Scéal Mhaonuis

Daingean
as anois an cruil...
sé
ann." ar sise
aca
Cadhg. Ó Ghuitín.
san aca is sé car," ar sise
aile. Ná abha
san. Anta sé
" arsan anuas a sin", adín.
gus
an uain is ar a d’in a chomhnaig an uait i
"
ng air.
"
í.
"Níl scáil aonnus
in bhí baintreach ann fadó is minic a
bhí agus beidh go deó bhí ao’ mhac amháin
aice dur bhoinm i bhaonnus. Ní raibh
aca ach botháinín bocht deabh agus
dubhairt sé lá do n’imeóch sé a
áit do féin agus do
D’imig agus gaibh sé go dtí chros-bhóthar
a’ lorg slíghe bheata.
i baceart. Do
Do bhuail ann gruagach leis ar a’
gcrós bhóthar agus paca cartaí dige."
D’fhiafhruig a’ gruagach do an imireóch
sé clucha cartaí. Dubhairt sé ná
dhéunfach nár dh’imir sé riamh chúig
cárta. Dubhairt a’ gruaghach leis arís
a dhéunamh agus do chuadar ansan imirt agus
h do bhuaig aonnus ar a’ ngruaghach
"Túbhair do bhreith," arsan gruaghach
"Ní beag ’uit a luatha," arsa
bhaonnus. Cuirim-se mar bhreith mar
cheist agus mar chleasa droma-draoídheach
ort an tigh is breághtha fé’n ndomhan
mé fhéin is mo mháthair a bheith a’
chodla istig ann amáireach.
"bag do ghreim," arsan gruaghach
"Ní bhogfad," arsa bhaonnus
Do dh’fhíll sé abhaile agus ar maidin
lar na bháireach, do bhí sé féin agus a
mháthair na chodhla agus gcodhla istig sa
tig is breághtha lé fághail.
Ambasa a mháthair," ar sé,
uiche tríocha h-aon atá i gceist age’n sgéulaí.
d’éirig a’ lá indé go maith liom-sa,"
pé scéul age’n lá ’ndiu é."
D’imi’ sé air aríst agus do chuai’ sé
ar an gcros-bhóthar agus do bhí an
gruaghach roimis ar a gceós-bhóthar."
D’fhiafruig an gruagach do an raghach
sé insan imirt indiu agus dubhairt sé
go raghach. Do chuadar insan mairt agus
do bhuaig sé an tarú lá
ar a’ ngruagach
"Túbhair do bhreith," arsan gruaghach
"Cuirim-se mar bhreith mar cheist, agus mar
cleasa droma dhraoídheachta ort," arsa
bhaonnus, "Muileann a bheith a’
méilt mine agus nach aon tsórt
chois mo thige ar maidin amáireach.
"bog do ghreim," arsan gruaghach
Tinneas duaise orm," arsa bhaonnus,"
ná bógfad."
Do dh’imi’ sé air agus do tháini’ sé
abhaile agus ar maidin lar na
bháireach do bhí an muileann a
méilt cois na tíghe aige.
"Ambasa a máthair," ar sé. "D’éirig
an lá ’ndé go maith liom-sa ach is
dócha ná h-éireóig an lá indiu."
Do dh’imi’ sé air agus do chuai’ sé
go dtí ’n gcro-bhóthar agus dá fheabhas
deabha do dhin sé do bhí ann gruaghach
roimis age’n gcros-bhóthar. D’fhiafruig
an ghruaghach do an raghach sé ag
imirt indiu. Dubhairt sé go raghach.
Do chuadar insan imirt agus do
bhuaig baonnus ar an tríú lá
cúbhair do bhreith," arsan gruaghach
"Cuirim-se mar bhreith, mar cheist
mar chleasa droma draoídheachta ort,"
arsa bhaonnus, an bhean is breághtha
lé fáilt do thúbhairt dom lé pósa."
bhog do ghreim," arsan gruaghach."
"Tinneas duaise orm," arsa baonnus,
ná bogfad.
Nuair a tháini’ sé abhaile agus ar maidin
lar na bháireach, do dh’éiri’ sé agus do
chuai’ sé go dtí ’n ngruagach."
ball amhaith, "beiche anso ná i leith] arsa Maonnus
ná bogfad."
Do thug sé isteach go scannra é go
raibh seacht cead chailín go raibh a
gceann ar dhath an óir."
