Bodach 'Churraichd Dheirg
Scotland
- Archival Reference
- SSSA/TA/AT313/009
- Date
- 1891
- Item category
- Manuscript
- Aarne-Thompson index
- AT0313: The Girl as Helper
- Language
- Scottish Gaelic
- Town
- Strathtay
- Parish
- Logierait
- Collector
- Lady Evelyn Stewart Murray
- Narrator
- Mrs. MacMillan
- Narrator source
- Unknown
Archival Reference
SSSA/TA/AT313/009
School of Scottish Studies LM MSS No. 215
Transcript
AIMrs. Macmillan2 or 3 days after last time215 Bodach 'Churraichd DheirgBha righ ann roimh so, 's bha triuirmac aige. Chaidh fear dhiu [am mac bu shine]thun an tulachain aitidh (queer) uaine,bu thoil leis bhi cluith air a' chlar-tàileisg. Thainig Bodach 'ChurraichdDheirg. An aill leat cluith air a' chlartàileisg an diugh thuirt Bodach ch. dh.Tha mi coma gad a b' eadh, thuirt macan righ. Gach cluith gu h-oidhchechoisinn Bodach Ch. Dh. Tog dhiombuaidh do chluith, tha mi sgith dheth,thuirt mac an righ. Cha'n iarr misebhuaidh cluith ort ach tachairt orman so maireach, thuirt B. Ch. Dh. Mucha maireach thainig mac an righ, 'sthainig B. Ch. Dh. An aill leat chluithair a' chlar tàileisg an diugh, thuirtB. Ch. Dh. Tha mi coma gad a b' eadhthuirt mac an righ. Gach cluith guh-oidhche choisinn B. Ch. Dh. Tog dhiombuaidh do chluith, thuirt mac an righ,tha mi sgith dheth. Cha'n iarr misebhuaidh cluith ort ach tachairt orma so maireach, thuirt B. Ch. Dh. Thainigmac an righ maireach. Thainig BodachCh. Dh. An aill leat chluith air a' chlartàileisg an diugh, thuirt B. Ch. Dheirg.Tha mi coma gad a b' eadh, thuirtmac an righ. Gach cluith gu oidhchechoisinn bodach Ch. Dh. Tog dhiombuaidh do chluith, thuirt mac anrigh, tha mi sgith dheth. Cha'niarr mi bhuaidh cluith ort, thuirtB. Ch. Dh. ach bhi aig an tigh agams'an ceann bliadhn', gabhaidh tulatha 's bliadhn' 'ga ruigheachd. Càita bheil do thigh, thuirt mac an righ.Lean do shron . gus am faigh thu ethuirt B. Ch. Dh. Dh'fhalbh bodach Ch. Dh's dh'fhàg e mac an righ sin. Chaidhmac an righ, 's thoisich e air gal.Thainig nighean mhor bodaich Ch. Dh[a' bhodaich] far an robh e. Thuirti ris, 's lap a' mhineachd a th agai,nach 'eil fios agad gur mi thug amso thu, 's gur mi bheir as thu. Thugi leatha mac an righ gus an robh ian seall tugh h-athair. Seall, sidagad an tigh, thuirt i, nach stigh,agad's fonn feadaireachd (whistle a tune),ach na gabh ort gu fac' thu mise.Thachair B. Ch. Dh. air. Thaine tu,thuirt B. Ch. Dh. Thainig, thuirt macan righ. Gu ma h-olc dhuitsa, 's nama fearr am bial a dh'ionnsuich thu.Fhuair mac an righ aran eorna 's blathachgoirt bha deas bho chionn seachd bliadhn',84's chaidh chur laidhe an cuil nan con.Dar a ghabh an tigh ma thàmh, thàinignighean mhor a' bhodaich, 's thug i h-uilemi a b' fhearr bha 's an tigh ga macan righ, 's thug e laidhe comhla rifhe e. [Ma's an d'thainig an latha,bha es' air ais an cuil nan coin].Ma's a much thainig an latha, 's muichena sin dh'eirich bodach ch. dh. Bhreabe chas air 'n urlar, 's thuirt e ris gu'mbu naire dha bhi 'na laidhe gus an tràs aIatha air urlar fear eile. Dh'eirich macan righ 's chaidh e mach. Seall, thuirtbodach churrachd dh., am bathaich thathall a sin. Chaill mo sheanamhaira rathad mhor air urlar a' bhathaich,'s cha deach a chartadh bho chionn seachdbliadhn', 's mur cuir thu mach h-uile(faighrainn' tha 'sa' bhathaich, 's mus gleidhthu an t-snathad mhor dhomhs' ma'san tig an oidhche, bidh do cheannair cnapan [block] agam. Thoisichmac an righ air a' bhathaich chartadhH-uile lan(grapchuireadhes' mach dh'fhasadh coig ceud 'na àite.Dar bha e sgith 'g mar sin, shuidhe, 's thoisich e air gal. Thainig nigheanmhor bhodaich e dhinneir. thuirtise, nach lag a mhisneachd a th' agad,nach 'eil fios agad gur mi thug anso ithe, 'sas thu. Thugisebeag as pocaid, chuir i lana' bhathaic 's't-snathad mhor agus thuirt ri macan righ, nis thuirt ise, air an domhuilicheann i 's na toir as a sin igus an toir thu an laimh m' athari, 's na gabh ort gu fac' thu mise riamhThainig bodach ch. dh. thun na h-oidhche.Fhuair e 'n t-snathad mhor bho mhac,an righ. Ga ma h-olc dhuitsa, 's nama fearr 'm bial a dh'ionnsuich thu.Fhuair mac an righ an t-aran eorn''s am blathach goirt rithisd cha deasbho chionn seachd bliadhn'. Chaidhlaidhe an cuil nan con. Darma thành-uile no b' fhearr dha 'sThug i laidhe chomhla rithe e.Much 'sa mhadainn thainig bodach ch. dh.'s bhreab e 'chas air 'n urlar. 