Alasdair & Domhnall & na tri fuamhairean

Informant : D.A. Johnson, Aird Mhór, South Uist.SA 1970/39 A2Collector : D.A. MacDonaldcf AT300Alasdair is Dòmhnall agus na trì fuamhairean.Well, cha chuala mise mu thairis ach dithis ghilleana bha siod-ach. Bhiodh iad a' falbh car 'nan companaichaig a' chéile. Agus 's e Alasdair is Dòmhnall a bh' orra.Agus 's e Albaich a bh' unnta agus chaidh iadgo muir. Agus bha iad ... 's ann aig muir a bhaiad ach bha triob bha seo-ach bha iad aig muir,'s e thànaig orra ach droch shìde. Agus chaidh anicheansoitheach a's a robh iad ... 'S e soitheachan seòl|abh' ann an uair sin. Chaidh an soitheach a challagus cha do shàbhail duin' ach an dithis aca-san.coast ...Agus 's ann thall rathad air ᚳ coast Africa nana taobhanan sin a bha iad. 'S ann a's narìoghachdan thall a bha iad có-dhiù.Well, fhuair iad air tìr a thoirt a mach an dithisaca. Chùm iad an tacsa a chéile riamh. Bhaiad 'nan companaich dha chéile riamh 's chùmiad riamh còmhla. Agus fhuair iad go tìragus bha gunna chaidh a's ... a reichdadh ...Far a robh an reichd air a' chladach a sin fhuairDòmhnall, fhuair e gunn' ann agus ammunitiona bha 's a' bhàta. Agus far an deach iad airtìr cha robh ann ach coille. Well, bha iad ...sgiothalChuir iad suas seorsa de sgiath àite ann ashineach agus eadar siùil is maidean a bha iada' faighinn a bha 'falbh as an t-soitheachagus ... Chuir iad suas seòrsa de shed a sinde sgiothal dhaib'-fhéin agus chuir iad seachadan oidhch' ann. 'S thànaig biadh ... Bha biadh'sa's an t-soitheach ᚳ nuair a chaidh i as a chéilea sin-each ... chuireadh as a chéile ris a'chladach i ... Bha iad a' faighinn am bìdhair a' chladach. Agus bha iad ann a sheo.Agus bha iad a nist lathaichean a's a seòrsatent a bha seo agus thuirt Dòmhnall, thuirte ri Alasdair, "Well," ors esan, "feumaidhfeuchainnsinn ᚳ ri falbh as a seo," ors esan. "Chan eilsìon a dh'fheum dhuinn fuireach a seo," ors esan."Gad a bhitheamaid a seo," ors esan, "ma dh'fhaoidtenach téid bàta ... nach téid am bàta seachad aseo gu bràch," ors esan, "a dhèanamaidsign riutha airson ar togail," ors esan. Agus"O, tha mi cinndeach," ors Alasdair, "g' eil e cheartcho math dhuinn," ors esan. "Well, ma thà," orsaDòmhnall, ors esan. "Feuchaidh sinn ri falbh a'màireach," ors esan.'S ann mar seo-ach a bha. Làirne-mhàireachrinn iad deiseil 's thug iad leotha probhiseana bhiodh ac'a air an rathad. Dh'fhalbh iad có-dhiù 's cha robh iad fad 's a' bith air falbhnuair a chaidh iad a mach as a' choille.Agus fhuair iad clìoras a' choill' a bh' ann aguslean iad rompa agus eadar sin is feasgarnochd iad ri baile. Agus chùm iad air aguschunnaic iad taigh mór ann a shin-each agusrinn iad dìreach air mach ... Bha e pìosbho na taighean eile mach á iomall a' bhaile gumath. ... ri Dòmhnall, "Feuchaidh sinn aseo." Chaidh iad ... Rinn iad dìreach aira' taigh agus nuair a bha iad gos a bhith aig a'taigh thànaig an giullan a bha siod a mach aira' dorus. "Air fi fa fuagaich," ors esan,"barradh an o 's fhada a bha mo chorp"Dà," ors a Dòmhnall, ors esan, "'s e 'freapairt,"Da thrian dha d' eagal dhut fhéin," ors esan,agus trian oirnne 's chain eil fhios am," ors esan,"carson a bhiodh an trian sin fhéin oirnn," ors esan."'Sgoiridbhios am measan beag dubh sin a mach," ors esan,curcur cuir"cuir ... ᚳ deireadh ᚳ oirre," ors esan. "Seall sin, a Dhòmhnaill,"air a ...ors esan, "ᚳ air an t-soitheach ud air bàrr a' chaisteil."Dh'fhalbh Dòmhnall 's dh'fheuch e suas air ant-soitheach 's chuireadh a nuas 'na biorain i.A gu beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdors a ors a' ...or's se, "ᚳ ors am fuamhair', ors esan. "Chan eil fhiosnach e Dia fhéin a chuir thu rathad agam-saThig thusa staigh," ors esan, "agus bi sinn.ors esanfhìn, bidh sinne," ᚳ "glé choibhneil fhathast," ors esan.Well, chaidh iad a staigh. Fhuair iad biadh.Thànaig a seo-ach an oidhche, seadh beul nah-oidhcheadh agus thuirt a' fuamhaire ri Dòmhnall,"Nist," ors esan, "tha sinne ann a sheo-ach," orsesan, "a's a' bhail' tha seo," ors esan. "Tha sinnann triùir bhràithrean, triùir fhuamhairean," orsesan, "triùir bhraithrean," ors esan, "agustha chuile fear againn," ors esan, "as deoghaidhnighean an rìgh. Agus chan eil fhios agam-s," orsors esanesan, "gu dé mar," ᚳ "tha 'dol a chàch," ors esan, "achchan eil ...chan eil mise faighinn air aghaidh," ors esan."Nuair a bhios mi," ors esan, "gos a bhith aigpailios a' rìgh," ors esan, "tha measan beagbalganach donn a' tighinn a mach," ors esan,"de rud beag bìodach," ors esan, "'s tha ea' dol a staigh air mo bheulaobh 's a 'tighinna mach air an taobh chùl dhiom," ors esan,ors esan,"agus tha mi gun fheum an uair sin," ᚳ "agusfeumaidh mi tilleadh dhachaidh. 'S chan eil fhiosagam-sa," ors esan, "gu dé mar tha 'g éirigh dham' bhràthairean eile," ors esan. "Ach tha fhios am," ors esan,"g' eil iad as deoghaidh nighean a' rìgh.Agus falbhaidh tusa còmhla rium-sa an nochd,"ors esan. "Agus cuiridh tu crìoch air;""Dearbh fhéin," orsa Dòmhnall. "'S mise nì sin."Falbhaidh mise."'S ann mar seo-ach a bha có-dhiù. Dh'fhalbhiad agus thuirt Alasdair ri Dòmhnall nuair aedha'nbha iad a' falbh, gun fhios-da dh'an fhuamhair,"Ach 's Dia riut," ors esan. "Na loisg air,"ors esan. "Fhalbh thus'," ors Alasdair ... orsaDòmhnall, "'s fanaibh sàmhach. Fan a staigh," ars eors esan, "gos a tig mise." Dh'fhalbh ... dh'fhalbhiad có-dhiù. Bha iad a falbh, e-fhéin 's amfuamhair 's iad ... Nochd iad ripàilios an rìgh. "Seo a nist. Siod a nist," orsam fuamhair, "am pàilios aige." "Glé cheart,"orsa Dòmhnall. Agus, agus lean iad rompa."O siod e! Siod e!" ors a' fuamhair "e 'tighinn,""Cà bheil e?" orsa Dòmhnall, ors esan. "Siode nall a sineach ... nall ann a shineach,"ors esan. "O seadh," orsa Dòmhnall. "Fhalbhthusa agus théid a ghabhail steapan beagair thoiseach orm-sa," ors esan, "agus gheibhmis' e," ors esan. Dh'fhalbh am fuamhair 'sghabh e suas. Ruith e suas dhà na trìsteapan 's chaith Dòmhnall dìreach siodris a' chridh' aige dìreach 's thuit e 'na'dol ann a shiod. Thill e dhachaidh gopailios an fhuamhair. "Càil a' fuamhair?"ors Alasdair. "Fhalbh. Ge brith càil a' fuamhair."orsa Dòmhnall, "cha chuir e dragh or'-se nochd.""A dhuine! dhuine!" ors esan, "cha stad tu,"ors Alasdair, "'s e gos a ... gos th a cuir thudìreach ann an crois sinn." "Fhalbh thusa.thuFanaibh sàmhach."Chuir iad seachad an oidhche sin ann ampàilios an fhuamhair 's ge brith gu débh' ann a dh'ionmhas na dh'airgiod na dh'òrthug iad leotha làirne-mhàireach e. Agusruig"Faodaidh sinn," orsa Dòmhnall, "cha leig sinna leas ... ma bidh sinn ullamh 's iad seo-ach,"ors esan, "ma faigh sinn a' triùir aca," ors esan,"a chur gu talamh," ors esan, "cha leig sinn a leasa dhol gu bàt' idir," ors esan. "Bidh sinn ...bidh sinn beairteach gu leòir."Lean iad rompa agus cha do st... cha ghabhadhDòmhnall comhairle na sìon dìreach gos a d' fhuaire mach dìreach cà robh pàilios an ath fhuamhaire.Agus chunnacas pàilios an fhuamhaire. Bha i mach ...Bha i 'n iomall a' bhaile. Cha robh i staigh 's a'bhaile còmh' ris na daoin' idir. Bha i mach airiomall a' bhaile. Agus rinneadh dìreach oirre.Agus nuair a bha iad a' dìreach a' cromadh sìosthuice thànaig esan a mach."O fi fa fuagaich" ors esanAir"Dà thrian dhe d' eagal ort fhéin," orsa Dòmhnall,"agus trian oirnne agus chan eil fhios carson a bhiodhan trian sin fhéin orm," ors esan. "'S goirid,"ors esan, "a bhios am maide beag dubh seo,"ors esan, "'nam achlais," ors esan, "a' dèanamhcoileach dubh dhiot." "Feuch thus' air a'choileach sin air bàrr a' chaisteil e," ors esan.Dh'fhalbh Dòmhnall 's thog e suas an gunnadìreach 's dh'fheuch e air a' choileach's chuireadh a nuas 'na shileagan e."A gu beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdors esanort-sa," ors esan, "agus 's e Dia fhéin," ᚳ "a chuirseachad air mo bhràthair thu," ors esan, "nachfhac e thu," ors esan. "Nam bitheadh," ors esan,orr"tha mi cinndeach gu robh thu air a chùmail,"ors esan. "Chan fhaca mis'," orsa Dòmhnall"brathair na ... na piuthar dhut." "Achthig thusa staigh," ors esan ... am fuamhair ris,ors esan, "agus bidh thu-fhéin 's mi-fhìnglé cheart fhathast," ors esan.Chaidh iad a staigh có-dhiù. Agus fhuair iadbiadh agus nuair a ghabh iad am biadh,"Nis," ors am fuamhair," ors esan, "Tha sinne ann asheo agus 's e Dia fhéin a chuir seachad airmo bhràthair eile thu," ors esan. "Tha e air ...'S e tha ann an iomall a' bhaile a mach a seo,"ors esan. "Agus tha brathair eil' agam," orsesan, "na's fhaide sta air aghaidh a's a' bhailena seo," ors esan. "Agus tha an triùir againn," orsesan, "'dol a choimhead air nighean an rìgh," orsesan, "'agus," ors esan, "chan eil fhios agamsa,"i esan, "gu dé mar a chaidh dhaibh-san,"ors esan, "na gu dé mar tha 'dol dhaibh," orsesan, "ach chan eil e ach a' dol meadhonachdhòmh-sa." "Dé tha 'g éirigh dhut," orsDòmhnall. "Tha," ors esan, "dar bhios mi,"ors esan, "gos a bhith aig a' phàilios," ors esan,ors esan"tha measan beag balganach donn," tha siod,a' tighinn a mach," ors esan, "agus tha e 'dola staigh air mo bheulaobh 's a' tighinn amach air an taobh eile dhiom. Agus," ors esan,"tha mi nuair sin cho slac," ors esan, "'s guagusfeum mi tilleadh dhachaidh." "O," orsa Dòmhnall"gabhaidh sin ciùradh," ors esan. "Gabhaidh,"ors esan. "Falbhaidh tusa còmh' riumsa nochd,"ors esan, "leis a' mhaide bheag dhubh sin agad,"ors esan, "agus nì thu an gnothach." "Glé cheart,"orsa Dòmhnall. "Nì mise sin."Dh'fhalbh Dòmhnall. Nuair a thànaig, beul na h-oidhcheadh a seo fhuair iad air dòigh agusthuirt Alasdair ris nuair a bha e 'falbh, thuirtame, "A . dhut," ors esan, "tha fearsin gu math na's treas' agad," ors esan, "na 'm feara mharbh thu raoir," ors esan. "Agus na ... na leigleig leis," ors esan. "Fhalbh thusa," orsa ... arsa Dòmhnall.Fan thasa staigh," ors esan, "agus gos a tig mise."Dh'fhalbh e agus bha iad a' dol air aghaidh aseo-ach agus nuair a bha iad dìreach ... Sheall e.agus Bha pàilios an rìgh bha iad a' teannadh oirre.Agus nuair a bha iad dìreach faisg a null ...a' dol a null thuice thànaig am measan. "Siod e,Siod e!" ors am fuamhair, "a nist," ors esan."Bidh aige," ors esan. "Fhalbh thus," orsa Dòmhnall.ors esan."coisich gu math air aghaidh," ᚳ "bìdeag air thoiseachorm-sa," ors esan, "gos a faic mise ceart e," orsesan. Agus dh'fhalbh am fuamhair agus nuaira fhuair Dòmhnall ann a' distance dha dìreachi 'geadh air falbh a' bhatalla 's dh'fhàgadh airfuamhair 'na shìneadh ann a shiod.Cha robh air seo ach seo fhéin có-dhiù.Thill Dòmhnall dhachaidh. "Càil am fuamhair?"ors Alasdair. "Ge brith càil am fuamhair,"orsa Dòmhnall, "cha chuir e dragh ort-sa andà latha-sa. Faodaidh tu cadal glé shounda nochd as aonais," ors esan.Well, 's e seo an rud a rinn iad 's chaidhiad a chadal 's làirne-mhàireach rinn iaddeiseil agus rinn iad airson falbh. Agus thugiad leoth' a chuile airgiod 's a chuile sìona b' fhiach an t-saothair a thoirt air falbh.Thug iad air falbh leoth' e. Agus ghabh iadair aghaidh. Agus cha do stad ... 