Thóg do roga cheann aca
san," arsan gruaghach
"Ní chím-se do bhfuil ao’ bhean ann
rúnóch mé," arsa bhaonnus
Do thug sé isteach go séumra eile do
raibh seacht chéad seana-chaileach
"Thóg do rogha aca san," arsa
gruaghach."
"Ní thógfad," arsa bhaonnus.
Do dh’éiríodar amach insa dorus
ansan agus do chonnaiceadar cailín a’
teacht chúcha agus tobán uisge aici.
"Nach maith an cailín dom-sa í
sin," arsa bhaonnus
Tinneas duaise orm," arsan gruaghas
do bin í inghean agus go gcaith
Tá cainnt éigin anso ar chuaidh ar an bhfán.
mé í thúbhairt duit lé pósa."
Do phós sé í agus do thug sé leis abhaile
í agus ar maidin lar na bháireach do
bhí baonnus chun dul go dtí’n ngruaghach
agus do bhí an inghean a’ gáilt do
a dh’iarra do bhfanfach sé ’ge baile.
mar dubhairt sí dá fhaid a raghach
sé do gcuirfeach a’ gruagach é i
dtaobh éigin na féudfach sé teacht
"Is cuma liom," arsa bhaonnus,"
raghai’ mé chuige.
Do dh’imig agus do chuai’ sé ann an
ceathrú lá agus do chuadar insan
imirt agus do bhuaig an ghruagach
oir."
"Túbhair do bhreith," arsa bhaonnus."
"Ní beag ’uit a luatha," ar sisean "Chuirinn
sé mar cheist, "mar chleas agus droma
draoídheacht ort, an chlaideamh
soluis agus an gúnna práis agus ceann
mo dhritheár a thúbhairt cugam ó’n
domhan Toir."
ar sisean
ar sise,"
"agus an bhfuil a ceann ar do dhritheáir?"
arsa baonnus."
"Tá go daingeann," ar sisean.
Do tháini’ sé abhaile agus do dh’fhiafhruig
an bhean do connus a bhí an lá indiu
aige. Dubhairt sé a raibh a’ lá ’ndiu
go maith aige ach go dócha ná beadh
an lá ’máireach, do bhuaig sé
indiu air.
"agus gud é na geasa do chuir sé ort," agus
arsa an bhean.
Do chuir sé an gúnna práis agus an
chlaidheamh soluis agus ceann a
dritheár do thúbhairt chuige ó’n
nDomhan Toir."
"Imig ort anois," asan bhean," ar sisean
ar sise, "agus abair ná féadfa’ tú dul
ann gan capall agus túbhair leat an
tsrian atá láistear do’n stábla agus
ná túbhair leat ao’ capall ach a’
capall a chuirfig a cheann sa
tsrian
Do dh’imi’ sé agus do chuai’ sé go
dtí’n gruagach."
"Ní dh’imís fós," arsan gruaghach
"Níor dh’imios," ar sisean, "n’fhéadfainn dul
ann go deó, gan capall
"Ó, ní ligfead-sa gan capall tú," ar sisean
Do thug sé isteach ar pháirc é do
raibh seacht céad chapall agus do chroth
bhaonnus a’ tsrian agus ní thóg ao’
chapall a gceann. Do thug
sé isteach ar pairc eile é do
raibh seacht cead capall eile é agus
do chroth bhaonnus a’ tsrian agus ní
croth sé ao’ chapall a gceann cheann.
"Dé dheáraimh," arsa
bhaonnus, ní runóch a’ tsrian so
ao’ chapall atá anso," ar
Do thug sé isteach ar pairc eile é
do raibh seacht cead capall eile agus
do chroth bhaonnus a’ tsrian agus
do tháinig capaillín beag mothalach,"
lán do chlúmh chuige.
cosainn ó dólaig."
"Dún nuinn.
an Dáine ann.
Chiain aige.
ar sisean.
