Mac Rí na hÉireann agus Mac Rí na Fraince

(ar lean ó Smla 269)
ní raibh bhúr leithéidí ’ge Fionn ar
a thrup lá leagaidhte ’fhiad.
Ós ní h-iad fiann’ Éireann is léan
linn mar n’fheacamair iad.
Ach tréan na bhfear ngléigheall do bhí
calma trian
easa liom-sa bhúr n-athair atá agus
gan tapa, gan siúbhal, gan rian
a radharc ar leatadh air is ní
chaitheann sé puinn de’n bhiad.
Ós isé an biadh dubhach é is a’ t-súil
a’ silleadh ’n-a diaidh,
"A’ fiachaint ar a’ dtuinn gach maidean
a’ púscadh aniar
beidh brón ar na bailthe nfaid a
mhairfidh bhúr gcáirde gaoil.
gceann sa chaise 's a’ chuid
le bhúr gcnámha ins a’ chíll.
dúirt an chíll buadhartha uaigneach
tábhachtach í
feadh tamaill bliadhanta ní raibh aonní
an domhan age'n máighistir goghlmanta
ná raibh agen mac foghlumanta ó'n
máighistir. Sé ainm a bhí air.
Phrince leánder - Prince le fánder
agus d’fhiafraig a’ rí a’ raibh aon mhái-
gistrí eile ar fuaid na h-áite go
raibh níos mó foghluim orrtha ná bí
air féinig. Dúirt sé ná raibh, ach go
raibh triúr maighistrí ins a’ Róim agus
gurbh iad san na maighstrí b’aoirde
agus is mó foghluim a bhí ar fuaid a
Domhain. "Well a mhic," adeir sé "caithfir-se
dul sa róimh" a dúirt sé, "agus gan a’ Róimh
fágaint ná na máighstrí," adeir sé, "do
bhfoghlamóir ga’ h-aon bhrainnse ’á
bhfuil aca súd," a dúirt sí. D’imthigh sé.
"Agus ar do bhás ná tar abhaile," a dúirt
"Go ceann cúrla bliadan," adeir sé, "nó go
mbeidh ga’ h-aon t-sórt foghluim
’á bhfuil aca súd foghlúmhanta
agat," a dúirt sí. D’imthigh sé is is dócha
nách follamh a bhí a phócaí ag
imtheacht, agus chuaidh sé sa Róimh agus chuaidh agus
sé ar scoil chúca so agus a gceann
bliadna ní raibh aon t-sórt léighinn
’á raibh agesna máighstrí ná raibh
fhoghlúmhanta aige. "B’fhearra dhuit,"
adeir na máighstrí sa róim leis, adeir sé
"b’fhearra dhuit anois," adeir sé "a mhic a’
Rí dul abhaile" adeir sé, "níl aonní an
domhan againn-ne" adúirt sé, "ná fuil
an
foghlumanta agat" adúirt sé "airt a bheith
a’ caitheamh bliadhan eile annso
gan mhaith," adúirt sé "Cuir m'athair mar
cheist orm," a dúirt sé, "agus mar bhreith orm
gan teacht go ceann dá bhliadhan"
ar seisean, "d’fhonn go mbeadh ga’ h-aon t-sórt agus
foghluim foghlúmhanta agam - léiginn -
foglumanta agam," a dúirt sé "shara dtacf-
ainn," adúirt sé. "Well," a dúirt an máighistir,
"Raghad-sa léd’ chois," adeir sé, "agus geóbhad
do leath- scial léd’ athair," a dúirt sé, "agus
beidh sé ana bhuidheach," adeir sé "díot,"
adeir sé, "tá’s agam go mbeidh sé sásta leis,"
ar sise. Do tháinig duine dhosna mháighstrí
lé ’n-a chois agus deir sé len’ athair -
bhí ungna air tráth is gur eithig
sé é, nár fhan sé ar feadh dhá
bhliadhan, is dúirt a’ máighistir leis nárbh
aon mhaitheas do bheith a’ fanúint
ná raibh aonní 'ca féin le muineadh
dho ná raibh aige féinig," a dúirt sé "agus do
cheapamair go ndianfadh sé cumpórd
nó rud éinig duit féinig ins a’
bhaile, a rí onóraig," a deir sí, "í fhágaint
sa bhaile." Bhí an rí ana-buidheach
go léir díobh agus d’fhoghlmhuig sé ana
muar go léir - ní raibh aonní aca
nár fhíllmuig sé. Ach aon lá amháin
tháinig sé do
agus nuair 'a suidh sé suas i's a’
t-seomra ar chathaoir a n-aice
na finneóige agus do tháinig dhá
éinín dtaobh 'muich ’o frámha na
finneóige agus bhíodar a’ priucadh
i n-aice frámha na finneoige agus
do bheir ceann aca ar suasán ar
a gceann eile, agus - "Ó," a dúirt ceann aca
adeir sé. "Ní h-aonní é sin" adeir sé "Á bhfic-
eann tú mac a rí san istig," adeir sé
"tacfaidh lá ar 'athair sin" a dúirt sé, "go
mbeidh sé a’ sliobadh agus a níg a
chos san" adúirt sé "agus é a’ chrith lé corp
scannra is eagla roimis," a deir sé.