'S nairedhuit bhi do laidhe gus an trath so do'ntha air urlar tigh f... eile. Dh'eirichmac an righ, 's chaidh e mach. Thugan bodach tuadh dha. Bheil thu faicinn,tuirt am bodach, choille mhor thaan sin. Tha, thuirt mac an righri h-uil' craobh anns a' choillagad airna h-oidhche,do cheann air cnapan agam. Thoisichmac an righ air gearradh na coill. H-uileghearradh es' dh'fhasadh tri'na n-ait. Dar bha e sgith, shuidh e, 's thoisiche air gal. Thainig nighean mhor a' bhodaichnach 'eil fios agad gurthu, 's gur mi87Dean suidhe, 's gabh do dhinneir. Thugi tuadh bheag as pocaid, 's ghearr i craobh,'s leig an darn' craobh [a' chraobh sin]craobh eile, gus na thuit h-uile craobhbha 'sa choill. Nis, thuirt i, theirigdhachaidh, 's fonn feadaireachd agad,'s na gabh ort gu fac' thu mise riamh.Thachair am bodach air. Ghearr thu'choill, thuirt e. Ghearr, thuirt mac anrigh. Gu ma h-olc dhuits', thuirt ambodach, 's na ma fearr 'm bial a dh'ionn-suich thu. Chaidh chur laidhe an cuilna con ..... Chaidh e mach.So dhuit strian, thuirt b. ch. dh. Chithu 'm monadh sin, thuirt esan, mado choinnimh, chi thu 'n loth tha sin,thuirt esan, cha deach strian inntebho chionn seachd bliadhn', 's murbi i agad dhomhs' airnah-oidhche, bidh do cheann air cnapanagam. Mar bu luaithe ruitheadh macan righ, 's ann na b' fhaide bhiodh anloth air falbh. Dar bha e sgith ruithan deigh, shuidh e, 's thoisich e airgal ..... Dean suidhe, 's gabhdhinneir. Thug i strianphocaid, 's chrath i 'n t-srian. Thainig, 's chuir i ceann innte.thuirt i ri mac an righ, na toir anlaimh duin i, thuirt ise, gan aan laimh, m' athar i. Dh'fhalbhmac an nigh dhachaidh leis an leth.Thachair b. ch. dh. air .......rainig nighean mhor a' bhodaich, 's thug...., 's dh'fhalbh iad sin. Chaidhise air aghart, 's bha ise 'na rith, 'ses' 'na marcachd. Dar thainig an lathathuirt ise, coimhead, thuirt ise', am faicthu tighinn iad. Tha iad a tighinn, thuirte. Seall am chluais, thuirt i. Shealle a cluais. Cha'n fhaic mise (ann), thuirtes', ach prin' cam. Tilg 'nad dheigh e,thuirt ise. Thilg e am prin' as a dheigh,dh'fhas dris, is dreaghan, 's druighneach.Thainig iads [am bodach 'sa chailleach],'s cha'n fhaigheadh iad troimh so. Thuirt80am bodach ris a' chailleach, an dh'thugthu leat an tuadh. Cha d'thug, thuirta' chailleach. Till 'ga sireadh, thuirtam bodach. Thill a' chailleach shir 'nathuadh, 's dar thainig i air ais leis antuadh, bha iads' pios math air aghairt.Thoisich iad air rathad a ghearradhtroimh na choill. Air chionn daibhs'faighinn troimh, bha mac an righ, 'snighean . _ ... pios math air aghairt.Coimhead am faic thu tighinnn iad, thuirti. O, tha ia gu bhi againn, thuirt es'.Seall am chluais, thuirt i. Tha boinne[stud]sridh ann, thuirt es'. Tilg a'd dheigh e,thuirt i. Thilg e 'na dheigh e, 's dh'fhanmuir mhor ann. Thainig am bodach 'sa' chailleach, 's cha'n fhaigheadh iadthairis. An d'thug thu leat an copantraightraghaidh. Cha d'thug, thuirt a' chailleach.Till 'ga shireadh. Till a' chailleachshireadh a' chopain traghaidh, 's darthainig ise air ais leis, thoisich iad airtraghadh na mara gus an d'fhuair iad90troimhe. Dar fhuair iad troimh, bhacach pios math air aghairt, ach bhaiad teannadh orra rithist. Coimhid,thuirt ise am bheil iad a' tighinn. Tha,thuirt esan, tha iad gu bhi againn. Dh'fhas ise an so 'na fuaran, agus bhaes' 'na bhreac anns an fhuaran. Thainigam bodach 'sa' chailleach. Bha nigheanmhor 'na fuaran, 's bha mac an righ'na bhreac anns an fhuaran. Nigheanmhor, thuirt a' chailleach ris an fhuaran,thoir dhomh an t-snathad mhor gus ancuir mi an suil mhic an righ i. Gadhachaidh, chaillich, theireadh an nighean,Dar bha iad sgith an sin sireadh nasnathais mhoine, smuainich iad gu'mbi cho maith dhaibh falbh dhachaidh,'s dar chaidh am bodach, 's a' chailleachdhachaidh, thainig am breac as anfhuaran, 's bha e 'na mac an righmar bha e roimh. Bha ise 'na te mar bha iroimh cuideachd. 'S e bh' ann an sin gu'ndo phos mac am righ, 's nighean bodachch. dh. 'S rinn iad banais se.