"Túbhaist t’fhiafhruithe ort," arsa bhaon
"Thagaimíst," ar sisean, "chuin síbhialtacht lé
na chéile agus
agus do thánadar agus an gcaitheamh
na h-oídhche do thosnuig an ghruaghach
pean, bhaonnus a dul i bhfolach na
céad trí lá agus má bhéurfach an
gruaghach air aon cheann dos na
trí lá an ceann a bhuint do agus
ansan
teacht i gcóir na h-oídhche. Agus
trí lá eile ann gruaghach do dhul
i bhfolach agus má bhéurfach bhaonnus air.
an cheann a bhuint do. Do dh’imig
baonnus ar maidin lé coirce dtí
na chapall agus do dh’fhiafruig an
capall do chonnus a bhí an oidhche
aréir aige. Dubhairt sé go raibh an
oídhche ’réir go maith aige ach go
dócha ná bead an lá indiu
Do thosnuig sé scud pean," ar sisean
"Mise dul i bhfolach na chéad trí lá
Deire fiteán. "Tosach fiteán a
a
"A bhonais," ar sisean, "tá an fhucal
ar boga thiar bhuain agus dá gcuirfá do
láimh siar agus í tharrac
"Tinneas duaise orm, "ná dhéunfad,
arsa bhaonnus, rud ná dhineas léim
bmáthair riamh.
"Mara ndéunfa’ tú a maonuis," ar sisean
"Bei’ tú in airireachas."
Do chuir sé lámh siar chun an
chor-fhiachall do tharrac agus do shlog a’
capall siar ’n-a bolog é. Do bhí an
capall a’ féuchaint ar a’ ngruaghach
ansan a lorg a ruth a’ lae go
dtí gcóir na h-oídhche do raibh
a’ t-am tacuithe. Do scaoíl sí bhuaithe
é.
"Mig ort isteach anois chuige," ar sise
"agus bí a’ chleith-mhaga féi."
Do dh’imig bhaonnus isteach agus do
thosnuig sé ar a bheith a maga
fé’n ngruaghach."
"Cá rabhais ó mhaidean?" arsan
i
gruaghach."
"Do bhíos ansan thiar sinte anáirde
"Ar chruach féir atá ansan thiar ansa
gháirdín agat," arsa bhaonnus
"Níl aon bhreág agat," arsa gruaghach,"
níl aon áit eile ann ar chuarduíos
ach an áit sin."
Do chuadar chuin codlata agus air
maidin lar na bháireach do chuaidh bhaonnus
lé coirce dtí na chapall
"Connus a bhí an oídhche ’réir agat?"
arsan capall.
bhí an oidhche réir go maith agam," ar sise
ach is dócha ná beidh a’ lá indiu."
"Dá dtógfá anáirde mo
chos," ar sisean, "agus tharraine do bhuint
as mo chrú.
Do thóg agus ní túisge do thairrig sé
an tharraine as a’ gcrú nár
chuaidh bhaonnus mar tharrainne ’n-a
h-ionad. Do bhí ann gruaghach a’ lorg
agus ba dheacair do bhaonnus a dh’fháilt
ar sise "Is dóig liom gur cheart," ar sisean.
í
amach dtí dtáinig an tráthnúna, do
chaith an capall bhuaithe é agus
dubhairt sí leis dul isteach agus a
bheith a’ cleith maga féi. Do dh’imig
agus bhí sé a’ maga fé’n ngruagach."
"Cá rabhais ó mhaidean?" arsan
gcuagat."
bhíos laistiar do’n stábla," ar sisean, "
a mara bhfuil iallaití na
gcapall agat."
do’n riabhach bréug agat," arsan
gruaghach," ar sisean, "níl aon áit eile mar
chuarduíos ach an áit sin."
Do chuadar chuin codlata agus ar
maidin lar na bháireach, do chuaidh an
gruagach lé coirce dtí na capall
agus dubhairt an capall leis connus
a bhí an oídhche ’réir aige.
bhí an oidhche ’réir go maith agam,"
is ach is dócha na bheidh an
lá indiu."
"Ní bheifá mar sin," arsan
sé," ar sisean.
ó
capall dá má leat an ceann.
a bhuint do, ach n’fhéadfá é a
baonnus," ar sisean, "tairrig ribe ar m’ erbal
sé," ar sisean
Do thairrig agus ní túisge do thairrig sé
an ribe as an erball nár chuaidh
bhaonnus mar ribe ’n-a ionad. Do
tháinig an gruaghach agus do tháini’ sé go
dtí an stábla go dtí ’n gcapall mar
Do chídheach sé maonnus a’ teacht ’on
stábla nach aon lá agus ní chídheach
sé á dh’fhágaint in aochor é. Do
chuardui’ sé agus do chíor sé nach
aon bhlúire dho’n gcapall ar eagla
do dhraoídheacht a bhí uirthe ach
mar seadh do chúaidh do baonnus
dh’fhághail. I gcóir an tráthnúna do
sgaoíl an capall bhuaithe bhaonnus agus
dubhairt sí leis dul isteach anois."
agus nár chás do bheith a’ maga féi."