Nuair a thuig Prince leánder cad
a bhí aca ’á reádh thuit sé siar
ar a’ gcathaoir a’ gáiri agus cé bheadh
a’ fiachaint tre eochair a’ duiris
ná an Rí agus do chomaic sé Seán
(Prince le fánder a dtritheamh gáire
thuas ar a gcathaoir agus do ghlaodhaig
sé anuas air chun a dhínéir agus
nuair itheadar a ndínéar dúirt a’
ní. "Well anois" adeir sé, "a mhic" adeir sé
"do dhineas scoláire maith dhíot," a dúirt sé
"is cailleas muarán airgid leat
adeir sé, "agus níor chuireas aon cheist riamh
chúghat," a dúirt sé "ach cuirfidh mé ceist
anois chúghat," a dúirt sé "agus tá shúil agam
ná h-eiteóir mé," a dúirt sé. "Dherú 'athair,
adeir sí, "ca’ ’n-a thaobh go n-eiteóinn-se thu!"
adeir sé "ca’ ’n-a thaobh go n-eiteóinn tu"
a dúirt sé. "aon cheist a chuirfir chúgham," adeir sí,
freagród-sa thu." Ca’ ’n-a thaobh na
dianfainn!" adúirt sé "Cadé fáth do gháire
thuas i's a’ t-seómra gur thuitis
siar ar a’ gcathaoir a’ gáirí - a’
gáirí." a deir sé. Cheap Seán i n-aigne nár
maith a’ scial é é ínnsint d’á
athair ar eagla go n-úmpóch 'athair
’n-a choinnibh, agus dúirt sé len’ athair
gur leabhar a bhí aige ’á léigh agus
go raibh scial ann mar gheall ar
buachaill óg agus ar chailín óg agus gur
thuit sé siar ar a’ gcathaoir a’
gáirí fé. Ó, sin í an bhriag is mo
a dúirt aís riamh!" a deir sé 'athair, adeir sé, "níorbhé
sin fáth do gháire." "Ó, ’athair," a deir sé
"B’é fáth mo gháire é" adeir sé. "Ó a mhic
a dúirt sé, "níorbh é sin fáth do gháire thuas
i's a’ t-seomra," a dúirt sí. Bhí an t-athair-
ghlach sé uabhar chómh muar air agus
a reádh ná neósfadh a mac do cad
ar Prince leand
a chuir a’ gáirí é agus do thóg sé
an leabaidh agus do bhí sé ana-bhreoidhte agus
agus théidheadh Seán suas chuige i gcómh-
nuidhe. "Dherú 'athair" adeir sé "connus tán
tu?" adeir sé. "Ó a mhic," adeir sé "táim breoidhte
go leór," a dúirt sé, "agus tusa fé ndeara é!"
adeir sé, "ná ’neósfá dhom," a dúirt sé, "godé fáth
do gháire thuas i's a’ t-seómra agus
n-aice na finneóige." adeir sí. "Ó ’athair,"
adeir sé, "n ’fhiadtainn aonní eile ’ínnsint
dhuit," adúirt sé, "ach a’ méid sin" adúirt sé.
"Siní an bhriag is mó dubhrais
riamh a mhic," adúirt sé, "ní h-é sin a
bhuinn na gáirí asath thuas i's a’
t-seómra!" "Ó ’sé 'athair," adeir sé. Bhí
an t-athair nách beag a’ fághail
báis agus dúirt a’ mac leis féinig.
