Cu Dubh a' Chuain Ghuirm

114THE CELTIC MONTHLY.CU DUBH A' CHUAIN GHUIRM.LE DOMHNUL MHIC BHEATH (BEATON.)ANNS na linntibh fo'n eug, air oirthir na MaraGuirme bha iasgair a chòmhnuidh. Bha edaonnan ag iasgach ach cha robh a mhórthoradh 'na lorg. Bha e fàs glé aosmhor agusbha eagal air gum bitheadh e ann an teanntachd('sa bhean maille ris) mu'n tigeadh a chrìoch.Là de na làithibh, air feasgar ciuin ciutharachchunnaic e meall ceo dorcha, dùmhail agusthainig Guth a mach ás a' mheall. "Có sid?"ars' an t-iasgair. "Mise, Cu-dubh a' ChuainGhuirm." "Dé tha dhith ort?" ars' an t-iasgair."Tha dhith orm do chuideachadh," ars' anGuth. "Tha thu nise ioma bliadhna ri iasgachagus tha thu fhathast bochd. Dé bheir thudhomhsa mu sheòlas mi dòigh dhuit air amfaigh thu daonnan làn a' bhàta de dh'iasg?""Ni sam bith is urrainn mi," ars' an t-iasgair.""Thoir dhomh a chiad mhac a bhios agad," ars'an Guth. Smaointich an t-iasgair car greise –ha mi fhein ceithear fichead bliadhna agus abhean agam tri fichead 'sa deich, 's cha dù dhiclann bhi aice, 's leis a sin faodaidh mi gabhailris. Thuirt e ris a' Ghuth; "Bheir mi dhuite." Glé mhath," ars' an Guth. "Cuir a machdo lion." Rinn an t-iasgair sid."Slaod a steach e," ars' an Guth. Thòisichan t-iasgair air slaodadh 's b' e sid an slaodadhbha gramail. Cha d'fhuair an t-iasgair truaghriamh a leithid do throm-obair, ach lion e ambàta gus an robh i 'n impis dol fadha. "Gheibhthu 'n urrad sin a h-uile uair a chuireas tu dolion, ars' an Guth. "Slàn leat, thig mi dh'iarraidh do mhic 'nuair a bhios e seachd bliadhn'diag a dh'aois. Chaidh an t-iasgair dhachaidhgu cridheal éibhinn, reic e 'n t-iasg agus dh'fhàse beairteach, agus naoi miosan an déigh na h-oidhche chual e 'n Guth, rugadh mac dha.Shoirbhich gu math leis an t-seann iasgair.Thug e deagh sgoil agus ionnsachadh da 'mhac,gus an robh a mhac seachd bliadhna diag a dh'aois. An sin ghairm e air a mhac 's thuirt eris; "a mhic tha thu nis a dh'aois seachdbliadhna diag, agus a nochd thig Cù dubh a'Chuain Ghuirm air do thòir agus bheir e leisthu, cha'n urrainn mise do shàbhladh. Tog ort,thoir an saoghal fo d' cheann, theagamh nachbeir e ort." Dh'fhalbh an t-òganach. Thug e 'nsaoghal fo cheann, choisich e gu dian re anlatha gu dorcha nan trath 'nuair ràinig e taightuathanach. Dh'iarr e lòn agus cuid oidhche airan tuàthanach. "Gheibh thu sin'," ars' antuathanach. 'Nuair bha 'm biadh seachadthuirt an tuathanach ris — "Feumaidh tu anoidhche chuir seachad 'san t-sabhull agus seo cù gud' dhion." "C' ainm th' air a' chù?" ars' an Gille,"Cluas-ri-Claistneachd" arsa an tuathanach,"cluinnidh e 'm feur a tighinn troi 'n talamh."Chaidh e le chù do'n t-sabhull ach cha bu chadalda, a' feitheamh, gun fhios nach tigeadh Cu-dubh a' Chuain Ghuirm.Bha Cluas-ri-Claistneachd a giùigeadh 'saliùigeadh a chluasan. Ma dheareadh thuirt e,"Cluinneam," "Dé chluinneas tu 'laochain?"ars' an Gille. "Cu-dubh a' Chuain Ghuirmtighinn air do thòir," arsa Cluas-ri-Claistneachd."O,' dé ni mi?" ars' an Gille. "Leig dhòmhsa'choinneachadh," arsa Cluas-ri-Claistneachd, "is's e mo bharail gu'n cuir mi moille air." "Deansin ma tha," ars' an Gille. 