Do chuaidh agus dubhairt mhainnus leis.
nách dul i bhfolach in aochor a bhí
i
aige."
"Ní h-eadh a bhuachaill," arsan
gruagach, dá bhfaighinn-se amach tú."
"Caileann tú ó mhaidean?"
"A’ bhfeacaís an báide a bhí
ar a’ ngort age sna fearaibh,"
arsa bhaonnus.
"Do chonnac," arsan gruaghach.
A’ bhfeacais núair a bhí an bhruigheann
ann," ar sisean
Do chonnach," arsan gruaghach
"A’ bhfeacaís a bheirt a bhí á
ar sisean. "Do bhíos-sa ar
gcósaint,"
duine aca san.
"Méidir é," arsan gruaghach, "ach
"is deacair liom a créidint go do
mbeithfá ann."
bhí an scéul chómh dona is bhí sé
riamh mar sé’n gruaghach a bhí chuin
dul i bhfolach lar na bháireach agus
Ar maidin do chuaidh bhaonnus lé
coirce dtí na capall. D’fhiafhruig an
báide báire in duin Chuínn gcómhna."
ar
capall, do chonnus a bhí an oídhche ’réir.
aige. Dubhairt sé go raibh an oidhche
’réir go maith aige ach go dócha ná
beadh an lá ’ndiu, do raibh sé
siúd imighthe, dulta i bhfolach agus do
raibh 'job' ar é dh’fháilt amach.
a’
"Mig ort isteach anois," ar sisean
shuig ar an dtaobh eile do’n gcailín.
cois na teine agus i gceann tamaill
Abair leis a gcailín go deas an
fáinne é sin ar a méir. Déurfai’
sé leat go deas. Abair léithe é
spáint duit agus déurfai’ sí nách ó’n
Spáin é ach leag chúghat í agus bhuin
bhair
dhi an fáinne agus iarracht ar é
chaitheam ’on teine.
Do dh’imig agus do chuai’ sé isteach agus
i gceann tamaill, dubhairt sé leis
a gcailín go deas a’ fainne bhí
ar a méir. Dubhairt sí gur deas
baonnus
"Á spáinfá é?" arsa
"Ní ó’n spáin é," ar sise.
i
"Bei’ ’ios agam-sa é," arsa mo
bhaonnus, cad as é.
a’ leaga an cailín chuige agus a’
buint an fáinne amach ar a
méir agus a’ túbhairt iarracht ar é
chaitheamh ’on teine.
Stad, stad," arsa gruaghach,"
"Mise atá ansan."
bhí an scéul chómh dona, n’fhéadfach
bhaonnus an ceann a bhuint do agus
do chuadar chun codlata agus ar
maidin lar na bháireach, chuai’ sé
lé biadh dtí na capall agus do
dh’fhiafhruig an capall do, connus
a bhí an oídhche ’réir aige
bhí an oídhche ’réir go mhaith
agam," ar sise, "ach tá an scéul
cómh dona, tá sé ’mighthe indiu
aríst."
"Mthig ort anois, a bhainnis," ar sise
"agus geó tú cnocán aoílig ar
agaig an duiris amach. Téighir
bh in
"
a’ toidhe aige ansan do
bhfaighi’ tú seana-rann ann agus
túbhair leat an tseana-rann agus
bhuail ar a lic í atá fé tharsin
duiris cróig an leac suas agus
geó tú an gúna práis agus an
claidheamh soluis ansan thíos bhuail
chúghat iad agus téighir isteach agus
"Abair leis a’ gcailín i gceann
tamaill do bhfuil tort ort. Déurfai’
sí leat má tá é chuir díot."
"Abair léithe ná cuirfi’ tú chómh
fada is do bhfuil deoch ansa galún
thall
atha fé’n gcortha atá ansan thall.
Thairrig amach an galún agus
oscalóig dorus rut isteach agus tá
ubh i lár an úrláir agus sin é
an ghruaghach agus bíodh a’ ceann.
agat do má’s féidir leat é."