's cha dostad Dòmhnall 's cha rachadh e taobh 's a' bithna dh'àite 's a' bith gos a d' fhuair e machcà robh pàilios an fhuamhair eile. Agus rànaigiad ... Fhuair e mach cà robh e 's rinn edìreach oirre. Agus nuair a bha e gos bh'ithaice thànaig an aon ... thànaig an t-fhuamhaira mach. Bha 'n aon rann aige 's a bh' aigcàch:"Dà thrian dhe d' eagal ort-fhéin," orsa Dòmhnall,"agus trian oirrne agus chan eil fhios carson abhiodh an trian sin fhéin oirnn," ors esan.thaors esan,"'S goirid thios am maide beag dubh ᚳ seo," seoach"a' cur gaiseadh thunnad," ors esan. "Seall sin,"amors esan, "air an luing ud air bàrr mo chaisteil,"ors esan. Dh'fhalbh Dòmhnall 's dh'fheuchadhoirre 's chuireadh a nuas gach crann 's gachseòl 'na splunder o mhullach a' chaisteil."O gu bitheadh a' bhuaidh agus a' bheannachdort-sa," ors esan, "agus 's e Dia fhéin a chuiran rathad orm-s' thu," ors esan, "agus a chuirseachad air mo bhràithrean eile thu,"! ors esan."Ach," ors esan, "thig thusa staigh," ors esan, "agusors esan... glé mhath dhethbidh thu mise 's tu-fhéin," ᚳ "math gu leòirfhathast," ors esan.Chaidh iad a staigh agus chuireadh airdòigh biadh dhaibh. Fhuair iad biadh. Ghabh iadam biadh. "Nist," ors am fuamhair, ors esan, "'S eamfeum a th' agam ort," ors esan ... Agus bha 'fuamhaira bha seo bha e sgràthail na bu ... na bumhotha na càch. Bha e cheart uiread 's gad abhiodh an dithis eile air am fuineadh 'na chéile.Agus bha car de doubt aig Dòmhnall ann.Ach 's e am feum a th' agam ort," ors a' fuamhair, orsesan, "Tha triùir againn," ors esan, "a' triùirbhràithrean," ors esan, "agus 's e Dia fhéin a chuirseachad air an dithis eil' thu," ors esan, "chionn's ann air a' track aca thàna' tu, agus achuir thugam-s thu," ors esan. "Tha sinn," orsesan, "as deoghaidh nighean an rìgh. Aguschan eil fhios agam-sa," ors esan, "gu dé mar atha 'dol dh'an fheadhainn eile," ors esan,"ach chan eil e ach a' dol meadhonachdhòmh-sa," ars esan. "Dé," orsa Dòmhnall,"a tha 'tighinn ceàrr?" "O tha," ors esan,"nuair bhios mi gos 'ith aig an taigh," ors esan, "achuile oidhche," ors esan, "mi 'dol a choimhead ...tha measan beag balganach dubh tha siod," ors esan,... "donn tha siod a' tighinn," ors esan, "agus thae 'dol a' staigh air mo bheutaobh 's a' tighinn amach air an taobh chùil dhiom." "O," orsaors esan,Dòmhnall, ᚳ "gabhaidh sin ciùradh." Agus"O gabhaidh," ors esan, "F... Falbhaidh tusacòmh' rium-sa nochd," ors esan, "agus bheir thuleat an maide beag dubh tha sin-each. "Falbhaidh,"orsa Dòmhnall.Well, thànaig a seo beul na h-oidhcheadh's nuair a ... Dh'fhalbh iad a seo, e-fhéin's am fuamhair. Agus rànaig iad a seo-achgos na sheall am fuamhair dha-san gu b' e seopailios a' rìgh. Agus bha iad ... "Leanadh sibh-s"orsa Dòmhnall, "Leanadh sibh-se romhaibh,"ors esan. Agus dh'fhalbh iad. Lean iad rompa"O siod e, siod e!" ors a' fuamhair, "a' tighinn a nist."Agus "Shift, shift," orsa Dòmhnall, "an darna taobh,"ors esan, "gos a faigh mise t-seanas air," ors esan.Well, shift am fuamhair a darna taobh 's dh'fheuchDòmhnall air a' mheasan dìreach 's rinneadhcoileach dubh dheth. "A gu ... buaidh gosa làimh," ors a' ors a' fuamhair . "Tha miseceart gu leòir a nist," ors esan. "O tha gudearbh fhéin," orsa Dòmhnall. "Cha chuir amfear ud dragh ort tuilleadh." "O cha chuir,"ors esan, "Tha mise ... tha mise nist ceart gu leòir."Lean iad rompe có-dhiù go pàilios an rìgh.Agus nuair a rànaig iad pàilios a' rìgh bharampairean a bha sin-each a bha sgràthail agusbha iad cho teann air a chéile. Well, cha robhangeat, chan fhaicte throimhe. Cha robh rathadair faighinn a staigh ... ann ... an fhence; bha i[sic]àrd. "Well," ors a' rìgh," ors esan, "tha sinn chodona 's a bha sinn riamh," ors esan. "Tha deaghsheans," orsa Dòmhnall, "gu bheil. "Ach aTThìochdais," ors esan, "mur a feuch mi," ors esan,feuch a faigh mi," ors esan, "a dhol eadar adhà dhiubh seo," ors esan. "Siuthad," orsa Dòmhnall"Bu chòir dhut sin," ors esan. "Na faigheadh tu staighdo cheann aon uair," ors esan, "rachadh an còrrdhiota staigh a rithist." 'S e seo an rud a rinn a'fuamhair có-dhiù. Chaidh e ann agus chuir e'cheann a staigh. Fhuair e 'cheann có-dhiù eadaran da rampair a bha seo agus nuair a fhuair e'cheann a staigh cha rachadh a cholainn a staighas a deoghaidh. Dh'fheuch e seo a 'cheana's siod rud nach gabhadh. Cha tigeadh e mach.far Bha na cluasan 'ga chumail. "A Dhia,"ors am fuamhair. "Cha robh sinn riamh cho dona 'sa tha sinn nist," ars esan. "Dearbh fhéine charobh," orsa Dòmhnall, tha deagh sheans," ors esan."Agus ... "Ach 's e 'rud a nì thu," ors am fuamhair,"fhalbh thusa," ors esan, "agus till dh'an taigh agam-safhathast agus gheibh thu tuagh bheag agus tuaghbheir ...mhór a sin agus ᚳ bheir leat an tuagh mhór," ors esan,"agus gearraidh i seo. Gearraidh i fear dhe narampairean." Dh'fhalbh Dòmhnall agus tharruing eair taigh an fhuamhair. Rànaig e. "Càilam fuamhair?" ors Alasdair. "Ge brith càila' fuamhair," orsa Dòmhnall, ors e, "bidh e annan treis seo," ors esan, "ma dh'fhaoidte gubidh gu bràch," ors esan, "ma 's urrainndhòmh-sa." Agus thug e leis an tuagh.Dh'fhalbh e leatha. Thànaig e agus, "Siuthada nis," ors am fuamhair, ors esan, "feuch a nist,"ors esan, "am faigh thu na h-iaruinn sin," ors esan,"a ghearradh." "Feuchaidh," orsa Dòmhnall.A' cheud sgailc a fhuair an t-iarunn fhuairaiga' fuamhair e ann ᚳ an cliathaich a chinn leisan tuaigh. Dh'éirich e air an fhuamhair ann ashin-each gos na chuireadh an ceann dheth leisa' tuaigh. Sheo. Bi thus' ann a shin.Agus dh'fhalbh Dòmhnall an uair sin, e-fhéinagus chaidh e staigh throimh'n fhence agus chaidh echoimh... choimhead air nighean an rìgh.Agus có-dhiù ge brith fhad a bh' ann thànaige dhachaidh. Dh'fhoighneachd Alasdair dha càamrobh fuamhair. "O," ors esan, "ge brith cà bheilors esan, "cà ...e," ors esan, "cluinnidh tu fhathast," ᚳ cà faighiad e."'S e seo rud a bh' ann. Nuair a dh'éireadh muphàilios a' rìgh an làirne-mhàireach fhuaradha's ...a' fuamhair air a cholopachadh ᚳ a's an fhencea'sa's a' gheat ... anns an fhence a bha m' an taigh.Cha robh fhios o Dhia có rinn e. Cha robhfhios aige dé bha fear eile còmhla rithe cóbh' ann. Well, bha iad a nist treis annan taigh an fhuamhair a sin. Thug iadùin' ann agus thuirt Alasdair a seo-ach ris, "Well,"ors esanors esan, "tha mise," ᚳ "dol a dh'fheuchainn ri tilleadhors esan, "gu ruig Alba air ais," ors esan, "gebrith gu dé tha thusa 'dol a dhèanamh.""O chan eil mise 'falbh idir," orsa Dòmhnall, ors esan."Tha mise 'dol a dh'fhuireach a seo treis fhathast,"ors esan. "O glé cheart," ors Alasdair. Agus ... "achors esantha mis," ors esan, "'dol agus feuch a faigh mi" ᚳ "go... bheil baile-phuirt a seo," ors esan, "a gheibhmi thuige," ors esan, "'s gu faighinn bàtanull as a seo." "O faodaidh tu sin," orsaDòmhnall, "tuilleadh. Tha airgiod gu leòir agada nist. Cha ruig thu leas dhol gu bàt' eile.Tha airgiod nam fuamhairean agad uileag ...againn uileag a nist," ors esan, "'s faodaidhsinn rud 's a' bith a dhèanamh."'S e seo an rud a rinn iad có-dhiù. Làirne-mhàireach a seo dh'fhalbh an dithis aca 's bha iadama' forbhais feuch gu dé 'n ùine bha paile-puirtbhuapa 's fhuair iad a seo-ach a mach gu robh a leithidseo a dh'àite 's chuir iad an aghaidh air. Rànaigiad am baile-puirt. Well, bha iad a' dol ma chuairta sin 's bha i a' foighneachd ... a' feòrach misdheighinn 's robh soithichean a' falbh as norobh gin a' dol a null as gu ruige Breatunn.'S fhuair iad a seo soitheach a bha dìreachdeiseil a bha 'dol a sheòladh a null gu ruigeBreatunn. Agus dh'fhalbh Alasdair agusdh'fhàg Dòmhnall slàn aige agus thuirt egu biodh esan a null fhathast as a dheoghaidh.Bha a nist Dòmhnall cha robh each a' dolma chuairt ann a shin. Cha robh cion airgid air.Cha robh e ach a' dotseadh ann a shiod.Ach gu dé rinn a seo-ach nighean an rìghach fàs trom. Agus cha robh fhios o Dhia... cóseo-ach idir, idir có bu leis e na có ᚳ dha bhuineadhe. Ach có-dhiù cha robh ... Bha 'gnothach a' dolma chuairt mar sin 's bha Dòmhnall ... ChualaDòmhnall e mar a chuala gach duin' e. Chado leig e sìon air. Agus rugadh a seo-achgille do nighean a' rìgh. O bha iaduamhasach dorranach mar a bha 'n gnothach.Agus chaidh a h-athair far a robh fear-fiosachda bha 's an àite, feuch gu dé 'n aon dòigh idira ghabhadh dèanamh feuch a faighte mach cóbh' ann, na có bu leis a' gille.an fhearWell, 's e 'chomhairle thug am 'fear-fiosachd air"Well," innsidh mise dhut gu dé rud a nì thu,"ors esan. "Cuiridh tu suas taigh ... cuireadh isuas taigh," ors esan. "Cuir suas taighdha d' nighinn," ors esan, "agus," ors esan,ors esan"bheil," ᚳ "tea is biadh," ors esan, "do dhuine 'sa' bith a théid a rathad an taighe," ors esan,airson innse a chaitheamh-shaoghail, éisdeachd adhèanamh gu dé an saoghal a bh' aige na càrobh e na gu dé chaidh e throimhe 's a chuilesìon dhe'n t-seòrsa.Agus 's ann mar seo-ach a bha. Chaidh an taigha chur suas. Agus ò bha an taigh a sin 's charobh duine ... cha robhar a' faighinn a mach... Bha chuile duine bha 'gabhail biadhann bha e 'g innse dha mar a chaidh e... dé 'chaitheamh-beatha a bh' aige 's gu déna shiubh... an t-àite a shiubhail e 's a chuilesìon. Agus bha gille nist air fàs 'na chnapach.Bha e air choiseachd gu math. Ach an trioba bha seo có chaidh an rathad ann achDòmhnall? Agus bha e 'na dhuine móran uair sin, le airgiod 's le òrSA 1970/39 B1Continuation of :Alasdair is Dòmhnall agus na Trì FuamhaireanAgus on latha bha seo có thànaig ma chuairt an taigheach ... ach Dòmhnall. Agus dh'fhoighneachd e dhi ...Chaidh e staigh 's dh'fhoighneachd e dhi a robhsign a bha crocht-e muigh a seo a robh eceart. 'S thuirt i gu robh, gu faigheadh ebiadh ann ach e éisdeachd a dhèanamh gudé a' chaitheamh-beatha a bh' aige, na gu déchuile h-àit' a's a robh e, agus gu dé mar achaidh e ... a chaidh e ...a thànaig e throimh'n t-saoghal mar sin.Agus dh'iarr i air tighinn a nuas agus chaidhDòmhnall 's shuidh e suas. 'S cha robh e sìona' t-saoghal ach air suidhe suas air àite nuaira thànaig am fear beag 's e 'todleadh airfeadh an ùrlair, thànaig e nall us sheas e aiga' ghlùn aig Dòmhnall agus thuirt e "Papaidh,Papaidh," ors esan.Agus, "Dà gu dearbh," orsa Dòmhnall, "b' fheàrr leamfhìn gum bu mhì," ors esan. "Agus ghabh is'amharus. Agus "well," ors ise, "Seadh," ors ise, "mathà,cluinneam d' eachdraidh," ors ise, "dé mar achaidh dhut."Well, cha do shaoil e. Well, thòisich e 'sdh'innis e nist a chuile sìon an t-saoghal,mar a dh'fhalbh e 's mar a chaidh a reaiceadh,e-fhéin 's a chompanach agus mar a thànaig erathad na' fuamhairean. Agus, "Seadh," ors ise,"tha thu dìreach aca," ors ise. "'S tusa," ors ise, "an oidhchechaidh am fuamhair," ors ise, "a mharbhadh," ors ise,"ann am fence m' athar," ors ise, "'s tusa bh' ann"ors ise. "O well," orsa Dòmhnall, "tha t-seansagur e mi. Cha ruig mi leas dhol as àicheadh.'S dòch gu do dh'aithnich mo mhac fhìn mi,"ors esan. "O glé cheart," ors ise.Well, chaidh an uair sin brath chur an rathad's fhuair a' rìgh mach 's a chuile sìon. 'S charobh sìon ann ach dh'fheumadh e an nigheanaige phòsadh agus fuireach còmhla riutha-sanann a shiod, 's gu robh àit' aig' ann ashiod. 