“'Á mbéinn-se féin mar bhí mé anuraidh d'innseochainn scéal...”

a
i mbaic seanainn
12
17) an
'sa le
(14
"Á mbéinn sé fhéin mar bhí mé amuraidh
d'innseochainn scéal, chuinfainn scéal sin
nó deánfainn gan aon scéal. Bhí ríogh
sa dómhan thoir agus bhí inghean aige
agus ní thabharfad sé dó fear a bith
í ach an fear a dtiocfadh leis na
trí nidh seo a dheánamh. D'éirigh mac
rí óg Éireann suas lá amháin agus
dubhairt sé le n-athair go rachfad sé
sa dómhan thoir go bhfeicead sé a
bhfuighead sé inghean a rí seo bhaint amach
Bhí rí n-a chomhnuidhe i nDún na nGall
fad ó shoin a dtugad siad rí Ó Domhnaill
air, agus bhí triúr mac aige. Seán
Aodh agus Seámus. Chuaidh Aodh síos
Lá amháin a dh'iasgaireacht na h-abhna
agus tháinic ceó mór seachrán seilge
air. Chuaidh sé síos giota fada agus
bhí slat leis. Nuair a bhí sé ag
iasgaireacht goidé tigidh fhad leis ach
eala mór a shnámhadh thart fá dtaobh
de. Labhair an eala leis. "A Aodh,"
arsa seisean, tabhair damh an t-slat go
agus casadh fear ortha agus gunna leis
"Goidé tá tusa a dheánamh?" arsa seisean
leis a gunna?"
"A scaoileadh an uile sheórt a tcidhfeas
mé," arsa seisean. An rachaidh tú
liom-sa?" arsa seisean. "Rachaidh," arsa
seisean. Bhí siad a siubhal leóbhtha giota
eile agus casadh fear ortha agus é
a chorraigheál cloch le n-a thóin - an
fear a dtugad siad gheadan larainn
air "goidé tá tú dheánamh annsin."
Bhealach mór a bhí glacaidh agham," arsa
seisean agus tá mé a chorraigeal na
gcloch le mo thóin," arsa seisean.
"An rachaidh tú liom sa?" arsa seisean.
"Rachaidh," arsa seisean. "Cá bhfuil tú
ag 'ul?" arsa seisean "Tá mé ag 'ul
ins a dómhan thoir," arsa seisean, "ag
iarraidh inghean a' rí," arsa seisean.
"Bhail rachaidh sinne leat," arsa seisean
mar fuireann.
Chaith géadan lárainn amach bata ins
an fhairrge. Rinn sé crann d'a bhata
seoll dha hata, brat d'a léinidh, toiseach
le muir agus a deireadh le tír agus
seól a soitheach amach díobhtha. Nuair a
bhí siad fá giota do bheith ag an dómhan
thoir dubhairt gheadán lárainn leis go
dtiocfadh an rí anuas na céadbha agus
chaoithir nimhe leis, agus go ndeánfad
sé mhór dó agus go dtabharfad sé
suas é, agus go n-iarrfad sé air
suighe ins a' chaoithir, agus é rádh leis
nach rabh seisean tursach ach go rabh
fear leis a bhí an-tursach."
Chuaidh geadan Iarainn suas agus shuigh
sé ins a chaoithir. An chéad uair a
suigh sé síos inntí bhris sé an méid
nimhe a bhí inntí le n-a thóin Choruigh
sé é fhéin cupla uair inntí agus rinn
sé mar bhéadh bocsa matches" í.