Mar sin mar bhí do d’imi’ sé agus
do chuai’ sé a’ toidhe insa
cnocán aoílig. Do bhuail an rann.
rann ramhan."
Daingean
as anois an cruil...
sé
ann." ar sise
aca
Cadhg. Ó Ghuitín.
san aca is sé car," ar sise
aile. Ná abha
san. Anta sé
" arsan anuas a sin", adín.
gus
an uain is ar a d’in a chomhnaig an uait i
"
ng air.
"
í.
"Níl scáil aonnus
in bhí baintreach ann fadó is minic a
bhí agus beidh go deó bhí ao’ mhac amháin
aice dur bhoinm i bhaonnus. Ní raibh
aca ach botháinín bocht deabh agus
dubhairt sé lá do n’imeóch sé a
áit do féin agus do
D’imig agus gaibh sé go dtí chros-bhóthar
a’ lorg slíghe bheata.
i baceart. Do
i
dho. Do bhí an ceann a’ rinnche ar
an úrlár ansan agus do thaidhríoch do
é bhuala aríst. Do thairrig sé
tharnais air agus do dhin sé dhá
leath dho.
bh’fholáin duit a bhaonnus," arsan
gruagach dá raghach an ceann ar
mo cholainn-se aríst, do thúbharfainn
sé sgéul nua dhuit,"
do bhúail sé chuige iad agus do dh’fhíll.
sé tharnais go dtí an gruagach
do chuir a’ bhreith air."
agus iad a’ déunamh air dubhairt
an capall leis.
anois a bhaonuis," ar sise, "táim-se,"
deire liom-sa anois nú riamh agus
núair a loiriceó’ sé ort an
gunna prais agus an claidheamh soluis
agus an cheann caith chuige an
ceann agus abair leis do bhfuil a
trioblóid go maith fachta ’gat féin
agus nuair a loiriceó’ sé an chuid
i
eile ort, léim anuas diom-sa agus
bhíod a’ ceann agat do féin nú
"mara mbeid tá beirt againn.
marbh i dteannta chéile."
"Is mar sin mar bhí. Núair a tháini’
sé suas,
"A’ bhfuil siad agat," arsa gruaghach
"Thaid," arsa bhaonnus, a’ caitheam
a’ phlaoisc chuige. "Seo," ar sisean, "agus tá
dhuadh go maith fachta agam-sa."
"Túbhair dom a chuid eile," ar sisean.
dúbh
"Má liom-sa," arsa
bhaonnus, iad a thúbhairt chúghat,"
ní dúbhris liom iad a thúbhairt
duit in aochor."
léim sé anuas do’n seana-chapaillín
agus do bhuin sé an ceann do féin. Do
thug sé leis abhaile ansan an méid
a bhí agen ngruaghach d’olla-
mhaitheas a’ tsaoghail agus do bhí sé
féin agus a bhean a máthair go
in láidir ansan ar feag suin
i
aimsire. Do chuir sé cóiste ar a’
gcapaillín agus do chuai’ sé féin agus a
bhean lá ar an aonach agus iad a’
teacht abhaile tráthnúna do thosnuig
na ball-eanna ar a bheith a’
feadúil fé bhaonnus agus fé na
bhean a leithéid do lánn chómh breágh
bótha a rádh do rabhadar a’
bruic leis a’ seana-chapaillín sin.
"Nuair a tháini’ sé abhaile, dubhairt
sé lé na bhean go ndíolfach sé an
capall, ná beidíst a’ maga fé
níosa sia.
"Deire fiteán tosach fiteán," ar sise.
"Ní bhfuair sé aon duine do thúbharfach
fiaca na díghe dho uirthe ach
tráthnúna agus é a’ fille abhaile."
do bhuail suit bheag duine age’n
ngeata leis.
"Níor díolus do chapaillín, fir
mhaith," ar sisean.
"Níor dhíolas," arsa Maonnus
"N-duine beag truailighthe
í
"Cad a bheadh bhuait anois air í
arsan tsrut."
"Dá bhfaighinn fiacha an óil uirthe,"
arsa bhaonnus, d’fhágfainn
amu’ í."
"Túbharfad-sa fiacha an óil go maith
dhuit anois uirthe," ar sisean
Do thug do cheannuig sé bhuaig í.