'S nuair a bhàsaicheadh esan ᚳ na ...gu b' e esan a bhiodh a ᚳ a staigh as a dheoghaidh,neo a mhac, an darna duin' aca.Agus 's e seo an rud a rinn Dòmhnall. Phòs enighean an rìgh agus dh'fhan e còmh riutha.Agus tha fear eile cho math 's a rinn esan riums' idir,ach Cha do chuir e fiathachadh thugam chon nabainnse riamh. Ach có-dhiù dh'fhàg mis'e-fhéin agus nighean an rìgh còmhla 's cha deachDòmhnall cha tànaig e nall a dh'Allbatuilleadh.14Informant : D.A. Johnson, Aird Mhór, South Uist. cf. AT 300SA 1972/34 B1Collector : D.A. MacDonaldDòmhnall agus Alasdair agus na Fuamhairean.dithis aca,Well, chuala mise mar a bh' ann a siod-ach ann, ᚳdithis fhir a bh' ann agus tha e coltach gur h-ewreck-eadh a rinneadh thall ann an Africa, thall nataobhanan sin. Agus bha iad 'nan companaichaig a chéile. Agus latha 's Dòmhnall ... rinn ... co-dhiubh thug e gunna leis ás a' bhàta, ge bith cà 'ndeachaidh e no cà 'n d' fhuair e i thug e leis eAgus chaidh iad air tìr agus rinn iad seòrsa desgiotha dhaibh péin ann a shin-each gus ... airson lathaichean, agus thuirt iad seo-ach ... Rinniad suas an inntinn nach ... nach robh reusan sambith dhaibh fuireach a siod ged ... nach dèanadhiad ach starve-adh ann co-dhiubh agus gu feumadhiad feuchainn air falbh feuch cà faiceadh iad robhcoltas àite air baile no taighean no sìon a's an àitea's a robh iad.Ach co-dhiubh dh'fhalbh iad, agus bha iad a nisair falbh fad an latha, agus feasgar nochd iad ripàileis a bh' ann a sheo, pàileis mhór, agusrinn iad dìreach air a' phàileis. Agus cha robhiad fad sam bith bhuaipe co-dhiubh nuair a thànaigam fear seo a mach "Air fith fath fuamhaichair baile nan Albannaich," ors esan, "'s fhada bha mo"'N dà," orsa Dòmhnall, ors esan, "dà thrian dhe d'trian oirrneeagal ort fhéin," ors esan, "agus trian mòir agus chaneil fhios 'am," ors esan, "carson a bhiodh an triansin fhéin orm," ors esan. "'S goirid a bhios am maide beag dubhcoileachseo agamsa," ors esanᚳ "a mach," ors esan, "a' dèanamh cnoc dubh dhiot," ors esan."Leig fhaicinn sin dhomh," ors esan, "air a' mhuing udair bàrr mo chaisteil," ors esan.Dh'fhalbh Dòmhnall 's thog e 'n gunna 's dh'fheuch ... leigeadh air falbh i 's chuireadha nuas 'na biorain i."A gu beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdort," ors esan, "agus 's e Dia fhéin chuir anrathad thu," ors esan. "Thigibh sibhse staigh,"ors esan, "agus nì mise biadh math dhuibhse."Chaidh Alasdair is Dòmhnall a staigh. Fhuairiad biadh a sin-each o'n fhuamhaire. Agus ..."Nist," ors esan, "tha sinne ann a sheo," ors esan,ors esan,"triùir bhràithrean," ᚳ "Agus," ors esan, "tha chuilea' dèan ...fear againn," ors esan, " ᚳ as deoghaidh nighean ana th' ann," ors esan.rìgh ᚳ "Ach," ors esan, "chan eil fhios agamsa," ors esan,"gu dé mar tha 'dol a chàch," ors esan, "ach chan eilNuair a bhios ...ach a' dol meadhonach dhomhsa. Agus ᚳ tha ...Chan eil oidhche théid mi," ors esan, "a choimheadoirre," ors esan, "feuchainn ann," ors esan, "nach eilbalganacham measan beag bolognach donn tha siod," ors esan,a' tachairt rium," ors esan, "'s tha ... tha e 'dola staigh," ars esan, "air mo bheulaibh 's a' tighinna mach air an taobh eile dhiom," ors esan.ors esan"Agus tha mi nuair sin cho slack, ᚳ agus feumaidh mitilleadh dhachaidh," ors esan. "Ach," ors esan, "o'n achuir Dia thusa 'n rathad," ors esan, "agus aleithid sin a dh'arm agad," ors esan, "falbhaidhtusa còmhla riumsa an nochd.""O falbhaidh gu dearbh fhéin," orsa Dòmhnall.Agus 's e seo an rud a rinn iad. Le ... Rinn amfuamhaire a seo-ach, rinn e airson falbh."Seadh a nis," ors am fuamhaire," ors esan, "Thugainnars esan,thusa còmhla riumsa," ᚳ "agus cuiridh tusa crìochair," ors esan."O cuiridh," orsa Dòmhnall.Agus 's ann mar seo-ach a bha. Dh'fhalbh iad,agus bha iad a' cumail rompa, air aghaidh pàileisan rìgh. Agus nuair a bha iad a' teannadh faisgoirre seo-ach thuirt am fuamhaire, "O siod e!Siod e!" ors am fuamhaire, ors esan. "Tha e'tighinn," ors esan."Cà bheil e?" orsa Dòmhnall."Tha e 'tighinn a sin-each," ors esan.Well, chunnaic e gu robh ... "Shift thusa ... Fhalbhors esanthusa," orsa Dòmhnall, "suas bìdeag bheag romhamsa," ᚳAgus dh'fhalbh am fuamhaire agus chaidh e suasbìdeag bheag roimhe agus chàirich Dòmhnall 'n urchairris .. ris a' chrìdhe aige. Dh'fhàgadh ann a shiod'na bholla e. Agus thill e dhachaidh."Cà 'il am fuamhaire?" ors Alasdair."Ge brith cà 'il am fuamhaire," ors Ala... orsaDòmhnall, "cha chuir e dragh ortsa nochd," ors esan."O tha ... siod e," ors esan, "cha tig e ... chachuir e an còrr dragh air duine 'na bheatha asa dheoghaidh siod tuilleadh.Well, chuir iad seachad an oidhche sin am pàileisan fhuamhaire, e fhéin is Alasdair.Làirne-mhàireach a seo dh'fhalbh iad. Agus cha robh iadfad sam bith air falbh nuair a thànaig iad airpàileis eile a bha seo. Agus cha robh ach, "Air fithfath"'N dà," ors Dòmhnall, "dà thrian dhe d' eagal ort fhéin," orsesan, "agus trian ormsa agus chan eil fhioscarson a bhiodh an trian sin fhéin orm," ors esan.bhiodh"'S goirid ... 's goirid," ors esan, "mu am maidebeag dubh seo a mach," ors esan, "dèanamh coileachdubh dhiot," ors esan.ors esan,dhomhud"Faic sin, dhomh, ors esan, "ᚳ air a' choileach ᚳ a th' airbàrr a' chaisteil," ors esan.Dh'fhalbh Dòmhnall 's dh'fheuch e air a' choileach's chuireadh a nuas 'na smùid e air bàrr a'chaisteil."A gu beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdortsa agus 's e Dia fhéin a chuir an rathadthu, ach gu dé mar," ors esan, "a chaidh thuthu seachad air mo bhràthair," ors esan, "nach eDia a sheachain thu," ors esan, "nach d' fhuair e greim ort?Agus tha mise ceart gu leòr tuilleadh," ors esan, "o'nfhuair mi do leithid-sa còmhla rium. Thigibh a staigh."Chaidh iad a staigh agus co-dhiubh seo-ach fhuairiad biadh 's ... Agus dh'innis a seo-achesan an eachdraidh mar a bh' aig a bhràthair,deoghaidhgu robh an triùir aca as deidh nighean an rìgh abh' ann a sheo-ach, agus gu robh am measanbeag dubh a bha seo-ach a' tachairt ris-san, ge brithdé mar a bha 'g éirigh a chàch. "Ach," ors esan, "bha... bha mise lucky," ors esan, "gun deach thu seachadair mo bhràthair eile," ors esan, "nach d' fhuair eors esan.gram ort," ors esan, "an toiseach," ᚳ "Agus ... "O,"ors esan, "théid thusa còmhla riumsa an nochd.""O falbhaidh," orsa Dòmhnall. "Théid mise còmhlariut gun teagamh. Agus ... mi sin-each," ors esan,"nach deach an còrr as a dheoghaidh."Well, thànaig àm falbh 's dh'fhalbh e fhéin 'sam fuamhaire, agus bha iad a nis a falbh,agus bha iad a seo a' teannadh ri taigh an rìgh,agus thuirt am fuamhaire ris, "Seo, seo e nist," ors esan,a' tighinn," ors esan. "Siod e nist," ors esan, "a' tighinn"Cà bheil e?" orsa Dòmhnall"Siod e," ors esan."Fhalbh," ors esan, "'s coisich beagan a suas airthoiseach ormsa," ors esan.Dh'fhalbh am fuamhaire 's choisich e suas steapananair thoiseach 's nuair a fhuair Dòmhnall a chùlaibhris chuireadh sisid 's a' chridhe aige 's thuit amfuamhaire far a robh e.Dh'fhalbh Dòmhnall 's thill e dhachaidh."Cà 'il am fuamhaire?" ors Alasdair."Ge brith cà 'il am fuamhaire, orsa Dòmhnall, "chachuir e dragh ortsa nochd no 'n ath-oidhch'cuideachd."Agus ... Well, chuir iad seachad an oidhche sinan taigh nam fuamhairean ... an fhuamhaire,agus làirne-mhàireach dh'fhalbh iad. Agusrànaig iad a' phàileis aig an ath fhear. Aguso bha 'm fear seo gu ... gu math, gu math nabu shuaraiche na càch. Agus cha robh ach ...Nuair a chunnaic am fuamhaire iad cha robh e achAir fith fathors esan,"'N dà," ors Dòmhnall, ᚳ "dà thrian dhe d' eagal ort fhéin,"ors esan, "agus trian ormsa," ors esan, "agus chan eilfhios 'am carson," ors esan, "a bhiodh an trian seofhéin orm," ors esan. "'S goirid bhios am maide beagdubh seo a mach," ors esan, "a dèanamh coileachdubh dhiot," ors esan."Leig fhaicinn sin dhomh," ors esan, "air a' mhuing udair bàrr mo chaisteil."Dh'fhalbh Dòmhnall 's dh'fheuch e oirre 'sachuireadh ᚳ nuas na siobagan as."A gu beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachddhethortsa," ors esan. "Nach ... nach mise bha sona ᚳ"asors esan, "nach tànaig tu ᚳ an rathad mo bhràithreaneile," ors esan. "Thigibh a staigh," ors esan, "còmhlariumsa," ors esan.Chaidh iad a staigh agus chuireadh chuir amfuamhaire biadh air dòigh 's fhuair iad biadh,agus dh'innis am fuamhaire dhaibh nuair sin gurobh dà bhràthair eile aige-san agus gu robhan triùir aca as deoghaidh nighean an rìgh.Agus ge brith dé mar a bha 'g éirigh a chàch nachrobh ach ag éirigh meadhonach dha-san, ach gu robhesan lucky gun deach e seach ... gun deachiad-san seachad air an fheadhainn eile, nachd' fhuair iad greim orra, gu tànaig iad aire-san,Agus ... "Tha am measan beag balganach dubh,"ors esan, "a' tachairt rium-sa," ors esan, "a h-uileoidhche," ors esan, "nuair a théid mi ann, adh'fheuchas mi ri dhol ann," ors esan. Agus than ...tha e 'dol a staigh air mo bheul 's a'tighinn a mach air a' cheann eile dhiom," orsesan, "agus tha mi cho slack an uair sin agusars esan, "feumaidh mi tilleadh dhachaidh."Agus ... "Falbhaidh tusa còmhla riumsa nochd," ors esan,agus cuiridh tu crìoch air."agus"O gu dearbh falbhaidh," orsa Dòmhnall, "ᚳ théid crìocha chur airair an fhear seo ᚳ cuideachd."Co-dhiubh seo-ach bha iad a' tighinn gus a robhàm falbh ann, agus nuair a thànaig àm falbha seo-ach a' choimhead air nighean an rìghdh'fhalbh e fhéin agus Dòmhnall. Bha iad a' cumailrompa agus nochd iad a seo ri pàileis an rìghagus bha iad a' tighinn agus thuirt am fuamhaire"Siod e! Siod e nist!" ors esan, ors ... ors am fuamhaireri Dòmhnall, "Siod e, siod e nist," ors esan, "a'tighinn," ors esan."Shift thusa," ors ... orsa Dòmhnall, ors esan, "an darnataobh," ors esan.Agus shift am fuamhaire an darna taobh agus dh'fheuch Dòmhnall air a' mhearan agus spadadh efar a robh e."A gu beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdortsa," ors am fuamhaire. "Nach mise tha lucky!"Agus chum iad rompa agus nuair a rànaig iada seo-ach bha fence a bha sin-each bha itimchioll na pàileis aig an rìgh. Agus tha ecoltach gu robh i làidir. Agus cha robh ... chanfhaigh ... Bha i àrd agus chan fhaigheadh iadseachad oirre. Ach 's e 'n rud a thuirt amfuamhaire, "Feuchaidh mi," ors esan, "ri brùthadh bho chéile,"ors esan,ors esanᚳ "feuch," ᚳ am faigh mi mo cheann throimpe," ors esan,"agus nam faighinn," ors esan, "gheibhinn mo cholannceart gu leòr."Well, 's e seo an rud a rinn e co-dhiubh. Dh'fheuche 's chuir e 'cheann a staigh ann. Ach dh'fheuch eseo ri cheann thoirt air ais agus siod! chatigeadh e. Chan cha tigeadh e mach. Chaleigeadh a chluasan a mach e."O dhuine, dhuine!" ors esan ri Dòmhnall, ors esan,"B' fheàrr leam gu tilleadh tusa dhachaidh," ors esan,"agus gu toireadh tu 'n tuagh ... an tuagh mhó... antuagh agamsa," ors esan, "a nuas," ors esan, "agusgearraidh tu," ors esan, "pìos dhe'n iarunn thaseo. Cha bhi thu fada 'gearradh pìos dhe'n iarunntha seo-ach agus gheibh thusa," ars esan, "throimhe."O 's e seo an rud a rinn Dòmhnall. Dh'fhalbh e's thill e. Rànaig e. Cà 'il am fuamhaire?"ors Alasdair. "O tha ..." Dh'innis Alasdairdha, agus thuirt Alasdair ris fhalbhadh e,"Air na chunna tu riamh a nis," ors esan,"na feuch ris an fhear sin a mharbhadh," orsesan, "chionn 's cha ... cha de ... agus bidhthu fhéin marbh còmhla ris agus bidh mise marbhcòmhla riut cuideachd."Agus ... "O," orsa Dòmhnall, ors esan, "tha ... tha ..."Dh'innis e dha mar a bha, gu robh e staigh anna shiod anns an fhence 's gu robh e 'g iarraidhtuagh. Agus ... Fhuair e 'n tuagh 's dh'fhalbhDòmhnall leis an tuaigh 's rànaig e an tuagh.'S bha am fuamhaire ann a shin a's an fhence.A' cheud bhuille a fhuair am fuamhaire dhe ...dhe'n tuagh 's ann a's an amhaich, agusghearradh an ceann dheth leis an tuaigh a's anfhence agus dh'fhàgadh ann a shin e.Agus chaidh e fhéin an uair sin, bhrùchd e e fhéinagus chaidh e staigh throimh'n fhence, agus bhae còmhla ri nighean an rìgh.AgusAch co-dhiubh bha seo mar seo. ᚳ Bha iad a nis,cha robh iad ach a' dander-eadh air ais 's airaghaidh 's bha iad eadar pàileisean namfuamhairean 's a' toirt asda chuile ... gach òr's gach airgiod a bh' ann, 's bha iad 'gachur air dòigh, Dòmhnall is Alasdair, aguscha robh cion airgid.Ach gu dé rinn nighean an rìgh ach fàs trom.Agus cha robh fhios o Dhia có bu leis e, achcha robh 'chùnntais aic' air ach gur e 'noidhche chaidh am fuamhaire a mharbhadh a'san fhence, gur e sin an oidhche a bha duinecòmhla rithe.Ach co-dhiubh rugadh a seo-ach am pàisde, agus's e pàisde gille a bh' ann. Agus cha robh fhios aig ...cha robh fhios aca o Dhia gu dé dhèanadh iad.Ach chaidh an rìgh seo-ach far a robh fear-còmhraidh a bha 'san àite a sin, feuchgu dé ghabhadh dèanamh. Agus co-dhiubhseo-ach ... thuirt am fear sin ris na feuchaidh iair taigh a chur suas aig ceann ... ann a ... gudhàrathaid, ri taobh an rathaid mhóir agus i ...i bhith toirt seachad biadh do dhuine airsoninnseadh gu dé ... dìreach éisdeachd a dhèanamhrithe, dé mar a chaidh an saoghal leis nocà' robh e no gu dé dh'éirich dha 's achuile sìon a thachair dha.Agus 's e seo an rud a rinneadh. Chuir an rìghmu dheoghainn an taigh a thogail. Thogadh antaigh 's chuireadh stòr ann 's bha ise ann ashin-each, 's bha am pàisde an uair sin bha e aira dhol air choiseachd. Agus ...bha notice a muigh ris an dorus carson a bha'n taigh, duine sam bith a dh'innseadh ... adhèanadh ... a dh'innseadh a chaithe-beathagu faigheadh e refreshment ann, biadh 's ruddhe'n t-seòrsa sin. Agus bha feadhainn a' dolann 's bha iad ag innseadh a chuile sìon.Ach có bha 'tighinn a ... Dh'fhalbh nistDòmhnall ... Chaidh Dòmh... Chaidh Alasdair,nuair a fhuair iad a chuile sìon seachad 's afhuaradh an t-airgiod 's a chuile sìon a bh' aigna fuamhairean a chruinneachadh, chaidh Alasdairthill e dhachaidh a nall gu ruige Breatunn –'S ann á Breatann a dh'fhalbh e – agusthuirt Dòmhnall gu fanadh esan, nach tigeadhe 'n dràsda. Cha robh cion airgid air.Agus có thànaig an la... ra... latha seo 'n rathadach Dòmhnall, rathad an taighe bha seo.Agus chunnaic e 'n notice agus chaidh e 'sbha e 'leughadh an notice. Agus bhuail e sina's an dorus agus chaidh e staigh 's dh'fhoighneachde an robh an notice a bha seo fìor. Thuirt ise gurobh, nan innseadh e o ... a' chaithe-beatha othùs gu éis, gu dé mar a thachair dha, a chuilesìon a thachair dha, gu faigheadh e biadhan asgaidh.Agus ... "Well," thuirt Dòmhnall gu d... gudèanadh esan sin. Agus thòisich e sin-eachair innseadh, agus dh'innis e chuile sìon ont-saoghal go ... mar a chaidh an wreck-eadh,mar a dh'fhalbh iad á Breatunn a seo 's achaidh an wreck-adh 's ... agus a thachair nafuamhairean a bha seo-ach riutha, agus ...agus gun do mharbh e an dithis bh' ann asheo-ach agus ... agus gun a tharruing e fhéin's a chompanach, gun a thill iad air falbh . bhuapaclìor Agus ..."O siuthad!" ors ise. AgusNuair a shuidh esan a staigh thànaig am pàisdea nall, agus bha dìreach toiseach bruidhneair tighinn air. "Dadaidh, dadaidh, dadaidh,"ors esan. Agus sheall a mhàthair air. Agus ..."Dia," ors ise, "tha siod a' cur neònachas orm," ors ise."Bheil?" orsa Dòmhnall."Tha," ors ise.nistAgus dh'innis e nist ... Thòisich e ᚳ air innseadha' chaithe-beatha 's a chuile sìon mar a thachair dha's a chuile sìon agus ... gus an tànaig e air nafuamhairean agus rinne ... Cha do ghabh e risach gun do mharbh e ach dithis aca 's ..."O siuthad!" ors ise. "Mharbh thu 'n treas fear," ors ise,"agus sin," ors ise, "an oidhche a bha thu còmhlariumsa," ors ise, "agus tha cheart cho math dhut," ors ise,"gabhail ris," ors ise. "Agus," ors ise, "'s furasdaaithneachadh gu robh rud-eigin ann. Nach tuirtam fear beag"O well," orsa Dòmhnall, ors esan, "'s cinnteach g' eile cheart cho math," ors esan, "gabhail ris."Agus dh'fhan Dòmhnall a nist agus phòs e fhéin's i sin-each agus thànaig Alasdair a nall, aguscha robh ... cha robh cion airgid air fear seachfear aca tuilleadh. Bha airgiod gu leòr aigDòmhnall agus bha a share fhéin aig Alasdaira' tighinn a nall. Agus sin mar a chuala misea thachair do Dhòmhnall 's do dh'Alasdair.Informant : D.A. Johnson, Aird Mhór, South Uist.SA 1971/53 B2Collector : D.A. MacDonaldAlasdair agus Dòmhnall agus na Trì Fuamhairean.Bha siod ann dithis, ma tha, dithis chompanach.Chan eil mi cinnteach an e reaiceadh arinneadh orra, ach tha mi 'smaointinn gurbha ...a h-e. Agus ᚳ 's e Alasdair a bh' air fear acaagus Dòmhnall air fear eile dhiubh. Agus bhaDòmhnall seo bha gunna aige, ge brith an anna's a' bhàta a chaidh a reaiceadh a fhuair ee e, no gu dé mar a fhuair e e, ach co-dhiubh bha e aige.Agus bha iad a' falbh còmhla agus bha iada seoach feuch a ruigeadh iad àite a chor-eigin,baile, feuch gu dé an t-àite a bh' ann. Agusnochd iad ri baile ann a sheo feasgar tràth,agus chunnaic iad pàileis ann a shineach dodh'àite mór, agus rinn iad dìreach air an àite.Agus nuair a bha iad dìreach gus 'ith aig antaigh a bh' ann, cha b' fhada gus an cuala iad,thaallmharaich.? allabharraichFith fath fuaᚳgaich air barraibh an Allabannaich Albannaich'S fhada bha mo chorp air feadh 'ga meirgeadh's toll a' feitheamh air greim air fheòil agus balgamdhen fhuil a chlann an Allbannaich Albannaich.""'N dà," arsa Dòmhnall, 's e "Dà thrianars esandhe d' eagal ort fhéin" ᚳ "agus trian oirnne," ars esan,ars esan,"agus chan eil fhios 'am" ᚳ "carson a bhiodh an trianbhiodhseo fhéin orm," ars esan. "'S goirid ᚳ m' fhear beagdubh seo fo m' achlais," ars esan, "dèanamhcoileach-duibh dhiot," ars esan."Feuch sin," ars esan, "air an luing ud am bàrrmo chaisteil," ars esan.Dh'fhalbh Dòmhnall 's thog e an gunna 'sadh'fheuch e air an luing 's chuireadh ᚳ nuas 'nabiorain i."A gu beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdortsa," ars esan. "'S e Dia fhéin a chuir anNìrathad thu," ars esan. "Buail mise," ars esan,gnìomh"biodh na's fheàrr na sin dhut-sa," ars esan."Thig thusa ... thigeadh sibhse staigh," ars esan.Well, chaidh iad a staigh a thaigh an fhuamhaire.Chuireadh air dòigh biadh dhaibh 's fhuairiad biadh. Agus an déis a' bhidhe a seoach,thuirt am fuamhaire ris, "Nist," ars esan, "thamise ann a sheoach," ars esan, "agus tha dithisbhràithrean eile dhomh ann," ars esan, "defuamhairean mar a tha mi 'fhìn," ars esan."Agus tha aon nighean rìgh," ars esan, "ann asheo," ars esan, "agus tha an dithis ... tha antriùir againn," ars esan, "as a deoghaidh," ars esan."Agus," ars esan, "ge brith gu dé mar a dh'éirichdhaibh-san," ars esan, "cha d' fhuair mise riamhfaisg oirre. Chan eil oidhche," ars esan, "adh'fhalbhas mise," ars esan, "nach eil ... tha ...am balganachars esanbalaganach beag dubh," ᚳ "de chù a' tachairt rium," arsesan, "agus tha e 'dol a staigh air mo bheulaibhagus a' tighinn a mach air an taobh chùl dhiom,"ars esan, "agus tha mi nuair son cho slac," ars esan,"agus feumaidh mi tilleadh dhachaidh. Ach,"ars esan, "o'n tha leithid sin a dh'arm agadsaars esan, "agus a tha thu cho math leis," ars esan,falbhaidh tusa còmh riumsa a nochd agus cuiridhair ...tu crìoch," ars esan, "ᚳ air a' mheasan.""O falbhaidh," arsa Dòmhnall.Agus rinn iad a seoach deiseil co-dhiubh.Nuair a thànaig treis a dh'oidhche co-dhiubhrinn iad deiseil, agus dh'fhalbh Dòmhnall agusam fuamhaire.Agus thuirt Alasdair ris nuair bha e 'falbh –fhuair e bruidhinn dheth – "O 's iochdDia dhut," ars esan, "na feuch ri sìon aars esan,dhèanamh," ᚳ "neo," ars esan, "bidh sinn marbhle chéile.""Fhalbh thusa," arsa Dòmhnall. "Fan a staigh,"ars esan, "gus an tig mise."Well, dh'fhalbh iad. Bha iad a' gabhail airaghaidh 's iad a' dol air aghaidh gu taigh antuathanaich ... taigh an rìgh. Agus a ..."O siod e, siod e," ars am fuamhaire, ars esan,"Tha e nist a' tighinn," ars esan."Ca bheil e?" arsa Dòmhnall."Siod e," ars esan, "nall. Fhalbh," ars esan,"a null agus coisich dhà no trì cheumananair thoiseach ormsa."Dh'fhalbh am fuamhaire 's choisich e ceumanan air ..air thoiseach air 's dh'fhalbh Dòmhnall's thionndaidh e an gunna sìos 's chàireadhris an fhuamhaire e. Dh'fhàgadh 'na –ann a shiod e. An ceann ... thill edhachaidh co-dhiubh. Agus ..."Cà 'il am fuamhaire?" ars Alasdair."O," arsa Dòmhnall," ars esan, "ge brith cà 'il amfuamhaire cha chuir e dragh ortsa, no ormsacuideachd."Well, chuir iad seachad an oidhche sin annan taigh an fhuamhaire. Agus làirne-mhàireach,bha iad ann a shin, agus nuair a fhuairiad air doigh, làirne-mhàireach a seo, dh'fhalbh iad. Agus thuirt Dòmhnall ri Alasdair,"Théid sinn," ars esan, "treis," ars esan, "feucha ruig sinn," ars esan, "am fear eile dhiubh," ars esan.Rànaig iad a seoach a' phàileis a bha seo, aguscha robh ach "Air fith fath fuathagaich airAlbannaichbarraibh an allmharaich, 's fhada bha mochorp air feadh 'ga meirgeadh is toll a'feitheamh air greim dhe d' fheòil 's air balgamdhen fhuil a chlann an Albannaich.""'N dà," arsa Dòmhnall, ars esan, "Da thriana dh'eagal ort fhéin," ars esan, "agus trianoirnne," ars esan, "agus chan eil fhios 'am,"ars esan, "carson a bhiodh an trian sin fhéinoirnn," ars esan. "'S goirid bhios am maidebeag dubh seo fo m' achlais," ars esan,"a' dèanamh coileach-duibh dhiot," ars esan.ud"Feuch sin," ars esan, "air a' choileach ᚳ a thaam bàrr a' chaisteil agam," ars esan.Dh'fhalbh Dòmhnall 's thogadh an gunna 'sleigeadh air falbh a volley air a' choileach's chuireadh a nuas 'na shiobhagan e.A"'N dà, gum beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdort," ars esan, "agus nach mise bha lucky," arsesan, "nuair a thàna tu seachad air mo bhrathaireile," ars esan, "ortsa," ars esan. "Thig thusastaigh," ars esan, "agus nì mise gnìomh mathribhse," ars esan, "agus nach mi bha lucky," arsesan, "nach ... nach d' fhuair mo bhràthair eilegreim air."Agus chaidh iad a staigh 's fhuair iad biadh aige,agus ... "Nist," ars esan, "tha sinne ann asheo," ars esan, "an triùir bhràithrean," ars esan,"agus," ars esan, "tha aon nighean," ars esan, "aigan rìgh tha seo, agus tha an triùir againn,"ars esan, "as a deoghaidh. Ach," ars esan, "ge brithdé mar a tha 'dol a chàch," ars esan, "chaneile e ach a' dol meadhonach dhomhsa," ars esan."Chan eil oidhche," ars esan, "a théid mise," ars esan,"'dol a choimhead oirre nach eil am measanbeag balganach dubh a tha seo," ars esan, "a'tachairt rium," ars esan, "agus tha e 'dol a staighair mo bheul," ars esan, "agus tha e 'tighinn amach air an taobh chùil dhiom," ars esan, "agustha mi cho slac an uair sin agus feumaidh mitilleadh dhachaidh, ars esan. "Agus," ars esan,... nach"nach ᚳ mi bha lucky," ars esan, "nach d' fhuair mibhràthair greim air." Agus ..."O," arsa Dòmhnall, "cha bhithinn fada a'deileadh ris an fhear sin idir," ars esan.nuair ...Agus nist ᚳ nuair a fhuair iad ... nuair a thànaigtreis de dh'oidhche co-dhiubh, "Nist," arsam fuamhaire," ars esan, "'s fheàrr dhuinnbhith falbh," ars esan, "agus thugainn thusa,"ars esan, "còmhla riumsa.""Théid," arsa Dòmhnall.Agus dh'fhalbh iad agus dh'fhalbh ...bha iad a' dol air aghaidh gu pàileis an rìgh,agus nuair a bha iad pìos math bhuaipeco-dhiubh, "O siod e, siod e," ars anfuamhaire, "a' tighinn," ars esan. "Tha e nista' tighinn thugainn," ars esan, "agus bidh eagamsa 's a' mhionaid.""O," arsa Dòmhhall, coisich gu math airthoiseach ormsa," ars esan.Agus dh'fhalbh am fuamhaire agus chàirichDòmhnall an gunna ris an fhuamhaire agus'na shìneadhdh'fhàgadh ᚳ ann a shiod e. Agus thill am measandhachaidh. Agus thill Dòmhnall e fhéin dhachaidh.Agus ... "Seadh," ars Alasdair, "cà 'il am fuamhaire?"Tha," arsa Dòmhnall, "far a robh am fear eile. Chachuir e dragh ortsa."Ach co-dhiubh seoach chuir iad seachad an oidhchesin, agus làirne-mhàireach nuair a fhuair iadair dòigh, "Well," arsa Dòmhnall," ars esan,"'S fheàrr dhuinn cumail air aghaidh," ars esan,"feuch," ars esan, "am faigh sinn am fear eile."Ach co-dhiubh seoach rànaig iad a' phàileisaig an fhear eile, 's cha robh achAlbannaichth"Fith fath fuaᚳgaich air barraibh an allmharaich,'s fhada bha mo chorp air feadh 'gameirgeadh 's toll a' feitheamh air greimair feòil 's balgam dhe fuil a chlann anallmharaich. Albannaich.""'N dà," ars Dòmhnall," ars esan, "dà thrian dhears esan,d' eagal ort fhéin," ᚳ "agus trian oirnne," ars esan"Chan eil fhios am," ars esan, "carson a bhiodhan trian sin fhéin oirnn. "'S goirid," ars esan,"am maide beag dubh seo 'nam achlais,"ars esan, "a' dèanamh coileach-dubh dhiot,"ars esan."Leig s... leig ... leig fhaicinn sin dhomh," ars esan,"air an luing ud am bàrr a' chaisteil," ars esan,Dh'fhalbh Dòmhnall 's thogadh an gunna 'sdh'fheuchadh an deàrrsach oirre 's chuireadhair falbh 'na siobhagan i."O gu beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdars esan,ortsa," ᚳ "agus nach mise tha lucky," ars esan,"nach do thachair mo bhràithrean eile riutsa,"ars esan, "agus nach d'fhuair iad greim ort,"ars esan, "seach mise," ars esan. "Nach misetha lucky," ars esan, "gu tàna tu orm," ars esan."Agus thigeadh sibhse staigh," ars esan, "'snì mise deagh ghnìomh ruibh," ars esan.Chaidh iad a staigh co-dhiubh, agus bhaam fear seo bha e na bu sgoinneile na càchged bhiodh càch air am bualadh 'na chéileAgus ... Co-dhiubh seoach, "Nist," ars esan,"tha sinne ann a sheo," ars esan, "an triùirbhràithrean," ars esan, "agus," ars esan, "chaneil fhios 'am," ars esan, "gu dé mar a thachairsibh," ars esan, "mo bhràithrean eile," arsesan, "ach bha mise lucky," ars esan, "guna thach... gu tàna sibh an taobh agamfhìn," ars esan. "Agus," ars esan, "tha antriùir againn," ars esan, "as deoghaidh nigheanan rìgh," ars esan. "Agus chan eil fhios 'am,"ars esan, "gu dé mar," ars esan, "tha 'géirigh dhaibhsan," ars esan, "ach tha ambrath ag éir... 