"Mhuise b’fhéidir é," adeir sé "ná tuitfeadh
aonní amach, is ’neósfaidh mé do."
adeir sé "cadé fáth mo ghaire thuas int
a’ t-seómra." Chuaidh sé suas
chuige agus dúirt sé len’ athair - d’fhiaf-
raigh sé de connus a bhí sé.
"Ó, táim nách beag a’ fághail bháis
anois" adeir sé, "agus tusa 'tá im’ chuir chun
bóis" adeir sé, "ná ’neósfá dhom," a dúirt sé "cad a
chuir a’ gáirí thu thuas i n-aice na
finneóige." "Well 'athair," adeir sé "neósfaidh
mé dhuit," adúirt sé, "cad a chuir a’ gáiri
mé," ag ínnsint do focal ar focal
mar gheall ar na h-ianlaithe beaga, agus
do thuig Prince leander or course,
do thuig sé ga’ h-aon focal d'á
raibh agesna h-ianlaithe beaga ’á
readh, d’fhoghmuig sé chómh muar san,
agus adeir sé len’ athair "siné an rud,"
a deir sé "a bhuinn a’ gáire asam ’ge'n
dá éinín seo," adeir sé, "agus dúradar go dtac
fadh sé mar lá ort-sa," a dúirt sí, "go
mbeithfá a’ nígh agus a’ slíobadh mo
chos" a dúirt sé, "agus a’ crith lé corp scoura
agus eagla rómham," adeir sé. "Ó a mhic" adeir sé
ní raibh aon deábhramh leat" adeir sí. "Tá's
agat go maith" ná dianfainn-se
í
aon nobhise a thógaint de sin" a dúirt sí.
"ba chórtha dhuit é ínnsint fudó
do.'
riamh dom," adúirt sí "é ínnsint fadó dhom,"
ar sise. Do tháinig an t-athair is do bhí
sé a’ teacht as chun go raibh sé
’n-a sláinte chómh maith agus do bhí
sé riamh. Bhí sé ana-bhuidheach do'n
mhac nuair eirigh sé ’n-a sláinte.
I gceann tamaill aimsire dúirt a’
t-athair leis go raibh oileán amuich
sa bhfairrge agus gurbh é féinig an
banloid a bhí ar an oileán. "Is
nuair a théidhinn ad iarraidh cíosa
orrtha," adeir sé. "By gor," a dúirt sé, "is samhal
árduígheann siadh arm im’ choinnibh,"
a deir sé "agus by gor chomáineann siad
abhaile mé," a dúirt sé, "ach cad a cheapas,"
adeir sé, "ach go dtógfainn árthach liom
amach," adúirt sí, "agus cuid de’n arm," adeir sé.
"agus go mbuailfimís cogadh leó agus go
gcuirfimís iachaibh orrtha an chíos
a dhíol," a dúirt sé, "an chíos a dhíol," a dúirt sí.
"Ó, táim sásta leis," adeir sí, "raghad-sa
léd’ chois," a dúirt an mac," adeir sé.
"Ó, gan dabht, ní muar liom duit,"
adeir sé, "ní muar a’ bualadh bheidh ann i
n-ao’ chor," adúirt sé, "mar biarfad-sa arm
mo dhóithin liom." a dúirt sí. D’imíodar orrtha
is bhí an Rí is a’ mac ar aon
árthach amháin. Nuair a bhíodar i
bhfad Éireann sa bhfairrge amach do
bhí an t-athair - dúirt a’ t-athair leis
na márnéalaig dul síos fé dhick go
raibh beagán cainnte aige le rádh- lé
h-innsint d’á mhac - agus go raibh a’
t-oileán i n-aice leó. D’imíodar síos
agus bhí an t-athair agus a’ mac a’ gabháilt
ó thosach na loinge go deire na
loinnge, agus nuair a bhíodar a’ gabháilt
síos thug a’ t-athair a ghuala fé'n
mac a’s chaith sé amach sa bhfairrge
é. "Á bhligeáird," adeir sí "ní thacfaidh
san mar lá orm-sa go mbeidh mé
a’ slíobhadh agus a nígh do chos" adeir sí.