"Tcím," arsa'n rí, "Tá trian amháin de
mo inghean bainte aghat, ach amárabh
arsa seisean, "caithfidh tú fhéin," arsa seise
nó fear de do bhunadh a dhul ins a
dómhan thiar," arsa seisean, fá choinne
buideal íoc-shláinte," arsa seisean, "agus
cuirfidh mise seanbhean atá agham amach
leis fá choinne buideál eile agus mur
rabh d'fhear-sa abhaile roimhe an t-sean-
bean chuirfidh mise do cheann ar spit."
lá thar a bhárach 'startáil siad fá
choinne an dómhain thiar agus chuaidh
fhear na leath coise agus a' t-seanbhean
a rathaidh. Bhí siad a rathaidh i bhfad
agus bhí fear na leath choise ag 'ul a
fhághail buaidh oirthí. Is dona muid
sinne," arsa'n t-seanbean, arsa sise
"a rathaidh dó'n bheirt udaí ar dhá
n-amadan, is féarr dúinn suighe síos
agus ar scríste a dheánamh." Shuigh
siad síos a deánamh a scríste."
agus leag seisean a ceann agus
thuit sé n-a chodladh. D'imthigh sise
Chualaidh cluas le h-éisteacht é ’na
chodladh. Arsa seisean: "tá fear na
leath choise 'na chodladh. D'imthigh fear
a ghunna agus chuaidh sé fá fhad
urchair dó agus scaoil sé leis agus
agus scaoil sé an boustir as faoi
n-a cheann. D'éirigh sé agus d'imthigh
sé agus mheetáil sé an sean-chránaí
a teacht aniar le n-a buideal. Chuaidh
fear na srannfadhach ina h-aireis
agus chuir sé méar ar leath ghaothsán
d'a chuid agus chuir sé siar taobh
thiar de'n tobar araist í. Tháinic an
bheirt amar annsin le rása agus
tháinic Séideadh Sanntach oirthí araist
agus thug sé an dá ghaothsán daoithe
agus chuir sé na céadta mílte thaobh
thiar dó'n tobar í. Bhí fear na
leath choise astoigh dhá lá roimpí.
Tháinic sí annsin.
"Goidé tháinic ort," arsa'n rí léithe
"nuair nach rabh tú annseo - ba chear
duit," arsa seisean, "a bheith annseo
le dhá lá?"
Tháinic an dá lá gaoithe móire orm
a ba mhó a rath ariamh," arsa sise
a chuir na céadta míle taobh thiar
de'n tobar mé," arsa sise.
"Sin dhá thrian mo nighne bainte aghat
anois," arsa seisean, "agus tá 'n trían
eile le baint aghat."
Lá thar na bhárach léim a nigheann isteach
ina mboiller' nimhe agus shnámh sé fríd
Tháinic sí amach as an bhoiler. "Ní
glacfaidh mé a'n fhear a choidhche," arsa
sise, "ach an fear a dheánfas sin mo
dhiaidh. D'imthigh siad mac rí óg Éiream
agus thug siad leóbhtha an buideal agus
chumail siad thíos agus thuas dó é.
thall agus i bhfos. Sílim nach rabh áit
ar bith ann nár chuir siad an íoc-shláint
léim sé isteach sa bhoiller agus shnámh
sé fríd nó go dtáinic sé amach Pósadh
an bheirt annsin agus mhair an bhainéis
seacht seachtmhainí. D'fhág an uile dhuine
aca seo slán agus beannacht ag mac
rí óg Éireann agus d'fhág siad é.
"Anois," arsa'n rí," arsa seisean, "tá mo
nighean aghat," arsa seisean, "agus tá
fear sa choill ceanglaigh agus ná
scaoil a choidhche é."
"Ní scaoilfidh," arsa mac Rí óg Éireann, "níl
a'n bhaint agham dó."
Lá amháin chuaidh mac Rí óg Éireann siar
na coilleadh agus scairt an fear seo
leis a theacht agus a scaoileadh ar
"Ag 'hagan). Mhol sé suas é, agus
ní rabh gar ann níor scaoil sé é.
Lá amháin chuaidh sé siar arais agus
mhol sé suas oiread é agus gur scan
sé agus gur leig sé annuas é. Bheir
sé annsin ar mhac Rí óg Éireann agus
ceangail sé thuas ins a chrann é.