'g éirigh glé mheadhonachdhomhsa," ars esan. "Tha," ars esan, "nuairbhios mi faisg air taigh an rìgh," ars esan,"tha am measan beag, bolganach dubh thaseo," ars esan, "a' tighinn nan luib," ars esan,"agus tha e a' dol a staigh air mo bheul's a' tighinn a mach air an taobh chùil dhiom,"ars esan "agus tha mi cho slac an uair sin,agus feumaidh mi tilleadh dhachaidh.""O," arsa Dòmhnall, ars esan, "cha bhi sinnfada deiligeadh ris an fhear sin."Agus co-dhiubh seoach bha iad a sineach a staighgus an tànaig treis a dh'oidhche. Agus ..."Well," ars am fuamhaire," ars esan, "'s fheàrr dhuinnnist falbh," ars esan, "agus thugainn thusacòmhla riumsa," ars esan, "agus bheir leat ammaide dubh sin agad," ars esan."Théid," arsa Dòmhnall.Bha iad a' dol air aghaidh co-dhiubh, agustheann iad a seoach faisg air pàileis an rìgh,agus thuirt am fuamhaire ris, "Siod e nist, nista' tighinn," ars esan."Siobht thusa," arsa Dòmhnall, "a nall antaobh dhiomsa," ars esan.Agus dh'fhalbh Dòmhnall agus thog e an gunnadìreach, agus nuair a bha am measan gus'ith aige, dìreach, rinneadh coileach-dubh dheth."A gum beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdortsa," ars am fuamhaire, ars esan. "'S mise,"ars esan, "nì an gnìomh riutsa," ars esan.Agus ... "O glé cheart," arsa Dòmhnall.Agus chaidheadh air aghaidh co-dhiubh.Agus bha fence timchioll na pàileis a sin,agus 's e fens iaruinn a bh' ann. Agus bhaiad a' dol timchioll oirre agus cha robh rathadair faighinn a staigh innte. Ach dh'fheuch amfuamhaire a seo, thuirt e ri Dòmhnall,mi," ars esan,"Feuchaidh sinn ᚳ "a staigh ann a sheo feucham press mi," ars esan, "na bàraichean tha seoo chéile," ars esan, "agus gu faigh mi throimhe.""Glé cheart," arsa Dòmhnall.Agus 's ann mar seoach a bha co-dhiubh.Dh'fhalbh am fuamhaire agus dh'fheuch e. Chuire 'cheann ... fhuair e cheann a chur a staigh,ach nuair a chaidh an ceann a staigh chatigeadh e mach."A Dhia," ars am fuamhaire ri Dòmhnall, ars esan"tha mi stug a seo," ars esan."Bheil?" arsa Dòmhnall."O tha," ars esan, "Chan fhaigh mi mo cheannás," ars esan. "Ach fhalbh thusa dhachaidh,"ars esan, "chon an taighe agamsa," ars esan,"agus bheir a nuas," ars esan, "tuagh a thasineach," ars esan, "agus cha bhi i fadagearradh rathad a seo," ars esan.Dh'fhalbh Dòmhnall dhachaidh, agus ..."Càit a bheil am fuamhaire?" ars Alasdair."Fhalbh thusa," arsa Dòmhnall, "ge brith cà 'ilam fuamhaire," ars esan, "cha chuir e draghortsa an dràsda co-dhiubh," ars esan. "Thami 'g iarraidh tuagh," ars esan," airstaoigeadh ann a si... ann an àite a siod."Agus dh'fhalbh Dòmhnall leis an tuaigh. Agusnuair a rànaig e am fuamhaire, "Seadh, thathu sin," ars am fuamhaire."O tha," ars esan."Seadh a nist," ars esan, "geàrr am feans a sin,"ars esan, "ors gu faigh mise ás mo cheann," arsesan.Dh'fhalbh Dòmhnall 's thòisich e leis an tuaigh,agus 's ann air cea... 's ann air amhaichan fhuamhaire a thòisich Dòmhnall leis an tuaigh,ors mu dheireadh gun thuir gun a chuir edheth ... gun tug e dheth an ceann.Agus nuair a thug e dheth an ceann thuit acholainn ann a shiod. Bha i ann a shiod.Dh'fhalbh e fhéin agus chaidh e staigh an uairsin. Fhuair e staigh agus chaidh e staigh.Agus tha e colach leam gu deach e, gund' fhuair e greim air nighean an rìgh co-dhiubh,agus dh'fhalbh e còmhla rithe treis mhath dhenoidhche. Agus chaidh e seo dhachaidh làirne-mhàireach. Seadh, chaidh e dhachaidh ana thaigh ...oidhche sin a thaigh an fhuamhaire, agusbha Alasdair a staigh roimhe."Seadh," arsa Alasdair, ars esan, "cà 'il amfuamhaire?" ars esan. "An d'fhuair thu ás e?""O fhuair," arsa Dòmhnall. "Cha deifir dhanfhuamhaire," ars esan, "cha chuir e dragh oi...ormsa no ortsa," ars esan, "far a bheil e."Agus bha iad a nist ann a shineach, agusdh'fhan iad a nist treis a's a' phàileis a bhaseo. Ach co-dhiubh rinn ... bha Alasdair airson falbh, tilleadh ... dhol gu baile-puirtfeuch a faigheadh e nall a Bhreatunn airais. Agus o bha Dòmhnalltràth gu leòr. Agus bha airgiod gu leòraca. Bha iad air ruith air pàilios nam nanfhuamhairean 's a' toirt ás na bh' ann adh'airgiod, agus dh'fhaodadh iad sin;bha gu leòr a dh'airgiod aca. Agus ...Nach fhan thu," ars ... arsa Dòmhnall, "nachfhaod thu fuireach a seo fhéin?" Agus ...O chan fhanadh Alasdair. Cha robh e air sonfuireach idir."Well," arsa Dòmhnall, "tha mise 'dol a dh'fhuireach."Agus 's e seo an rud a rinn Dòmhnall. Dh'fhan Dòmhnall. Agus cha robh e 'g obair annach a' dol mu chuairt. Cha ruigeadh e leasach a' dol mu chuairt a' bhaile 's a' coimhead's a chuile sìon.Ach gu dé rinn nighean an rìgh ach fàs trom.Agus cha robh fhios o Dhia có bu leis e.Agus chaidh i seoach, nuair a thà... bha ant-àm aice co-dhiubh, chaidh i an darna taobhle leanabh gille.Well, bha Dòmhnall bha e 'g ob... a' dol airfeadh a' bhaile a sin, agus airgiod guleòr aige air son a chosg, airgiod an fhuamhaireAgus bha an gille a' fàs. Bha e air fàs 'nachnapach beag agus e air toiseach ... toiseachde bhruidhinn aige air fhaighinn. Agus ch...chaidh an rìgh, chaidh e far a robh fear-fiosachd a bh' ann a sheo agus ... adh'innseadh mar a dh'éirich dhan nighinn,agus nach robh fhios o Dhia có athair a' ghillea bh' aice."'N dà," ars an rìgh ... ars am fear seo ris an rìgh,ars esan, "innsidh mi dhut dé rud a nìthu," ars esan. "Cuir ... tog taigh dhi," ars esan,"agus," ars esan, "bitheadh i," ars esan, "a' cumailtì 's rud dhen t-seòrsa biadh ri duinesam bith a thig rathad an taighe, air sona chaitheamh-beatha innseadh gu dè mara chaidh dhe o fad a shaoghail."Well, 's e seo an rud a rinneadh. Churan rìgh mu dhéidhinn an taigh a bha seoa thogail, 's thogadh an taigh. Agusbha notice air a chur suas mach aig an taigh,'g innseadh carson a bha an taigh, airson gu faigheadh duine sam bith biadh sambith a dh'iarradh e ann, ach innseadhdé 'chaitheamh-shaoghail a bh' aige, no gu dé'chaitheamh-beatha a bh' aige fad an t-siubhail, gu dé chaidh e throimhe.Agus bha iad a nist, bha móran dhaoine a'dol ann 's bha iad a' dèanamh ... 'g innseadhmar a chaidh iad throimh'n t-saoghal 's mara thachair riutha 's a chuile sìon dhen t-seòrsa.Ach có thànaig ann a seoach ach Dòmhnall?Agus shuidh e thall air séathar aig bòrd.Agus cha robh e sìon o'n t-saoghal ach airsuidhe nuair a dh'éirich an toddler beag abha seaoch a null far a robh e, agus chuir e'làmh air a ghlùin. "A phapaidh, a phapaidh,"ars esan. Agus chuala a mhàthair e, agusghabh i neònachas nach tuirt e gabadhri duine riamh ach ris an duine bha seo,ge brith ↙ dé ... có ↗ an duine a bh' ann.Bha Dòmhnall, bha e ann an deagh aodach's ann a deagh chumadh. Dh'fhaodadhe sin le chuid airgid.Agus well, dh'innis ... Dh'fhoighneachdDòmhnall an robh am pàipeir a bha seoach amuigh an robh e ... seadh, an e anfhìrinn a bh' ann. Thuirt i gur a h-e,sam bithgu faigheadh duine sam bith biadh ᚳ a bhaa dhìth air, ach e innseadh gu dé mara chaidh e throimh'n t-saoghal, no gu dé nacunnartan no gu ... an gàbhadh a's an deache, no gu dé rud.Agus ... Thòisich Dòmhnall air innseadh, mara dh'fhalbh e fhéin 's a chompanach. Agus ...dh'innis e chuile sìon o thùs gu éis mar athànaig iad air taigh a' cheud fhuamhaire 's mara mharbh e e, 's mar a ... mar a dhair an darna fear. Agus cha robh chunntaisaice-se ... Cha robh chunntais aicese air ach gur e'n oidhche a mharbhadh ... a dh'fhàgadh amaig ...fuamhaire marbh ᚳ aig a' ghàradh, gur e sin anoidhche a rinneadh an cron oirrese.eAgus co-dhiubh seoach rànaig iad dìreach gusna dh'innis e dìreach gu na rànaig an e,marbhgun a dh'fhàg e am fuamhaire ᚳ aig a'ghàradh, agus gu ... gun a thill e airfalbh an uair sin, agus gu robh 'chompanacha staigh roimhe."O seadh," ars ise. "Lean romhad," ars ..."Innis an còrr," ars ise. "Chaidh thu," ars ise,"a staigh còmh ri nighean an rìgh.""A well," arsa Dòmhnall, "tha mi cinnteachg' eil e cheart cho math," ars esan, "innseadh," ars eseWell, dh'innis Dòmhnall."Well," ars ise, "'s tu athair," ars ise, "mophàisde.""O tha deagh sheans," arsa Dòmhnall, "gur ami."Agus cha robh ach an uair sin co-dhiubh, achdh'fhan Dòmhnall a sin, agus phòs e fhéinagus nighean an rìgh. Agus chan eil fhiosagamsa có-dhiubh fhuair e 'na rìgh 'sgus nach d' fhuair nuair a bhàsaich ah-athair. Ach co-dhiubh thill mise dhachaidh's dh'fhàg mi iad ... iad còmhla, agusan aon ghille aca.DAM O well, tha i math, agus a rithist 's math adh'innis sibh i.DAJ Agus sin agad mar a chuala mise muAlasdair 's Dòmhnall.Informant : D.A. Johnson, Aird Mhór, South UistSA 1971/186 A5Collector : A.J. MacDonald(Extract) – Alasdair, Dòmhnall ⁊ na Fuamhairean (Geasa)Bha ... Bha ... 'S dòch gu robh fàlairidh ... Bha aonsgeulachd ann co-dhiubh, fear a sheas air anfhuamhaire mhór a sineach, agus nuair a ... nuairnach robh aige ri coimhead ... Cha robh aige ricoimhead a's a' choire mhór ach losgadh foidhefad an latha. 