Nuair a bhíodar tamall ó bhaile -
agus nuair a bhí an t-athair tamall ar
bórd an árthaig - tamall ó bhaile
uaidh - do sgriach sé is do liúig
bheir scéala cruínn buaim go dtí an
buachaillín mé
nach,
r cuireas mo sean duinn
isilín
ce.
sean
do
de ar a
libh. Náthaigh
danntacht.
fada
míll. Airne,
aige.
agus rann
Tadhg ’Ach Amhlaoibh Ruaidh,
do chuala sean daoine ag eachtra ar
dhuine bhí fudó un, tiar sa Phriaireacht
cadé seo mar chaorn on a bhí ar
siúbhal aca. "Tá, "buachaill óg atá
thíos annso" adeir sé (adeir iad-san), "sa bhfairrge
ar charraig," adúirt sé, "agus tá sé ag athchuing
orainn" adeir sé "é thógaint ar bórd." adeir sé
"agus tá’s agat-sa go maith," adeir sé, "ná fia-
dtaimís aon stróinséar a thógaint
ar bórd loinge" adeir sé, "mar dá raghaimís
isteach," adúirt sí "ar nóin tá's agat go.
maith," adúirt sé, "go ndianfadh Rí na h-Éighirt"
adeir sé sinn a mharbhúghadh i dteannta chéile
nuair isé an máighistir atá ar
an árthach so é" adeir sí.
"By gor, pé scial é," adeir an captaén
a dúirt sé. "By gor tógfad féin é" adeir sí.
ré i a
[déi
4.]
tógadar ar bórd é, agus by gor, agus
gceann tamaill aimsire do chuaidh a’
t-árthach isteach san éigipt - i gcuan
Rí na h-Éighifte agus bhí ungna an
domhan ar a bhíosíor ca’ ’n-a thaobh
gur thángadar isteach chómh luath ins
a’ chuan, agus go raibh fios aca an
dlíghe bhí ag Rí na h-éigite dianta
aon árthach a thacfadh chómh tapaidh
isteach go ndíolfaidís go maith as
agus go marbhófí ga’ h-aon mheidhil
bheó ’ca - ga' h-aon mheidhil bheó ’ca
Nuair a bhíodar a’ dul isteach i
n-aice leis a’ dtalamh ins an
éighirt do chuir sé fé bhosca an
priúnsa agus by gor fuaireadar a’ -
agus cé thacfadh ná an bhíosíor, an
ceann ba ghiorra dho’n Rí ar bórd
chúcha is bhí ungna an domhain air
ca’ ’n-a thaobh gur thángadar chómh
tapaidh is nár cheart dóibh teacht,
adeir sé cómh tapaidh is do thángadar, adeir
d’imthigh sé ar fuaid an árthaig
agus an dóigh leat, pé únfairt a
bhí air, gur thóg sé an bosca suas
agus cé bheadh fé'n mbosca ná an
priúnsa - fé'n mbosca. Do chonna'c
sé é agus b’é an fear ba bhreághtha
do chonna'c sé lé fada shaoghal é.
thugaidh dom
"Well", ar seisean, "l
m é sin" a dúirt sí "is
pé uair a raghaidh mé abhaile," adúirt sé,
dhiarfaidh mé gur mac dom péinig é.
adeir sé. "Nuair ná fuil aonne clainne
’gam," a deir sé "agus go raibh sé i gcollaiste
agus go bhfuil sé a’ teacht abhaile chúgham
anois" adeir sé, "agus - 'go déimín féin amuis
adeir an capthaén, "is mó dhá dhuadh
'fhuaireas-sa ná é tabhairt duit-se
mar sin!" a dúirt sé "agus ní thabharfad-sa
dhuit é!" a dúirt sí. Bhfuil ’fhios agat cad
a dhianfaidh mé leat," adeir an bhíosíor.
a dúirt sé, "bíodh an t-ollamhaitheas go léir
atá ar an árthach agat" adeir sé "
tabhair dom é sin," adeir sé "agus bíodh
sé agat," adúirt sé "agus díolfaidh sé go
maith thu." 'Dhírig na márnéalaig
go léir ar a’ gcaptaén agus go m’fhearra
do an mac a thabhairt uaidh ná bheith
i gcúntúirt anma leis - go marbhófí
iad i dteannta chéile. Do thugadar
a’ mac do agus do bheir an bhíosíor
leis an mac abhaile is bhí sé in’
fhear a bhreágh go léir - in’ fhear
ana bhreágh go léir. Bhí sé a’ glaodhach
'athair, agus máthair orrtha fé mar a
ghlaodhfadh aon leanbh ar a do
i gceann scaithibh aimsire d’eirigh
Rí na h-Éighirte amach ins a’ lána
ar aghaidh na cúirte amach agus do
tháinig trí cínn de phriachánaibh
dubha tímpall a chínn agus ba dhóigh
leat orrtha go rabhdar a’ faire
chun na súile bhuinnt as amach,
agus by gor n age chaith sé teiche
i thíos
isteach sa chaisleán uatha agus chuaidh
sé amach arís agus b’é an scial
ciadna é - bhí na trí cínn de phria-
chanaibh dúbha ann. Dúirt sé leis féinig.