D’árdui’ sé bhuaig í agus do tháinig
bhaonnus abhaile. Do chuai’ sé achodla
agus ar maidin lar na bháireach nuair
dhúisi’ sé, ní raibh tig na
mhuileann, na bean lé fáilt aige,
Dia go bráth linn, a mháthair," ar sisean
"Ó seadh," arsan mháthair, ní
stopfá-sa in aochor."
"Ní lúgha stadfad ná anois"
mhuise," ar sisean.
Do dh’imi’ sé air aríst agus bhí
sé a’ cuir a’ bhóthair do agus lá
tréis ana-thuile déunamh a
b’eadh é nuair a chonnaic sé
í
chaora mharbh ar thaobh an bhóthair agus
níor bhac sé dhi do dtáini’ sé ar
drochad. Sula bhí ansan seabhac na
faille Fuaire, "agus Madar Uisge an
Phoíll Ghuirm agus Cúín Thrá na Mí agus
iad féin a’ sgacha agus a’ marú a
chéile timcheall ar seana-rud a
bhí marbh ann. Dubhairt sé go
ndéunfach sé an réitheach eatorrtha
san leis. Do dh’fhíll sé ar an
cara agus do thug sé leis í agus do
thug sé a roinnt féin dos nach
a cheann aca dhi. Dubhradar as
bhéul a chéile."
"Má theastuíonn ar gcúnam bhuait
go deó, níl agat ach chuineachtaint
brainn agus beimíd leathais leat."
"Is dócha ná teastig," ar sisean.
Do dh’imi’ sé air agus cá gcasfaí
isteach é ach go tig a’ gruaghaig
a bhí ag imirth na gcártaí
roimis sin leis agus a bhean a bhí
ó
istig roimis agus níor dh’aithin sé í ach
dh’aithin sí é. Do loirg sé
lósduíocht na h-oídhche agus dubhairt
sí go bhfaigheach agus fáilte agus nár
maith a’ díol air é ach go
tig gruaghaig é seo agus ná raibh
ao’ ghnú ’ge ’stig ann nuair
a thucfach an ghruaghach abhaile.
"achtéir ansan siar," ar sise, "agus téir
ansan thiar
i bhfolach a fan ann go maidean.
Do dh’imi’ sé siar agus ní raibh
sé ach istig ann nuair a bhraith sé
chuige ann gruaghach agus a chonthairt
gadhar i n-aoch leis. Chómh leat is
tháini’ sé isteach, dubhairt sé lé ’n
inghin do bhfaigheann sé bloth an
ireannaig istig. Dubhairt a
’nghean ná faigheann. Dubhairt
sé go bhfaigheann agus do raibh duin
éigint istig."
"Níl," arsan inghean ar sise "ach
fear siubhail do ghaibh ansan
"sin é," ar sise.
s
ansan ar maidin agus do b’é a
bhloth a dh’fhaghas tú."
"Is nách maith mar dhéunfach sé i gcóir
mo shuipéir mé," arsan gruaghach,
"dá gcimeádfá dhom é."
Do chuaidh an ghruaghach na chodla
do théigheach sé a’ fiach nach aon
lá insa choíll agus ar maidin lar
na bháireach, d’imi’ sé agus do chúai’ sé
a’ fach. Do dh’imig a bhean agus do
chuai’ sí a’ triall ar bhaonnus agus
do thug sí léithe isteach é."
"An aithníos tú mé?" arsan
bhean."
í dh’aithnín," arsan bhaonnus
"Ná h-aithníos tú," ar sise, "an bhean
a bhí agat."
"agus an tusa tá ansan?" arsa
bhaonuis."
"Is mé," ar sise, "agus is olc a’ díol."
ort-sa mé bheith ann. Dá
gcimeádfa an seana-chapaillín an
i
lá dubhart-sa leat é, ní bheadh a’
scéul fé mar thá indiu
agat."
"Níl aon leigheas air anois," arsa
bhaonnus."
"Nois atá an triaill ort," arsan
"
bhean. Tá dá anam ansúd agus níl
aon lá a théigheann sé a’ fiach insa
choíll ná cuireann sé ceann aca
isteach insa chrann mhór san
thíos insa gháirdín agus caithfear an
crann san do ghearra d’aon
bhuille amham agus nuair a gheárrfar
é léimfig molt amach as agus
imeóig a’ molt chuin a chnuic.