Tháinic sé agus thug sé leis a bhean
agus d'imthigh sé leis. Chuaidh a rí
siar agus scaoil sé mac rí óg Éireadh
anuas. "Anois," arsa seisean, "Tá mo
bean ar shiubhal agus níl gar damh
a dhul ar a tuairise," arsa seisean
D'fhág mise ceangluigh annsin é," arsa
seisean, agus ní thiocfadh a scaoileadh
nó go scaoilfeá-sa é, nó cibe fear
a bhéadh pósta ar mo nighean, agus
anois tá sí ar siubhal," arsa seisean
"Bhail rachaidh mise ar a tuairise," arsa
mac rí óg Éireann."
"Níl gar duit a dhul," arsa seisean
ní bhfuighidh tú suas léithe. "Ó rachfa
mé," arsa seisean. D'imthigh sé leis
Bhí sé a siubhal leis ariamh ariamh go
dtí go dteachaidh sé fríd choill. Shuigh
ithe
sé ag iarraidh giota aráin, agus
nuair a bhí sé ag ithe ann aráin
tháinic cú glas na leaithe fhad leis.
"Foill ort," arsa seisean, "a mhac rí
óg Éireann a dtabharfa giota damh-se
"Bhéarfaidh maise," arsa seisean. "Tá
sé giota de'n arán dó. Is feárr
tú," arsa seisean, "nó an bar leaga
Langman agus a bhean a bhí annseo
indé," arsa seisean, "ní thabharfad sé
a'n greim damh."
"Sin a fear," arsa seisean, "a bhfuil
mise 'na dhiaidh."
"Bhail gheibheann cruaidh ar bith a mbéidh
tú ann a choidhche," arsa seisean, "scairt
ar chú glas na Coilleadh laithe agus
bhéarfaidh sé aireis ort."
Bhí sé a siubhal leis giota eile lá thar
na bhárach, agus shuigh sé a dh'ithe
giota eile fóill ort a mhac Rí óg
Éireann," arsa seisean, "an dtabharfá
giota damh-sa?" arsa seisean. Colán
na Coilleadh liaithe. "Is feárr tú," arsa
seisean, "nó an barc leaga lanán agus
a bhean a bhí annseo indé, ní thabharfadh
sé a'n ghreim damh."
"Sin a fear," arsa seisean, "a bhfuil ins
'n-a dhiaidh."
"Bhail gheibheann nó cruadh chás a mbéidh
tú ann a choidhche," arsa seisean, "scairt
ar Cholmán na coilleadh liaithe agus
bhéarfaidh sé tharthail ort. Bhí sé a
siubhal leis arais lá eile agus suigh
sé a dh'ithe giota eile agus tháinic
Seabhac na Coilleadh leaithe fhad leis.