'Nuair thainigCluas-ri-Claistneachd air ais thuirt e ris a' Ghille"Caidil gu là cha tig an Cu-dubh a chur draghort a nochd." Moch 'sa mhaduinn, 's am biadhmaduinn gu sùmhail air ùrlar a ghoille chuir ischum e cas an t-siubhail air thoiseach, agus andorcha nan tràth ràinig e taigh tuathanach.Dh'iarr e lòn 's cuid oidhche. "Gheibh thusin," ars' an tuathanach. 'Nuair bha 'm biadhseachad thuirt an tuathanach ris, "Feumaidhtu an oidhche chur seachad 'san t-sabhull agusseo cù gu d' dhion. "C' ainm th' air a chu?" ars'an Gille. "Luaths," ars' an tuathanach."Bheireadh e air a ghaoth luath Mhàirt a bharoimhe, 's cha bheireadh a ghaoth luath Mhàirta bhios na dhéigh airsan." Chaidh e le choindo'n t-sabhull. Air dhoibh a bhi ann, bhaCluas-ri-Claistneachd a giùigeadh 'sa liùigeadh achluasan. Ma dheireadh thuirt e – "Cluinneam,""Dé chluinneas tu 'laochain?" ars' an Gille."Cù dubh a' Chuain Ghuirm a tighinn air dothòir," arsa Cluas-ri-Claistneachd. "O,' de nimi?" ars' an gille. "Cha bhi mise fadabeirsinn air", arsa Luaths? "Cum e gus an ruigmise air," arsa Cluas-ri-Claistneachd. Ma fhuairCu dubh a' Chuain Ghuirm a ghiollachd an raoirgheibh e thri giollachd an oidhche seo. 'Nuairthàinig na coin air ais thuirt iad ris a' Ghille"caidil gu latha, thug sinne a dheagh liodairt da;cha chuir e dragh ort a nochd." Moch 'samhaduinn 'sam biadh maidne gu sùmhail airùrlar a ghoille chuir, 's chum e cas-an-t-siùbhailair thoiseach agus an dorcha nan trath ràinig etaigh tuathanach. Dh'iarr e lòn 's cuid oidhche."Gheibh thu sin," ars' an tuathanach. 'Nuaira bha 'm biadh seachad thuirt an tuathanachris – "Feumaidh tu an oidhche chuir seachad'san t-sabhull agus seo cù gu d' dhion.""C' ainm th' air a chu?" ars' an Gille. "ThaNeart," ars' an tuathanach. Chaidh e le choindo'n t-sabhull air dhaibh a bhi ann bha Cluas-ri-Claistneachd ri giuigeadh 's a liuigeadh achluasan. Ma dheireadh thuirt e "Cluinneam.""De chluinneas tu 'laochain?" ars' an gille!"Cu dubh-a'-Chuain Ghuirm tighinn air do thoir,"arsa Cluas-ri-Claistneachd. "O,' de ni mi?"ars' an Gille. "O," arsa Neart, "Na'mbeireadh cuidigin air 'sa chumail gus an ruige-adh mise air, bheirinn dha a dheagh ghiollachd.'THE CELTIC MONTHLY.115"Cha bhi mise fada beirsinn air," arsa Luaths.A mach ghabh "Luaths" agus air a shàil"Cluas-ri-Claistneachd" agus 'nan deigh gutoirteil mar b' iomchuidh bha an laoch "Neart."Bha tri duirn na oidhche thairis mu'n tainigiad air an ais. "Thug sinn dà do ghiollachda nochd agus nach cuir e dragh tuillidh oirnn,"arsa Cluas-ri-Claistneachd. Moch 'sa mhaduinn's am biadh maduinn gu sùmhail air ùrlar aghoille chuir is chum e cas-an-t-siubhail airthoiseach bho là gu là gus an d' thuirt Cluas-ri-Claistneachd, "Cluinneam." "De chluinneastu laochain" ars' an Gille. "Leigemid air n-anail," arsa Cluas-ri-Claistneachd rinn