'S bha esan gos 'ith ... Agus cha robhaige ri dhol a dh'ìochdar an taighe 's cha robh aigeri dhol a dh'uachdar an taighe, ach an aon bhà...'n àite bh' ann a sheoach a bh' ann am meadhonan taighe. Agus bha coire mór a sineach airteine aig an fhuamhaire, agus cha robh sìon a'tighinn ás uair sam bith, ach bha e 'sìorlosgadh foidhe. Agus cha robh aig a' g... charobh aig an duine bh' ann a sheo a dhèanamhach ... Cha robh aige ri coimhead a's a' choiremhór idir 's cha robh aige ri dhol a dh'uachdaran taighe 's cha robh aige ri dhol a dh'ìochdaran taighe, ach losgadh fo'n choire mhór.Well, bha am fuamhaire gos 'ith air falbh seachduinan triob a bha seoach, agus smaointich e aige fhéinco-dhiubh gu faiceadh e gu dé rud a bha 's a'choire. Agus ch... dh'fhalbh e agus thog eairan lut ás a' choire 's sheall e ann. Thuitan darna taobh bu ghiorra dhe'n choire dhedhe'n fheòil aaodann; thuit an darna taobh ᚳ bh' air an ...bh' air an aodann aige a ghearradh dha'n choire.Agus chuala e guth ag éigheach shìos ann anceann an taighe, "Nuas a seo cho luath 's arinn thu riamh!"Agus chaidh e suas agus bha fàlairidh ann ashìneach air a ceangal ann an uachdar an taighe,a's a' cheann dhe'n taigh. Agus co-dhiubhseoach thug i dha ... "Seo," ars ise, "currachdagad," ars ise, "agus," ars ise, "nuair bhios tu'dol seachad air a' choire," ars ise, "bheir leat,"ars ise, "an cuman chnàmh tha siod," ars esan,"agus bheir chon na mucan e a's a' cheann eiledhe'n taigh ud, agus bheir a nuas thugamsa ancuman fhiodh ... a th' ann. Agus nuair bhios tu'dol seachad air a' choire," ars ise, "coimheadann leis an taobh eile," ars ise, "agus faodaidhtu nuair sin an currachd an uair sin achur mu d' cheann."'S seo an rud a rinn e.Well, fhuair e nist air teicheadh, e fhéin 's amfàlairidh a bha sin, fhuair iad air teicheadh airfalbh. Agus thànaig iad gu ruige baile. Agustha e colach leam gum b' aithnte dhise am baile,co-dhiubh a réir cholais, a réir deireadh nagnothaich uile gu léir.Agus bha rìgh ann a shin a's an àite seo, agus co...co-dhiubh seoach bha nighean ... nighean aig anrìgh, nighean òg aige. Agus bha aige-san anist a chuile feasgar ge brith cà rachadh eg'a chosnadh, no gu dé an obair a gheibheadhe, bha aige ri faighinn dheth a chuilefeasgar airson raoid a thoirt as an fhàlairidhbhaAgus ᚳ an fhàlairidh, bhiodh deise ùr aice dhaan dràsda 's a rithist 'ga chur air, agusghabh a nist an nighean a bha seoᚳ, nigheanachan rìgh, ghabh i tlachd uamhasach dhe'nduine seo, 's dh'fheumadh i fhaighinn airsona phòsadh.Agus thuirt an fhàlairidh seoach ris-san anoidhche a bh' ann, thuirt i ris. "Nist," ars ise, "thanighean an rìgh," ars ise, "an geall riut a phòsadhagus pòsaidh ... pòsaidh tu i ceart gu leòr,"ars ise. "Ach," ars ise, "air na chunna tu riamhaig do dhaoine," ars ise, "na fàg mise," ars ise,"gun mo thoirt chon na bainnseadh."Agus seo rud a rinn iad co-dhiubh. Phòs i fhéinco-dhiubh agus nighean an rìgh. Agus eadara chuile sìon a bh' ann, mar a bha 'cheann-san'na bhoil, agus a chuile duine 's e 'pòsadh,co-dhiubh – bhiodh e a' dèanamh mistakeuaireannan – rinn e mistake agus dh'fhage ... Cha do dh'fhiathaich e an fhàlairidhidir.Agus 's ann an làirne-mhàireach an déidh nabainnseadh 's ann a thàinig e thuige fhéinagus a thuig e nach do dh'fhiathaich e anfhàlairidh chon na bainnseadh mar a dh'iarri idir. Agus dh'fhalbh e, agus chaidh esìos, agus nuair a rànaig e 'phàirc charobh sgeul air an fhàlairidh.air ...Agus far am biodh i aige ᚳ air teadhair ann a shina's a' phàirc, bhuail e e fhéin ris a' chnoc agusthòisich e air caoineadh, agus thòisich e ricaoineadh. Agus bha e a' caoineadh ann a shin,agus chuala e seo sgal gàire air a chùlaibh,agus thug e sùil, agus bha am boirionnach abh' ann a shineach air a chùlaibh. Agusdh'fhoighneachd i dheth, "Dé th' ort?" ars ise."O," ars esan, "faodaidh mi 'ith coma dé th' orm."Agus an gabh e idir," ars ise, "innseadh?""O gabhaidh," ars esan, "'s cha dèan e sìona chron innseadh," ars esan, "'s cha dèan e sìona mhath dhomh.""Innis thusa e," ars ise.Dh'innis e dhi o thùs gu éis mar a bha iad,'s mar a bha i airson a toirt chon na bainnseadh,'s mar a dh'fhalbh iad, gur a h-i shàbhaila bheatha 's a thug air falbh a taigh an fhuamhairee, agus a chuile sìon mar a chaidh e throimhe,agus gos na rànaig e dìreach gos a' bhanais,agus gun a dh'fhàg e an dìochuimhn' air a'bhanais i, agus g' ann an diugh fhéin achuimhnich e gu dé rud a rinn e, agus gurobh e coma tuilleadh gu dé dh'éireadh dha."Eirich thusa," ars ise, "a làmh thapaidh," ars ise,"agus thugainn thusa còmh riumsa," ars ise,"agus mur a biodh tusa air siod a dhèanamh,"ars ise, "cha bhithinn-sa mar seo an diugh," ars ise."Ach," ars ise, "tha mo gheasaibh-sa briste tuilleadh,"ars ise.Agus có bh' ann ach piuthar dhan ... dhe ...piuthar athar dha'n nighinn a phòs e, piutharan rìgh.AJM Agus nam biodh esan air a fiathachadh ...DAJ Nam biodh esan nist ... Tha t-seans a nistnam biodh esan air a fiathachadh nach robhna geasaibh briste, gu robh siod gu tachairt,gur e siod an dòigh a's am faigheadh i clìorasna geasaibh.Informant : D.A. Johnson, Aird Mhór, South UistSA 1971/186 A6Collector : A.J. MacDonald.Alasdair, Dòmhnall ⁊ na FuamhaireanWell, 's e mar a chuala mise mu'n dithis a seoach,Alasdair is Dòmhnall, tha e colach leam gur ecompanaich a bh' annta aig a chéile, agus 's annaig muir a bha iad. Agus tha e colach leam gudeach am bàta a bh' aca air an rathad, gun deachreaiceadh thall mu chost Africa, agus cha chualami gu tànaig duine aisde ach iad fhéin, an dithis aca.Agus thàr Dòmhnall gunna a bha 's a' bhàta athoirt leis.Bha iad a nist ann a shineach, agus cha robh fhiosaca cà robh iad, no gu dé ... 's cha robh colas b...baile no sìon far an deach iad air tìr, far an d'fhuair iad air tìr. Ach co-dhiubh seoach chuir iadseachad an oidhche a sineach fhéin, agus làirne-mhàireach thuirt iad riutha fhéin gu falbhadh iadfeuch a faiceadh iad ca robh ... robh colas bailea's an àite no àite, no gu dé seòrsa àite a bh' ann.Agus dh'fhalbh iad, agus bha coille sin 's thàinigthreimh'n choillidh 's thànaig iad ambaile. Agus bha pàileis mhór a mach a sinpìos ás a' bhaile. Agus rinn iad dìreach air anàite a bh' ann a sheo, agus nuair a bha iadgos 'ith aig a' phàileis thànaig an duine bha seoacha mach, agus:"Air fith, fath, fuathagaich air barraibh an allmharaich's fhada bha mo chorp air feadh 'ga meirgeadh istoll a' feitheamh air greim dhe d' fheòil 's balgamdhe d' fhuil a chlann an Albannaich."'N dà," arsa Dòmhnall, 's e 'freagairt, "Dà thriandhe d' eagal ort fhéin," ars esan, "agus trian oirnnears esan,agus chan eil fhios 'am," ᚳ "carson bhiodh an trian sinfhéin oirnn," ars esan. "'S goirid," ars esan, "'s bhiosam maide beag dubh seo fo m' achlais," ars esan,"a' dèanamh coileach-dubh dhiot," ars esan."Leig fhaicinn sin dhomh," ars esan, "air an luing udam bàrr mo chaisteil."Dh'fhalbh Dòmhnall 's thug e an gunna 's dh'fheuchadh air an long 's chuireadh a nuas 'nabiorain i."A gu beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdort," ars esan. "Chan eil fhios nach e Dia fhéina chuir an rathad thu," ars esan. "Thig a staigh,"ars esan, "agus nì mi gnìomh na's fheàrr na sindhuibh," ars esan.Thug e staigh iad, agus chaidh iad a staigh athaigh an fhuamhaire. Agus ... Chan eil fhiosCha deach innseadh dhomhsa co-dhiubhan d' fhuair iad biadh no deoch ann, achtha mi cinnteach gun d'fhuair. Ach co-dhiubhnuair a fhuair iad a chuile sìon air dòighthòisich am fuamhaire air innseadh dhaibh nah-eachdraidhean."Nist," ars esan, "tha sinne ann a sheo," ars esan,"triùir bhràithrean," ars esan, "triùir fhuamhairean,"ars esan, "agus tha chuile fear againn," ars esan,"as deoghaidh nighean an rìgh," ars esan. "Aguschan eil fhios 'am," ars esan, "gu dé mar tha'dol a chàch," ars esan, "ach chan eil ach a' dolamhasach meadhonach dhomhsa. Chan eilmi 'faighinn," ars esan, "faisg an taighe idir,"ars esan. "Agus ... "ach," ars esan, "o thànatusa 'nam rathad," ars esan, "falbhaidhtusa còmhla riumsa a nochd," ars esan,"Nuair bhios mi," ars esan, "'teannadh airan tair... air a' phàileis," ars esan, "thagu measan beag, balganach, dubh tha sioda' tigh... 'tighinn 'nam choinneamh," ars esan,"agus tha e 'dol a staigh ... tha e 'dol 'nambheul," ars esan, "agus a' tighinn a machair a' cheann eile dhiom. Agus tha mi nuairsin cho slac agus feumaidh mi tilleadhdhachaidh. Ach falbhaidh tusa," ars esan, "còmhlariumsa a nochd," ars esan, "leis a' mhaide dhubh⁴ ₂ sineach," ars esan, "agus cuiridh tu as dha."bhith"O leabhara," ars Dòmhnall, "cuiridh. Cha ᚳ misefada 'cur as dha."Well, 's ann mar seoach a bha co-dhiubh.Dh'fhalbh e fhéin 's am fuamhaire. Agus ...tha ... nuair a bha iad a' teannadh ris an àiteco-dhiubh, pàileis an rìgh a seo, thuirtam fuamhaire, "Siod e, siod e nist," ars esan,"a' tighinn," ars esan. "Seall e.""O tha mi 'ga fhaicinn," arsa Dòmhnall.thusa,a agus"Fhalbh ᚳ" arsa Dòmhnall, coisich dhà no trìcheumanan air thoiseach ormsa," ars esan,Agus dh'fhalbh Do... am fuamhaire aguschoisich e Dò agus thog Dòmhnallan gunna agus chàireadh ris an fhuamhairee, agus dh'fhàgadh a sin fhéin e, agusthill e dhachaidh."Càit 'eil am fuamhaire?" ars Alasdair."Ge brith cà 'il am fuamhaire," ars Dòmhnall,"cha chuir e dragh ortsa a nochd," ars esan."'N e crìoch a chuir thu air?""'S e," ars esan, arsa Dòmhnall. "Tha e 'nashìneadh a siod," ars esan.Agus cha robh ach làirne-mhàireach – Chuir iadseachad an oidhche sin ann am pàileis an fhir sin –agus làirne-mhàireach a seoach dh'fhalbh iad,air's chum iad rompa, 's thànaig iad taigh anfhear eile.Agus mar a thuirt b' fhìor. Bha ... Thànaigam fear seo a mach, agus:"Air fith, fath, fuathagaich air barraibh an Allmharaich,'S fhada bha mo chorp air feadh 'ga meirgeadhfeòilis toll a' feitheamh air greim dhe d' fheòilfuilis balgam dhe d' fhuil a chlann an Albannaich.""'N dà," ars Dòmhnall, dà thrian dhe d' eagalort ort," ars esan, "agus trian orms ... oirnne,"ars esan, "'s chan eil fhios carson a bhiodhan trian sin fhéin oirnn," ars esan. "Agus ammaide, beag, dubh seo fo m' achlais," ars esan,"cha bhiodh e fada 'dèanamh coileach-dubhdhiot," ars esan."Leig fhaicinn sin dhomh," ars esan, "air ... airan t-soitheach ud," ars esan, "air bhàrr mo chaisteil."Dh'fhalbh Dòmhnall 's thog e an gunna, 'schuireadh a nuas 'na smodairinn i. Agus ..."O," ars esan, "nach e Dia fhéin," ars esan, "aars esanchuir seachad" ᚳ "air mo bhràthair eile thu," ars esan.ars esan,"'S e Dia fhéin," ᚳ "a chuir an rathad a seo thu.Thig a staigh," ars esan, "Thigibh a staigh,"ars esan, "agus nì mise," ars esan, "gnìomhmath ruibhse fhathast."Chaidh iad a staigh co-dhiubh, agus nuair afhuair iad air dòigh an uair sin, thòisich amfuamhaire ag innseadh dhaibh an eachdraidha bh' aig càch, gu robh e fhéin as deoghaidhnighean an rìgh, agus gu robh càch as a deoghaidhcuideachd, a dhithis bhràithrean eile, ach nach robh?fhios aige dé mar a bha 'dol dhaibh-san, achnach ach a' dol meadhonach dhasan, agusgu robh am measan beag, balganach, dubh donna bha seoach ... dubh a bha seoach, a' tighinn 'nachoinneamh, agus gu robh e a' dol a staighair a bheul agus a' tighinn a mach air a' cheanneile dheth. "Agus bha mi ... bhithinn an uairsin cho slac," ars esan, "'s feumaidh mitilleadh dhachaidh. Ach falbhaidh tusa," ars esan,"còmhla riumsa an nochd," ars esan, "aguscuiridh tu as dha.""O gu dearbh fhéin," arsa Dòmhnall, "nì misesin," ars esan.Agus nist, nuair a fhuair iad air dòigh, seadh,'s a bha an t-àm aca falbh, dh'fhalbh e fhéinagus am fuamhaire, agus dh'fhan Alasdairstaigh. Agus nuair a bha iad a' teannadhair pàileis an rìgh a seoach, chunnacasam measan a' tighinn."Siod e, siod e nist," ars am fuamhaire, arsesan, "a' tighinn, agus faigh deiseil aira shon.""Fhalbh thusa ma tha," arsa Dòmhnall, "'scoisich bìdeag air aghaidh ... air thoiseachormsa," ars esan, "ors gu faigh mise thuigeceart," ars esan.Agus dh'fhalbh am fuamhaire 's thug e stràidsuas air thoiseach, agus dh'fhalbh Dòmhnallagus thionndaidh e an gunna agus chàireadhris an fhuamhaire e, agus dh'fhàgadh asin fhéin e, agus thill e dhachaidh."Cà 'il am fuamhaire," ars Alasdair."Ge brith cà 'il am fuamhaire," arsa Dòmhnall, arsesan, "cha chuir e dragh ortsa nochd no 'n ath-oidhch'," ars esan."Do chuir thu crìoch air?" ars Alasdair."O chuir," ars esan. "Tha e 'na shìneadh achansiod," ars esan, "air eil e ach ... air a' ghlas-mhagha siod," ars esan.Ach co-dhiubh chuir iad seachad an oidhchesin. Agus an làirne-mhàireach dh'fhalbh iad's rànaig iad an treas fear. Agus ma bhaiad seo sgoinneil 's ann a bha sgoinneilam fear seo. Agus cha robh ach:"Air fith, fath, fuagaich air barraibh an allmharaich,'s fhada bha mo chorp air feadh 'ga meirgeadh's toll a' feitheamh air greim air feòil 'sbalgam a fuil a chlann an Albannaich.""'N dà, dà thrian ort fhéin ... dà thrian dhe d'eagal ort fhéin," arsa Dòmhnall, ars esan,"agus trian oirnne," ars esan, "is chan eilfhios 'am carson a bhiodh an trian seo fhéinorm," ars esan. "'S goirid," ars esan, "bhios ammaidse beag, dubh seo fo m' achlais," ars esan,"'dèanamh coileach-dubh dhiot," ars esan."Leig fhaicinn sin dhomhsa," ars esan, "air a'choileach ud air bàrr mo chaisteil."Dh'fhalbh Dòmhnall 's dh'fheuch e air a'choileach 's chuireadh a nuas dìreach 'naspil a mullach a' chaisteil e."A Dhia," ars esan, "nach e Dia fhéin a chuiran rathad sibh," ars esan, "agus a chuirseachad air mo bhràithrean eile sibh," ars esan."Thigibh a staigh," ars esan, "agus nì misegnìomh na's fheàrr na sin dhiubh," ars esan,Chaidh iad a staigh co-dhiubh; agustha ... fhuair iad bia... fhuair iadgabhail aca sin co-dhiubh. Agus dh'innisam fuamhaire an eachdraidh aige fhéin dhaibhmar a bha e fhéin as deoghaidh nighean an rìgh,agus gu robh e colach gu robh a bhràithreaneile as a deoghaidh, ach nach robh fhiosaige dé mar a bha 'dol dhaibh sineach,ach nach robh ach a 'dol meadhonach dha-san,gu robh am measan beag, balganach donn abha seoach a' tighinn a mach a chuileh-oidhcheadh a bhiodh e a 'teannadhair a' chaisteil, agus a' dol a staigh aira bheul agus a' tighinn a mach air a' cheanneile dheth, agus bha e cho slac an uairsin agus dh'fheumadh e tilleadh dhachaidh."Ach," ars esan, "falbhaidh tusa còmhla riumsa,"ars esan, "a nochd," ars esan, "agus cuiridh tuas dha," ars esan."Falbhaidh," arsa Dòmhnall.Well, rinn iad deiseil a seo air sin falbh,agus thuirt Alasdair ri Dòmhnall, fhuairair,e cothrom agus thuirt e ris, "A 's iocDia dhut," ars esan, "na feuch ris am fear uda mharbhadh," ars esan, "chionn cha téidagad air," ars esan. "Ach," ars esan, "bidh sinnemarbh," ars esan, "marbhaidh e sinne," ars esan,"an dithis againn," ars esan. | "Agus fhalbh thusa," arsaDò... arsa Dòmhnall, ars esan, "fan thusa staigh,"ars esan. "Chì sinn dé thachras."Dh'fhalbh e. Dh'fhalbh iad 's bha iad a'gabhail rompa. 