"Ní bhéurfaig ao’ nídhe ar a’
molt ach Cúín Thrá na Mí agus
chómh luath is bhéurfaig Cúín Tá
na Mí ar a’ molt chaithfi’ sé
sin lacha bhuaig agus imeóig a’ lacha
san aer agus ní bhéurfaig ao’
nídhe ar a lacha ach seabhac na
Ó
faille Fuaire agus cómh luath is bhéurfaig
seabhac na faille Fuaire ar a’ laca.
scaoilfig an lacha ubh bhuaithe agus
raghaig an t-ubh ’on bhfarraige is
Ní thúbharfaig ao’ nídhe an t-ubh as
an bhfarraige ach Madar Uisge an
Chuíll Ghuirm.
"Tá go maith," arsa bhaonnus
túbharfaimíd fé
Do dh’fhiafhrui’ sé a’ raibh aon
thuagh istig agus do thug sí chuige.
sgríos-tuag bheag meirgeach. Do
dh’imi’ sé síos agus do thug sé
fé’n gcrann agus do chuir sé an
thuagh ó gach taobh trís a
gcrann agus do lig a’ crann béic.
"Ní thúisge sin ná léim a’
molt amach as agus d’imig a’
molt chuin a’ chnuic
"Caileann tú a Chúín Thrá na Mí?"
arsa bhaonnus,"
"Táim anso laistiar díot," arsa
Do bhuail ann gruagach leis ar a’
gcrós bhóthar agus paca cartaí dige."
D’fhiafhruig a’ gruagach do an imireóch
sé clucha cartaí. Dubhairt sé ná
dhéunfach nár dh’imir sé riamh chúig
cárta. Dubhairt a’ gruaghach leis arís
a dhéunamh agus do chuadar ansan imirt agus
h do bhuaig aonnus ar a’ ngruaghach
"Túbhair do bhreith," arsan gruaghach
"Ní beag ’uit a luatha," arsa
bhaonnus. Cuirim-se mar bhreith mar
cheist agus mar chleasa droma-draoídheach
ort an tigh is breághtha fé’n ndomhan
mé fhéin is mo mháthair a bheith a’
chodla istig ann amáireach.
"bag do ghreim," arsan gruaghach
"Ní bhogfad," arsa bhaonnus
Do dh’fhíll sé abhaile agus ar maidin
lar na bháireach, do bhí sé féin agus a
mháthair na chodhla agus gcodhla istig sa
tig is breághtha lé fághail.
Ambasa a mháthair," ar sé,
uiche tríocha h-aon atá i gceist age’n sgéulaí.
i
capaillín mothalach céadna.
An riabhach mo chroídhe," arsa bhaonnus, "do
bhfuileas tú ann?"
"Táim," arsan capall, "agus is olc a’
díol ort-sa mé bheith ann ach
’n fhaid a bhíos-sa agat ní raibh
tort na cras orm agus faighim
marú agus céalachann fada anso,"
"Do bruach'-áil sé "agus do
thairrig sé amach í agus do chuai’
sé féin agus ar marcuíocht uirthe
agus a bhean laistiar do. Ní bhfada
bhíodar a’ cur dóibh, nuair a
chonnacar ann gruaghach chúcha agus
a bhurlach oscailte aige a’
gáilt trí bhóitrín
"A’ raibh aon chaighim-se
maith agat?" arsan bhean lé
bhaonnus."
"Ní raibh sé olc riamh," arsa
bhaonnus."
"bé do bhfearr mé féinig," arsan
do
bhean."
triallfa’ mé fhéin," arsa aonnus."
Do thug sé fé agus do bhúail sé leis
an ubh é insa bhall searc a bhí
fé bhuin a chínn chlé agus do shín sé
fear marbh ar a’ dtalamh é. Do
dh’fhilleadar abhaile agus do thugadar
leótha olla-mhaitheas ann gruaghaig agus
do mhaireadar go lán-sásta as san
amach agus an tig agus an tuileann
agus is dócha mar sgar sé leis a’
seana-chapaillín. Sin é mo sgéul-sa
dréug ann bíodh.
"Is má thá
agus scéul eile a thadhg Guithín.
Stail na clag."
fithean. Do bhí rí ann fadó is
minic a bhí agus beid go deó. Do bhí
truir mac aige agus do chailleach a
bhean. Do chuíni’ sé ar phósa
tharnais agus do thóg sé cuisleán do
na triúr mac amú ansa talamh