iad sinagus an sin thuirt Cluas-ri-Claistneachd "Annan ceann thri laithean thig sin gu baile mor,agus tha Banrigh a riaghladh ann, agus thuga mionnan 'sa bòid nach posadh i ach fear athigeadh a marcachd air tarbh. Nis tha tarbhair an rathad, beiridh sin air agus marcaich edo'n bhaile agus pòs a' Bhanrigh. "Ach,"arsa easan, "na dealaich ruinne." "'S mi nachdealaich gu brath," arsa 'n Gille. Rug iad airan tarbh agus mharcaich e do'n bhaile agusphos e Bhanrigh. Cha dealaicheadh e ris na coin,cha robh sid a cordadh ris a' Bhanrigh. Làdo na laithean, thuirt Cluas-ri-Claistneachd"Cluinneam." "De chluinneas tu 'laochain?"ars' an Gille "Tha do bhean agus Cu dubh a'Chuain Ghuirm gu diomhair 'san taigh-chùil adeannamh suas do mharbhadh; gu sin adheannamh tha a' Bhanrigh a' dol a ghairmfaoghaid, agus an uair a thig teas na faoghaidtréigidh iad thu gu léir is thig an sin an CùDubh gu d' mharbhadh. Tha Bhanrigh 'san cuairson sinne a ghlasadh a suas ann an seomarlaidir, ach na leig thusa sin a dheanamh." "'Smi nach leig," ars' an Gille. Chaidh an fhaogh-aid a ghairm, thainig latha na faoghaid aguschaidh na coin a ghlasadh suas. Ann an teasna faoghaid fhuair an gille e féin 'na aonar aguschunnaic e Cu dubh-a' Chuain Ghuirm tighinnuige los a mharbhadh. B' aithreach leis nacoin a bhi glaiste. Bho na glasaibh thuirtCluas-ri-Claistneachd "Cluinneam." "Dechluinneas tu?" arsa Luaths. "Tha mac anlasgair ann an teanntachd chruaidh. Tha e naaonar 's tha Cù dubh-a'-Chuain-Ghuirm greasadhuige," arsa Cluas-ri-Claistneachd. "Na 'mfaighinn-sa mach," arsa Luaths "dheanainncobhair air mu'n ruig an cù air?" "A machtheirig," arsa Neart, is le spòg thoisich bhuail e'n dorus agus chaidh an dorus na spealgan. Amach thug iad Luaths air thoiseach. 'Nuair abha Cù-dubh-a'-Chuain-Ghuirm a sineadh a làmhgu graim fhaodainn air a ghille, bha Luaths naugan 's chum e greim air gus an tainig Cluas-ri-Claistneachd agus Neart agus liodair is liodairiad e gus nach b' urrainn e gluasad. Dh'fhagiad sinnte air an raon e. Bha gach ni gu mathgus aon là an d'thuirt Cluas-ri-Claisteachd,"Cluinneam." "De chluinneas tu 'laochain?""Cù-dubh-a-Chuain-Ghuirm agus do bhean adeannamh suas do mharbhadh," arsa Cluas-ri-Claistneachd. "Cia mar a ni iad e?" ars' anGille. "Tha Cù-dubh-a'-Chuain Ghuirm acreidsinn nach urrain e de mharbhadh fhad 's abhios sinne leat, ach do mharbhadh 's e toilchead'inntinn, agus leis a sin chuir e fo bhóidean dobhean gu 'marbhadh i e féin agus gun gearradhi suas e agus gu'n deanadh i pìthean deth. Gungairmeadh i féisd agus gu'n toireadh iad ort cuidde'n na phìthean itheadh, agus an uair adh'itheadh tu dheth mharbhadh e thu," arsaCluas-ri-Claistneachd. "Ach na ith thusadheth agus na leig leo sinne 'ghlasadh a suas.""'S mi nach leig," ars' an Gille. Chaidh anfheisd a ghairm. Cha stadadh a Bhanrighgus an glaiste na coin. Bhagair i, chaoin agusbhuralaich i, gus ma dheireadh chaidh na coina ghlasadh a suas ann an seomar ni bu laidirena bha iad riamh. Chaidh