'S nuair a bha iad a' teannadhris a' phàileis a seo, mar a thachair ... mar abha 'tachairt a chàch, thachair e dhaibh-san.Chunnacas am measan beag, balganach dubh abha seoach a' tighinn."Siod e, siod e nist," ars an fuamhair, ars esan,"a' tighinn.""Teann thusa an darna taobh dhiomsa," arsaDòmhnall," ars esan.Agus thànaig am measan, agus dh'fheuch Dòmhnall?air 's rinneadh bonnaidh dheth."A nach beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdort," ars am fuamhaire, ars esan, "tha miseceart gu leòr a nist," ars esan.Well, lean iad rompa, 's rànaig iad pàileisan rìgh. Agus nuair a rànaig iad a' phàileis?bha sineach air a chosadh le fense mhór, thiuigh,agus chan fhaigheadh iad seachad oirre agus chanfhaigheadh iad eadar ... ach bha i carfosgailte, agus bha iad a' smaointinn ... bhaam fuamhaire a' smaointinn: "Leabhara," arsesan, "ma gheibh mi mo cheann," ars esan,throimhe seo," ars esan, "gheibh mi," ars esan,mo cholann a thoirt a staigh gun teagamh," ars esanWell, 's e seo an rud a rinn e co-dhiubh.Thòisich e ri feuchainn, agus mu dheireadhfhuair e a cheann throimhe. Agus thòisich eseoach – chan fhaigheadh e a staigh a cholannThòisich e seo air breith air a cheann, agusan dearbh siod rud nach gabadh dèanamh. Chatoireadh e cheann a mach 's cha chuireadhe a cholann a staigh."A bhia' 's aodach," ars esan ri Dòmhnall, arsesan, "fhalbh thusa agus till ... till dhachaidh,"ars esan, "dhan taigh agamsa," ars esan, "agustha ... gheibh thu tuagh bheag agus tuaghmhór a sin," ars esan, "agus bheir leat antuagh mhór," ars esan, "agus thig a nuas agusgearraidh i," ars esan; "an rampair tha seoars esan, "'s gheibh mise as."Well, 's e seo an rud a rinn Dòmhnall. Dh'fhalbhe. Dh'fhoighneachd Alasdair dha nuair a ..."Càil am fuamhaire?" ars esan."Tha e ann a shiod."Dh'innis Dòmhnall dha far a robh e. Agus thug ...fhuair e an tuagh co-dhiubh 's dh'fhalbh e leatha.Agus ... "Siuthad a nist," ars am fuamhaire,"Feuch," ars esan, "an geàrr thu an rud."Agus thòisich Dòmhnall air an ... air... Rug e airan tuaigh, agus a' cheud shràc 's ann airamhaich an fhuamhaire a chuir e i. Agusthòisich e air toirt a chinn ... agus thuge an ceann bhàrr an fhuamhaire leis antuaigh ann a shineach, agus dh'fhàgadh e fara robh e, an ceann a muigh agus a' cholann ...an ceann a staigh agus a' cholann a muigh.Agus chaidh e fhéin an uair sin a staigh, agusbha e còmh ri nighean an rìgh gu maduinn.Agus thill e, agus thànaig e 's dh'fhoighneachdAlasdair dheth mu'n fhuamhaire, 's dh'innise mu dheoghainn.Agus cha robh air a seoach ach seo fhéinco-dhiubh.Bha nist a chuile ... a chuile sìon iongantas abha 's na pàileisean aig na fuamhairean bhaiad aca, agus thòisich iad ri cruinneachadhan òir 's an airgid bha sin. 'S a neo-ar-thaingnach robh iad ... airgiod is òr is gu leòr anuair sin aca.Well, rinn Alasdair, rinn Alasdair ... thuirt egu robh e 'dol a dh'fheuchainn ri faighinn anull gu ruige Breatunn, agus thuirt Dòmhnallnach robh esan a' falbh an dràsda. Agus co-dhiubh seoach 's e ... sin an rud a rinn e.Bha Dòmhnall bha e 'doidseadh timchioll.Agus dh'fhalbh Alasdair co-dhiubh. Thànaig enall.Agus cha robh Dòmhnall ach air ais 's airco-dhiubhaghaidh ᚳ a sineach. Ach gu dé rinn nigheanan rìgh ach fàs trom. Agus cha robh fhios oDhia có bu leis e. Agus dh'fhàs i seotrom, agus mu dheireadh a seoach, thànaigan t-àm aice, agus rugadh pàisde gille dhi.'S cha robh fhios ... cha robh fhios có bu leis e.Có am fear a bh' ann an oidhche ud 's ann aira bha i 'cur a' bhléin.Agus chaidh a h-athair far a robh fear-chomhairlicheana bha siod sin, agus dh'innis e dha mar a bha."A," ars an duine," ars esan, "chan eil fhios agamsa,"ars esan, "dé rud a ghabhas dèanamh," ars esan."Ach innsidh mi," ars esan, "aon rud. Cuireadh i,"ars esan, "suas taigh," ars esan, "ri taobh ... ris anrathad," ars esan, "faisg air an rathad," ars esan,"airson tì a thoirt a dhuine sam bith bhiosa' gabhail an rothaid, ma dh'inneas e dha gudé mar a chaidh a shaoghal seachad. 'S chabhi an còrr aige ri phàidheadh air a shon achsin, ach gun dèan e éisdeachd dhise mudhéidhinn a chaithe-beatha, gu dé ... dé mara chaidh e seachad."Well, 's ann mar seoach a bha. Thogadh antaigh. Agus bha chuile seòrsa duine 'dol ann,'s bha chuile duine 'g innseadh dha, 's charobh tuar faighinn a mach. Ach co-dhiubhseoach, thànaig Dòmhnall an rathad. Agus bhaan gille nuair sin bha e air fàs 'na chnapach.Bha e air feadh an ... an taighe a bh' ann.Agus shuidh Dòmhnall suas ann agus ... airsan tì, agus thànaig an gille a nall aguschuir e a làmh air glùin Dhòmhnaill,"A Phapaidh, a phapaidh, a phapaidh," ars esan.Agus ... "'N dà, gu dearbh fhéin," arsa Dòmhnall,nachᚳ 'b fheàrr leam fhìn gum bu mhì!" ars esan.Agus Dia, bhuail rud-eigin 's an inntinn aicese,aig a' mhàthair a' ghille.Agus dh'fhoighneachd Dòmhnall an robh an noticea bha seoach fìor. Bha, an notice fìor. Gheibheadhe tì no rud sam bith a bha e 'g iarraidh airsin innseadh dhi gu dé mar a chaidh a shaoghalais, dé mar a chuir e seachad a shaoghal, 'sdé thachair dha 's a chuile sìon.Well, thòisich a nist Dòmhnall air innseadhRànaig e seo dìreach gos na rànaig e naann a shin.fuamhairean. Agus stad e ᚳ "Siuthad," ars ise,"lean romhad. Chuir thu crìoch orra," ars ise."O chuir," arsa Dòmhnall, "air a dhà dhiubh co-dhiubh.""Chuir," ars ise, "agus an treas fear," ars ise. "Agussin," ars ise, "an oidhche a thachair seo dhomhsa,"ars ise, "an oidhche," ars ise, "an latha a fhuaireadham fuamhaire," ars ise, "marbh," ars ise, "aig ... aigfens m' athar. Agus 's tusa ... 's tusa," ars ise,ars ise,"athair," ars ise, "mo mhic-sa," ᚳ "agus feumaidh tumise a phòsadh."Well, cha robh air a seoach ach seo fhéin. Rinni fhéin 's Dòmhnall an uair sin, rinn iad airson pòsadh, 's phòs i e, i fhéin is Dòmhnall.'S dh'fhàg mise Dòmhnall ann a shineachcòmh ri nighean an rìgh, agus thàna misenall as deoghaidh Alasdair a rithist á Africa'S chan eil fhios 'am dé mar a chaidh dhaibhas a dheoghaidh sin.Ach cha robh cion òir no airgid orra aigpàileisean an rìgh, aig na fuamhairean.AJM Agus có aige bhiodh i seo a nis?DAJ 'S ann aig m' athair.ars esan"'N dà," arsa Dòmhnall, 's an gunna aige, "Dàthrian dhe si... dà thrian dhe d' eagal ort fhéin,"ars esan, "agus trian eile oirnne," ars esan. "Chaneil fhios 'am," ars esan, "carson bhiodh antrian sin fhéin orm," ars esan, "'S goirid bhiosam fear beag dubh seo fo m' achlais," ars esan,"a' dèanamh coileach-duibh dhiot," ars esan."Leig fhaicinn sin dhomhsa," ars esan, "air a'choileach ud am bàrr a' chaisteil agam."Dh'fhalbh Dòmhnall 's thog e an gunna 's dh'fheuch e air a' choileach e 's dh'fhalbh an coileach'na smodal thall 's a bhos."A gum beireadh a bhuaidh agus a' bheannachdort," ars esan. "'S e Dia fhéin a chuir an rathadthu," ars esan. "Nì mi," ars esan, "gnìomh na'sfheàrr na sin dhut," ars esan, "agus thigibh a staigh."Chaidh iad a staigh. Well, tha mi cinnteach gund'fhuair iad biadh o'n fhuamhaire, ach co-dhiubh."Nist," ars am fuamhaire, ars esan, "tha nighean anrìgh ann a sheo," ars esan, "agus tha sinne ann anna sheo," ars esan, "triùir bhràithrean," ars esan."Agus tha chuile fear againn as a deoghaidh," ars esan.gu"Ach chan eil fhios 'am," ars esan, "ᚳ dé mar tha 'dola chàch," ars esan, "ach chan eil e ach a' dolmeadhonach dhomhsa," ars esan. "Nuair a dh'fhalbhas mise," ars esan, "feuch a faigh mi,"ars esan, "faisg ... faisg air pàileis an rìgh," arsesan, "mu faigh mi faisg air a faicinn," ars esan,"tha am measan beag, balganach, dubh tha siod,"?ars esan, "a' coinneachadh rium," ars esan, "agus tha e'dol a staigh," ars esan, "'dol a' staigh air mobheulaibh 's 'tighinn a mach as mo dheoghaidh,"ars esan, "agus tha mi nuair sin cho slac," ars esan,"agus feumaidh mi tilleadh dhachaidh. Achfalbhaidh tusa còmhla riumsa nochd," ars esan."O falbhaidh gu dearbh fhéin," arsa Dòmhnall.Agus 's ann mar seoach a bha co-dhiubh.Fhuair e deiseil, agus thuirt Dòmhnall riars esan,Alasdair, "Fan thusa nist," ᚳ "a staigh.""A Dhia," arsa Dò... ars Alasdair ris," ars esan,"Na cuir dragh sam bith air," ars esan." bhuamsa," ars esan, "Fan thusa staigh,"ars esan, "gus an tig mise."Agus dh'fhalbh Dòmhnall agus am fuamhaire.Agus ... bha iad a' falbh co-dhiubh, 's nochd iad aseo ri pàileis an rìgh, agus bha iad a' cumailair aghaidh thuice. Agus thuirt am fuamhairea seoach ri Dòmhnall, "Siod e, siod e, siod e!"ars esan, "a' tighinn a nist," ars esan, "Faigh deiseil.""Fhalbh thusa," ars Dòmhnall," ars esan, "'sgabh dhà no trì cheumanan air thoiseach ormsa,"ars esan.Agus dh'fhalbh am fuamhaire 's chaidh esuas air thoiseach air Dòmhnall, agus thànaigDòmhnall mu chuairt agus chuireadh an gunnaris an fhuamhaire."Bidh thusa sin fhéin," ars esan.Agus thill e dhachaidh. Agus thà... thànaig e."C' àil am fuamhaire?" ars Alasdair."Ge brith càl am fuamhaire," ars esan, "cha chuire dragh ortsa nochd," ars esan.Agus ghabh iad gu tàmh, e fhéin 's Alasdairann an taigh an fhuamhaire a sin. 'S làirne-mhàireach nuair a fhuair iad deiseil 's afhuair iad air dòigh 's biadh 's ... dh'fhalbhiad. Agus feasgar, thànaig iad gu pàileisan fhir eile. Agus thànaig e mach, agus"Air fith, fath, fuathagaich," ars esan, "air barraibhan Albannaich," ars esan, "'s fhada bha mo chorpair feadh air meirgeadh is toll a' feitheamhair greim dhe d' fheòil 's air balgam dhed' fhuil, a mhic an Albannaich," ars esan.Agus ... "'N dà, ars Dòmhnall, ars esan,"Dà thrian dhe d' eagal ort fhéin," ars esan,"agus trian ormsa, 's chan eil fhios carson abhiodh an trian sin fhéin orm," ars esan."'S goirid bhios am fear beag dubh seo fom' achlais," ars esan, "a' dèanamh coileach-duibh dhiot," ars esan."Leig si... leig fhaicinn sin dhomh," ars esan,am bàrr"air an t-soitheach ud air bharr a' chaisteil,"ars esan.Dh'fhalbh Dòmhnall 's thog e an gunna's dh'fheuch e air an t-soitheach, 's chuireadha nuas 'na spidean i."A gu beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdortsa," ars esan. "'S e Dia fhéin chuir an rathadthu," ars esan. "Ach nach e Dia fhéin a shàbhail,"ars esan, "nach ... nach d'fhuair mo bhràthair,"ars esan, "nach ... nach ..."Cha d'fhuair," arsa Dòmhnall, "no duine eile," ars esan.Agus ... "Thigibh a staigh," ars esan.'S thug e staigh iad 's thug e biadh dhaibh's ghabhadh aca gu math. 