, gur dhubhairt seisean agus é
dhigh
cé ag imtheacht. "A bhfághainn-se trí bholgam" ar seisean "as
an tobar sin thuas is geárr a mháirtheá dhom". "Á ní
h-é dhuit a rud salach" arsa'n leomhan ar seisean
á bfághainnse mo sháith" ar seisean "go thrí ghréin go Shicín
róstaí ní mhairtheá a leath-oiread dom." "Mo choinnsias
ndiu muise "arsa'n duine uasal ar seisean agus é sa gcrann
in. "Beidh do sháith agat-sa ambáireach." D'imthigh sé leis agus thug
sé leis a chuid beithidheach abhailí, agus d’imthigh an duine
casta
uasal nuair a fuair sé faill ar an mbuachaill
agus níor stop sé go ndeacha' sé abhailí agus gheárr sé
chuile shórt aith ghiorra. D’innis sé an sgéal go’n
mháighistreás. "Ach go bfágha sibh ina chodhladh anocht é
ar seisean "bíghidh a marbhú agus bíghidh a' bruit agus a'
róstadh agus bhíot sé imála ambáireach, agus beidh sé
agam-sa" ar seisean "sa mála agus rachfa mé sa gcrann
chéadhnaí bféidir gurb'ánn" ar seisean "a bheidís a'
troid. Bhí go maith agus ní rabh go holc nuair a
fuaidh an buachaill a chodhladh agus an máighistir a
chodhladh thosaigh siadsan a' bruith agus a' róstadh go
rabh na sicíní déanta' suas acú lé h-aghaidh an
agus a
lae. D'imthigh an buachaill amach ar maidin
chuid beithidheach aige go ndeacha' sé insa bfeilim
seo a bhí-ar bhruach na farraighe, agus d'imthigh seisean
agus gheárr sé na h-aithgiorrachaí chomh tobann agus d’fhéad
sé agus fuaidh sé sa gcrann an áit a bhfaca sé
an cath an lá roimhe sin. Bhí sé a' ceapadh gurbh
ánn a thosóidís an lá seo. Ní i bhfad a bhí
sé ánn nuair a hainnic sé an rud sí
uaiféaltaí grána a' tigheacht ar an bhfarraige
Rinne seisean leomhan dhó fhéin ar an bpoinnte agus
d’ionnsuigh an bheirt a chéilí. Má d’ionnsuigh fhéin
ór mo chuige ná uaidhe. "Ara" ar seisean "á bhfághainn
trí bolgam" ar seisean as an tobar sin thuas is geárr
a mhairtheá dhom". "Á" ar seisean a rud salach" ar seisean
á bhfághainnse trí shicín róstaí" ar seisean "ní mhairtheá a'
leath-oiread dom." "Bhíodh do sháith agat-sa ar chaoí ar bith
arsa’n máighistir adeir sé ag iompódh béal an mhála faoí agus
a caitheamh a rabh go shicíní sa mála síos ar an talamh
agus d’ith seiseann trí ghreim trí shicín go thrí ghreim, agus rith
seisean chuig an tobar go bfághat sé an t-uisg
agus rinne seisean cú dhó fhéin ar an bpoinnte boise. Bhí
sé suas leis shul 'á rabh sé ag an tobar. Chomh luath in
Éirinn agus a bhí sé roimhe ina chú rinne sé leomhan dó
fhéin aríst is d’ionnsuigh sé é agus níor fhág sé an spota ná
gur mharbhuigh sé é. "Féach anois" ar seisean leis an
máighistir. Sin é an uair a tháinic an máighistir as
an gcrann. "Féach anois" ar seisean cé’n sórt céard
atá istigh annsin". Fuaidh an máighistir agus d'fhosgail sé air
agus má d'fosgail fhéin chomh luath in Éirinn agus a bhí fosgailt air
air d’eirigh lach amach as. D’imthigh an lach insa spéir.
agus rinne seisean seabhach dhó fhéin. D'imthigh sé indiaidh
ach agus thosaigh sé ar an lach insa spéir 'á bocsail
anuan agus análl agus 'á bualadh leis lé na ghobh agus
mharbhuigh sé í, agus gur leig sé anuas mín marbh ar an
talamh í. Tháinic sé fhéin anuas ina dhiaidh. "Anois ar
seisean leis an máighistir fhosgail uirthí sin." D'fhosga
fuair sé ubh áinntí istigh. "Déanfha' sin anois ar
seisean "teirigh thusa abhailí agus tabhair leat do chuid
bheithidheach ná sin fág annseo iad. Níl mise a guil a'
shocrú aon lá eilí leat. D’imthigh sé leis agus an ubh
i gcúl a ghlaice agus chomh luath in Éirinn agus fuaidh sé
dtí bruach na farraighe d'fhosgail an fharraige roimhe
amach agus bhí an bóthar aige ba bhreáchtha a bféadfhat
sé a ghuil go ndeacha' sé go dtí an t-oileán a rabh
an bhean óg ánn a thug an ghirrfiaidh leis. Well bhí
sé sgríobhthaí ar an uibh nach rabh aon mharbhú ná
aon draoidheachta lé tógáil choidhche dhuithchí ná
go'n dileán mur mbuailfheat sé an chailleach a
bhí insa gcathaoir a rabh baldóráin ar a bhaithis,
go mbuailtí an ubh sin uirthí. Agus chomh luath in
Éirinn agus buailfhidh an ubh sin ar an mbaldóráin
a bhí ar a bhaithis go rabh sí marbh agus go rabh an
draoidheachta tóigthí go'n oileán. Bhí seisean a'
tigheacht agus an ubh i gcúl a ghlaice aige, agus dubhairt
sise go rabh sí a fáil boladh Éireannach a' tigheacht
"Ó ní fhéidir sin" arsa’n cailín óg a bhí ar aon taobh léithchí
céard á chasfhach Éireannach annseo agus an fharraighe mhór atá
eathtrú". "Tá rud eicínt a' tigheacht" ar sise "nach dtaithnigheann
liom. Céard a bheadh taobh amuigh ag an doras ach eisean,
chuir sí amach a cloigeann agus ní dheárna sé ach an lámh a
tharraint, agus bhuail sé í glan isteach ar an mbaithis ar
an mbaldóráin. Rinnigh an ubh míle píosa agus céard
gheobhfhat sé istigh insan ubh ach gabhail eochrachaí. Shíl an
chailleach breith ar na heóchrachaí. Bhí seiseann ní ba túisge
ná é thóig sé na heóchrachaí suas agus d'fosgail a rabh go
sheomraí insa teach, agus tuit an chailleach mín marbh agus tadar
an thuas ar oileán
go rí cheart anois indhiú agus gcí
a a dtugann siad oileán aoil air.