an fheisd airaghaidh gu cridheil. Choitich agus choitichiad deoch làidir air a Ghille gus ma dheireadhnach robh fhios aige de a bha e deanamh agusthug iad uige a mhias phìthean, agus dhith edheth agus thuit e marbh fo'n bhòrd. Bha nacoin glaiste suas ann an seomar làidir, an dorusdo dharach 's do dh'iarrunn, agus thuirt Cluas-ri-Claistneachd "Cluinneam." "Dé chluinneastu?" arsa Luaths. "Mac an iasgair marbh fo'nbhòrd," arsa Cluis-ri-Claistneachd. "A! na 'mfaighinn-sa mach as a seo," arsa Luaths,"leighisinn 's e fhathast." "Cia mar a rachadhagad air sin a dheanamh?" arsa Neart. "Rinnam puinnsean ball dubh anns a chridh' aige, dh'fhosglainn e 's ghearrainn am ball dubh ás achridhe, dheoghlainn e agus chuirinn a rithist anne, agus dh'eireadh mac an iasgair cho slàn 'sabha e riamh," arsa Luaths. "Mu ni thu sin,"arsa Neart, "seo fosgladh dhuit." Ghabh e roidbho thaobh cùil an t-seomair agus chaidh edireach le ghnos troimh an dorus, agus Luathsagus Cluas-ri-Claistneachd ás a dhéigh. RuithLuaths air thoiseach 's cha b' fhada gus an robhe steach 'san t-seomar. Dh'fhosgail e 'n Gille,gheàrr e 'm ball-dubh ás a chridhe dheoghail ee, chuir e rithist ann e, agus leum an gille suasbeò slàn mar a bha e roimhe. "Folbhmaid, cha'neil math dhuinn fuireach nis faide," arsa Luaths.Dh'fholbh iad; shiubhil iad gus an d'ràinig iaddealachadh thri rathaid, stad iad. "Nis," arsaCluas-ri-Claistneachd, "a mhic an iasgair thasinne 's tusa ri dealachadh an seo." "Cha deanmi dealachadh ruibh idir," ars' an Gille.Chruinnich iad ma dheibhinn ach cha dealaiche­dh e-asan riu. Mu dheireadh thuirt Luaths "Cósid a tighinn ad' dheigh?" Sheall an gille, cha'nfhaca e duine, ach 'nuair thionndaidh e ris nacoin cha robh cù ri fhaicinn. Bha e duilich116THE CELTIC MONTHLY.gun chaill e na coin agus bha e fo mhoriomagain. Cha robh fhios aige de an taobh athionndadh e. Mu dheireadh thall ghabh eair adhart air aon do na rathaidean, gu ciaradhan fheasgair, 'nuair rainig e tigh mor briagh annam badan coille agus duine spaisdearachd aig acheann. Bheannaich e do'n duine 's bheannaichan duine dha agus thuirt e – "'S e do bheatha,mhic an iasgair. 'S fhada bha mi feitheamhriut." "Tha 'm barrachd eolais agaibh," ars'an Gille, "cha'n fhiosrach dhomh gu faca miriabh sibh." "Chunnaic thu iomadh uair mi,"ars' an t-uasal. "Nach cuimhneach leat an cùbha agad, Cluas-ri-Claistneachd. Is mise Cluas-ri-Claistneachd, ach thig a' staigh, bidh an t-acrasort." Chaidh iad a staigh. Bha 'm bord làndo gach ni feumail agus grinn, agus theann iadris agus thoisich Cluas-ri-Claistneachd agusthuirt e –. "Tha sinn a seo triùir bhràithreanagus tha astar là eadar gach taighe againn,chaidh air cur fo geasaibh gus an saoradh sinnthusa bho Chu-dubh a' Chuain Ghuirm." Thugiad mios a féisteadh agus thug iad mios eile 'ntigh Luaths, 'san treas mios an tigh Neart anduine toirteil treun, 's chuir iad a sin dachaidhe gu sona beairteach agus dhealaich mise ris.Ma's briag uam e 's briag ugam e.