'S ..."Nist," ars esan, "tha sinn ann a sheoach," ars esan,"an triùir bhràithrean," ars esan, "agus chaidhsibh seachad air fear aca," ars esan. "Agus thafear eile," ars esan, "'s fhaide ... na's fhaideair aghaidh na seo," ars esan. "Agus, ars esan,"tha an triùir againn," ars esan, "a's deoghaidhnighean an rìgh tha seo," ars esan. "Agus ge brith,"ars esan, "gu dé mar tha 'dol ... 'dol a chàch," arsesan, "chan eil e ach a' dol meadhonach dhomhsa,"ars esan. "Tha," ars esan, "nuair a bhios mi," ars esan,"gus 'ith aig taigh an rìgh," ars esan, "tha am measanbeag, balganach, dubh tha seo," ars esan, "'tighinn,"ars esan, "agus tha e 'dol a staigh air mo bheulaibh's 'tighinn a mach air mo taobh-chùl," ars esan,"agus tha mi," ars esan, "ullamh an uair sin 'sfeumaidh mi tilleadh dhachaidh. Ach falbhaidhtusa," ars esan, "còmhla riumsa a nochd.""O falbhaidh," arsa Dòmhnall.Agus co-dhiubh seoach dh'fhalbh iad, e fhéinagus am fuamhaire a choimhead air nighean anrìgh. Agus bha iad a' falbh, agus nochd iad a seori pàileis an rìgh. Agus ..."Sin a nist," ars am fuamhaire, "sin a' phàileis," ars esan.Agus bha iad a' cumail air aghaidh 's a' cumail airaghaidh."O seo, seo, seo, seo, seo!" ars am fuamhaire, "seo ...tha am fear seo a' tighinn," ars esan. "Seo a nist.""Fhalbh thusa, ma tha," arsa Dòmhnall, "'s tarruingsuas beagan romhamsa," ars esan, "agus gheibhmise t-seans air," ars esan.Dh'fhalbh am fuamhaire. Tharruing e suas.Dh'fhalbh Dòmhnall 's thogadh an gunna 'schàireadh siod ris a' chridhe aige 's rinneadhbualadh-dubh ann a shin dheth.Ach co-dhiubh seoach thill e dhachaidh, Dòmhnall."Càl am fuamhaire?" ars Alasdair, ars esan."Tha am fuamhaire," ars esan, "far nach cuir edragh ortsa," ars esan.Ghabh iad an suipeir co-dhiubh 's chaidheadha chadal, 's làirne-mhàireach dh'éirich iad's fhuair iad am braiceis. Agus dh'fhalbh iad.Agus feasgar a sineach, thànaig iad gu pàileis abh' ann a sheoach, agus nuair a bha iad sìosthuice thànaig an t-òganach a bha seo a machagus bha e uiread ris an dithis aca."Air fith, fath, fuathagaich," ars esan, "air barraibh?an Albannaich," ars esan, "'s fhada," ars esan,"bha mo chorp air feadh 'ga meirgeadh is tolla' feitheamh air greim dha d' fheòil 's balgamdhe d' fhuil, a mhic an Albannaich," ars esan.Agus ... "'N dà, dà thrian dhe d' eagal ort fhéin,"ars esan, Dòmhnall "'s trian ormsa," ars esan,"'s chan eil fhios carson bhiodh an trian sinfhéin orm," ars esan. "'S goirid," ars esan, "bhiodham fear beag dubh seo fo m' achlais," ars esan,"a' dèanamh coileach dubh dhiot," ars esan."Leig fhaicinn sin dhomh," ars esan, "air a' choileachud," ars esan, "am bàrr a' chaisteil."Dh'fhalbh Dòmhnall 's thug e an gunna ris a'choileach 's chuireadh a nuas 'na sm...'na smoid e. Agus ..."A gum beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdortsa," ars esan. "Nach e Dia fhéin," ars esan,Nach"a chuir ... nach do chuir ... nach deach thurathad," ars esan, "mo bhràithrean eile," ars esan."Tha sinne ann a sheoach," ars esan, "an triùirbhraithrean," ars esan, "agus tha chuile fear againn,"ars esan, "as d... as deoghaidh nighean an rìgh,"ars esan. "Ach ge brith gu dé mar tha 'dol a chàch,"ars esan, "chan eil ach a' dol glé mheadhonachdhomhsa," ars esan. "Chan eil oidhche," ars esan,"a théid mi feuch a faigh mi coimheadoirre ... a choimhead oirre," ars esan, "nach eil ammeasan beag, balganach, dubh tha seo," ars esan,"a' tachairt rium," ars esan, "agus tha e a' dol astaigh air mo bheulaibh," ars esan, "'s a' tighinna mach air an taobh chùil dhiom," ars esan,"agus tha mi ullamh an uair sin," ars esan, "'sfeumaidh mi tilleadh dhachaidh. Ach falbhaidhtusa," ars esan, "còmhla riumsa a nochd," agusAgus bha nist, bha e foghainneach am fear seoagus ... "O falbhaidh," arsa Dòmhnall.Agus co-dhiubh seoach dh'fhalbh iad.Agus bha iad a' falbh 's bha iad a' falbh, 'snochd iad a seo ri pàileis an rìgh 's ...Agus cha robh iad fad sam bith air a dholair aghaidh nuair thuirt am fuamhaire ris-san,"O seo, seo, seo, seo e tighinn a nist," ars esan. "Seo e'tighinn," ars esan."Fhalbh thusa," arsa Dòmhnall," ars esan, "steap an darnataobh," ars esan. "Steap thusa an darna taobh," ars esan."Leig ... leig air aghaidh e."Dh'fhalbh e agus steap e an darna taobh, agus nuaira thànaig am measan, thug Dòmhnall an gunna 'srinneadh bogha dhen mheasan"A gum beireadh a' bhuaidh agus a' bheannachdortsa," ars esan.Agus dh'fhalbh iad. Chum iad rompa.Bha fens a sineach de dh'iarunn timchiollpàileis an rìgh a sineach nach robh rathad airfaighinn throimpe, agus cha robh g... bha angeata glaiste. Rànaig esan 's chuir e cuairtagus thuirt am fuamhaire a seoach ris-san,"An tiachd," ars esan, "mur a faigh mi fᚳeuchh-hmi staigh," ars esan, "air dà shràc dhith," arsesan."Siuthad ma tha," arsa Dòmhnall.Agus leum e ... thòisich e air a sineach, agusstaoic am fuamhaire ann, a cheann. Fhuaire 'cheann a staigh, 's as a siod, cha tigeadh e.Chan fhaigheadh e staigh 's cha rach ... chatigeadh e mach."A Dhia, ghràidhein," arsa ... ars esan ri Dòmhnall,"nach rachadh tusa dhachaidh a dh'iarraidh natuagha a tha staigh," ars esan, "agus gearraidhi," ars esan, "an stràc tha seo."Dh'fhalbh Dòmhnall 's thill e, 's dh'fhoighneachdAlasdair dha nuair a rànaig e, "Càit ... càl amfuamhaire?""Fhalbh," ars esan, ge brith càl am fuamhaire," ars esan,"chan eil fhios 'am nach biodh e ann a nochdfhathast," ars esan.Agus chaidh e air aghaidh co-dhiubh. Agusrànaig e leis an tuaigh, agus thòisicheadh airan fhens, ach a chuile buille a gheibheadh e's e amhaich an t... an t... an fhuamhairea bha 'ga fhaighinn aig an tuaigh, orsmu dheireadh gun do sgud e dheth an ceann.'S dh'fhàg e an ceann a muigh agus a' cholann... an ceann a staigh agus a' cholann amuigh. Agus dh'fhalbh e fhéin agus chaidhe staigh còmh ri nighean an rìgh.Ach co-dhiubh seoach bha e ann a shin, gupadhlpadhl mhór dhan oidhche. Agus thill e dhachaidh,'s dh'fhoighneachd Alasdair dha dé mar a bha angnothach, 's o dh'innis e chuile sìon, agus ...gu robh e ann am pàileis an rìgh, agus gun a ...mar a chuir e an ceann bhàrr an fhuamhaire leisan tuaigh.Well, bha nist de dh'airgiod 's de dh'òr acaa's a ... a's na pàileisean aig na fuamhairean.Cha robh an còrr tòrachd orra ach iad fhéin. 'S ann ...'S ann leotha a bha e. Agus thòisich iad airruith air na pàileisean agus a' toirt air falbhan òir 's an airgid a bh' ann.Agus thug ... Rinn Alasdair, nuair a fhuair ea thagan fhéin dheth, rinn e airson falbh, agusthuirt Dòmhnall nach robh esan a' falbh an dràsda.Agus co-dhiubh seoach tha ... dh'fhan Dòmhnall, 'ssha robh e ach a' doidseadh timchioll a' bhailea siod. Cha ruigeadh e leas car a dhèanamhco-dhiubh. Bha òr 's airgiod gu leòr aige.Agus dh'fhalbh Alasdair. Dh'fhag e agus thuge aghaidh air ... air an taigh, dh'àit-eigina's Breatunn no dh'àit-eigin.Agus bha Dòmhnall ann a shin. 'S gu dé rinnnighean an rìgh ach fàs trom. Agus cha robhfhios o Dhia có ... có bu leis e. 'S rugadha seoach e agus 's e gille a bh' ann. Aguscha robh fhios o Dhia có bu leis e, có ... co bh' ann.Cha robh ann ach an duine bha seoach an oidhche sin.Agus ... cha robh Dòmhnall a' leigeil sìon air.Agus co-dhiubh seoach dh'fhàs ... dh'fhàs an gille'na chnapach, agus thòisich godail ri tighinn thuigede bhruidhinn. Agus chaidh i far a robhfeadhainn a sin feuch ... fear-fiosachd a bha sin,feuch gu dé dhèanadh i.Well, "innsidh mise dhut," ars esan, "gu dé rud anì thu," ars esan. "Cuir suas," ars esan, "taigh a'sa faigh iad biadh," ars esan, "tì 's rudan dhent-seòrsa sin," ars esan, "agus," ars esan, "tha ... chabhi sìon aca ri phàidheadh dhut air a shon," ars esan,"ach," ars esan, "éisdeachd a dhèanamh dhut," ars esan,"'n dé an dol a bh' aca," ars esan, "o'n latha ... o'nlatha thug iad a mach chon an taighe."Agus 's ann mar seoach a bha co-dhiubh. Agus ...Bha iad a nist a' ruith air an taigh a bha seoachbha iad ...'s ᚳ cha robh duine 'ga fhaighinn. Ach chaidhDòmhnall an latha bha seoach, bha e 'dol seachad,'s thuirt e 'na inntinn fhéin gu rachadh e staighann. Agus chaidh e staigh, agus bha am fear beag,bha e air an ùrlar, agus thànaig e nall aguschuir e 'làmh air glùin Dhòmhnaill mar seo,a phapaidh,"A phapaidh, ᚳ a phapaidh," ars esan, "agus anbha all an té bha staigh, agus ... air. AgusWell, bha aige nist an uair sin éisdeachd a dhèanamhdé ... dé chaidh e throimhe o's cuimhneach leis.Well, thòisich e air innseadh 's a chuile sìon,'s thànaig e mu dheireadh chon na fuamhaireanbha seo. Agus ... co-dhiubh seoach thànaig echon an fhir mu dheireadh, agus cha robh ach ...Dh'fhàg Dòmhnall, dh'fhaig e aige nuair a staoic ea's an fhens."O siuthad," ars ise, "cuir crìoch air a' chòrr,"ars ise. "'S tusa an t-òganach," ars ise, "a thànaiga staigh," ars ise, "an déis am fuamhaire amharbhadh. Tha e cho math dhut," ars ise,innseadh."Well, dh'innis Dòmhnall gur a h-e bh' annceart gu leòr. Agus phòs e fhéin an uair sin agusnighean an rìgh. Agus cha robh dad a chionorra a thaobh òr no airgid.Agus cha chuala mise gu dé ... gu dé chaidhdhaibh as a dheoghaidh sineach.DAM Glé mhath, a Dhòmhnaill Alasdair. Glé mhath.Nist tha iad agaibh ... tha iad agaibh gun teagamh,a thoradh cha robh dad a dhùil agaibh gu robhmi 'dol a dh'iarraidh na té bha siod oirbh,agus ...DAJ O cha robh, cha robh.DAM Thànaig i thugaibh dìreach mar a bha sibha' dol air adhartDAJ Bha i 'tighinn thugam. Bha.DAM Tha i uileag ... tha i uileag annDAJ Tha.DAM O glé mhath ga rìreabh. Math fhéin.DAM Tha. Siod mar a rinn i mach gur h-e esan athaira' ghille, am pàisde aice.DAM 'S e dìreach. 'S e deagh stòiridh a bh' ann cuideachd.DAJ 'S e. Chan eil i ach goirid.DAM O ge nach biodh i ach goirid tha i math, ged tha.DA. Tha.DAM 'S e stòigh a th' ann a bha còrdadh riumsa riamh.Tha mi 'smaoineach g' eil i uamhasach math.DAJ Sin e ma tha, nist agus ...DAM Sin agaibh ma tha, nist ...DAJ Tha mi cinnteach gur iad an fheadhainn mudheireadh a chluinneas tu bhuamsa.DAM A-ha, cha chreid mi gur a h-e.DAJ O chan eil fhios 'am.DAM Well, tha ... a Dhòmhnall Alasdair, tha mi'smaoineachadh chan eil móran t-seansa gubi mi bhos a rithist gu samhradh.DAJ O cha bhiAM Ach bidh mi bhos a's t-samhradh, agus bidhsibhse nist a' cuimhneachadh 's bidh sibha' practise, agus tha seo ... bidh sibh a'smaoineachadh orra 'nar n-inntinn fhéin.Tha seo a' cumail suas na h-inntinn cuideachd,tha mi 'smaoineachadh.DAJ O ma bhios mi meadhonach math, bithidh. Bidh mi'cuimhneachadh.DAM O tha fhios 'am air a seo. Tha fhios 'am air a seo.DAJ Bithidh.AM 'S tha mise an dòchas gum bi sibh meadhonachmath. O tha mi toilichte cho math 's a bhasibh a nochd.J O Dhia, tha mi math a nochd ... math anochd. Cha dèanainn siod ... cha dèanainnsiod o chionn seachduin idir.AM O well, tha sibh gu math na's fheàrr a nochdna bha sibh an oidhche mu dheireadh a bha mi seo.AJ Mur eil inntinn idir agam air a shon cha chuirmi mach idir.AM Aye dìreach.DAJ Cha robh.DAM Ach nuair a thig an side 's a thòisicheas sibhair gluasad a mach 's dòchaeadhDAJ O dh'fhaoidte nuair a thig ᚳ an t-sìde's gu faighinn gluasad a mach. O gheibhmi ... gheibhinn gluasad a nist, a réir's mar a tha mi 'gam fhaireachduinnfhìn.D. Dìreach. Dìreach.DAJ Ghluasainn air falbh gu dòigheil.DAM A well.DAJ Dearbha, rinn a' ghlaine a dh'òl mise dhen stuff ...DAM O 's e rud mór tha sin fhéin.Seadh, cuin a ghabh sibh port-a-beul mudheireadh?A Dhia, 's ann aig a' Dhia tha bhrath.DAM Well, siuthadaibh ma tha, agus feuchaibhfear. Nì e feum dhuibh a ghabhail.