"fóill ort a mhac rí óg Éireann," arsa
seisean, "a' dtabharfa giota damh-sa
"Bhéarfaidh maise," arsa seisean. "Is
feárr thú nó'n barc Agged hangan a
bhí annseo ndé ní thabharfad sé a'n ghreim
damh, ach gheibheann nó cruadhchás ar bith
a mbéidh tú ann a choidhche," arsa seisean
scairt ar seabhac na Coilleadh liaithe
agus bhéarfaidh sé tárrthail ort, agus
tá an bar leigea 'hangan anois astoigh
ar oileán," arsa seisean, "a fhéin
agus a bhean. "Tá loch ann," arsa
seisean, "agus tá sé astoigh ar oileán
atá i lár na locha. "Tá séist ins
a loch," arsa seisean, "agus mairbhfidh
sí duine ar bith a rachfas isteach
"Tá dhá cham amach aistí," arsa seisean
agus tá siad ag 'ul isteach ar doras
toighe atá ar bhruach na locha. Stas
tusa ins a' teach sin anocht," arsa
seisean, agus fágh lóistín ann. "Tá
leac taobh amuigh do'n doras agus
nuair a éireochas tú ar maidin
léim ar a leach agus léimfidh an
thuath briste bhearnach amach as faoi'n
leic," arsa seisean, "agus má gheárrainn
tú an uile cham aca le a'n bhuille
a dubhairt sé é nó d’imthigh an seabhac
san aer i ndiaidh an lacha. Nuair a
bhí'n seabhac a fhághail suas leis a' lacha
Leig sí ar siubhal an uibh. Bhí sé
ag amharc ar an uibh a teacht anuas
agus mór smaoitigh sé ariamh ar fhéin
go dtí go rabh sé chóir a bheith ar
a talamh agus scairt sé ar cholmán
na coilleadh liaith agus d'imthigh an
cholmán. "Ó tá mé mall," arsa'n colmán
a mar sin fhéin fuair sí an ubh
sul mar bhuail sí an talamh. Tháinic
sí fhad leis agus an uibh léithe. Chuaidh
sé i n-aireis an bare. Aggca bangan
a bhí a teacht 'na bheáthadhach mire
agus a craos foscailte. Ná truagh
arsa seisean gan cú glas na coilleadh
laithe agham, sé scaoilteadh an bar
Leaga langimen leis an uibh."
Ní luaithe a bhí an fhocal amach as
a bhéal nuair a tháinic cú glas na
coilleadh liaithe fhad leis agus chuir sé
an ubh ina crúb agus mheetail sé
an barc Agged 'hangan agus bhuail sé
ball a bhí thíos ar thóin a ghoile leis
an uibh agus thuit sé marbh ar a talamh
"Nocht an baile mór a ba deise a
chonnaic an nduine ariamh ar lorg
na locha agus chuaidh mac Rí óg Eitean
isteach fhad leis an oileán agus fuair
sé an bhean ar an oileán agus chuaidh
sé fríd a' bhaile mhór. Mheetáil siad
dhá chailín, "cailín bán agus cailín ruadh
agus buachaill ruadh comh dheas agus chonna (23
an dhuine ariamh.
"A' bhfaca tú mise ariamh?" arsa'n
buachaill ruadh le mac Rí óg éireann
"Ní fhaca mé ariamh thú," arsa seisean
"An bhfaca tú sinne ariamh?" arsa na cailín
"Ní fhacaidh mé ariamh sibh," arsa seisean
"Bhail," arsa'n cailín bán, mise colmán
na Coilleadh laith. "Bhail," arsa'n cailín
ruadh mise seabhac na Coilleadh na
coilleadh liaith. "Bhail," arsa'n buachaill, "all
cú glas na Coilleadh laith." Cuir
an bare "leged bangna faoi draoidheachta
an dómhain muid, agus ní thiocfadh linn fághail
a choidhche isteach," arsa seisean, "agus anois,
ó shlánuigh tusa muid," arsa seisean, fágfad
sinne an t-oileán seo uilig aghat agus
béidh tú fhéin agus do bhean go sona
seanmhar air ins an oileán.
Nuair a fuair mise iad uilig le
chéile d'fhág mé iad agus tháinic mé
abhaile.
Bhí madadh ruadh a siubhal thart a
chois trágha lá amháin agus casadh air
an pártán. Chuaidh sé a gháiridhe ar
a phárthán. Cá h-air a bhfuil tú ag
gháiridhe!" arsa'n partán
"Tá mé ag gáiridhe ort-sa," arsa seisean
is fada a bheiththeá ag 'ul giota."
"Cuirfidh mé geall leat go rachaidh mé
anonn trasna 'na trágha comh gasta
leat-sa?" arsa seisean
"Bhí geall nach dtéid," arsa'n madadh ruadh
"Bhail bhéarfaidh mé d'fhad fhéin a start
duit," arsa seisean. "Seasfaidh mé ag do