gur dócha gur náisiún éinig a bhí
chun chogadh 'chuir air, agus n’fheadar,"
a deir sí, "connus a dhianfainn amach," adúirt sé
"Cad tá agesna priacháin sin ar
siúbhal", adeir sí. Ghlaodhaig sé ar a’ bhíosí
agus adúirt sé leis a leithéid sin de
scial a dúirt sé, "nuair a théidhim amach," adeir sé
"tagann trí cínn desna priachánaibh
chúgham," a dúirt sé, "ar rachtaibh na súl a
bhuinnt amach asam," adúirt sé, "agus n’fheadar
ca’ ’n-a thaobh é" adúirt sí, "agus n’fheadar a
bhfiadfá-sa a dhianamh amach ca’ ’n-a
taobh go bhfuil siad a’ teacht," adeir sé
"N’fheadar-sa aonní mar gheall air.
a dúirt an bhíosíor," adeir sé, "ach is chuige tá
seoun-draoi agat," adúirt sé, "agus cuir fhios
ar a’ seoun- draoi is ’neósfaidh sé
sin duit cad tá ’gesna priachánaibh
sin ’á dhianamh nó ca’ ’n-a thaobh
go bhfuil siad a’ teacht ann," adeir sé
Chuireadar fios air agus do tháinig
a’ seoun-draoi, agus ní túisce tháinig
sé is chuaidh a’ Rí amach ná tháinig
na trí cínn de phriachánaibh dubha
tímpall a chínn agus iad a chrothadh
is a marbhúghadh a chéile tímpal
a chínn. "Well," a dúirt an Rí leis a’
seoun- draoi, "a bhficeann tú cad
'tá ca san ’á reádh?" "Ní thuigim,
a deir an seoun-draoi, adeir sé. "ach ’neósfaidh
mé dhuit aonní amháin" adúirt sé "Chuir
proclamation amach ar fuaidh na
h-Éighifte," a deir sé, "agus aon mhac Priúnsa,
adeir sé, "a dhianfaidh amach cad tá
'gesna trí chínn de phriachánaibh sin
a reádh, tabhair do tinghean nuair
ná fuil agat ach ag agus leat do
ríogacht agus a’ ríoghacht go léir ód
bhás amach agus geóbhair amach go
maith cad tá agesna priachánaibh
sin ’á reádh."
d’imthigh sé agus d’ínns sé dho’n
bhiosíor an scial, "agus caithfir-sé,"
a dúirt sé, "dul," a dúirt sé, "agus é ’chuir i's na
páipéir ináirde ar gheach áit a
bhuailfidh leat" adeir sé, "teacht a leithéidh
sin de lá" a dúirt sé, "agus an dlíghe 'tá
dianta agam-sa," a dúirt sé, "go ngeóbhaidh
siad m’inghean le pósadh is leath
mo ríoghacht is mo ríoghacht go léir
óm’ bás amach má dhéineann siadh
amach cad 'tá ’gesna trí priachánaibh
sin thuas ’á readh," adúirt sé. D’imthigh sé
agus dúirt a’ mac - Prinnce leannac- leis-
níor ínns sé riamh (do gur mac Rí
é féinig - adúirt sé go raghadh sé lé cois
'athar a’ cuir ná bpáipéar in áirde
ar fuaid ríogacht na h-Éighipte, agus dúirt
a’ t-athair leis ná leocfadh sé lé
’n-a chois é, "agus b’fhéidir," a deir sé, "gur
samhal a gheóbhfá fuacht," adeir sé "agus is
maith a thuillfinn-se annsan" adeir sé
"Rí na h-Éighifte is a cuid priachán
ar seisean, "ach níl a bhac ort," a dúirt sé, "dul
tamall a’ t-slíghe ach caithfir teacht
abhaile arís" adúirt sé. D’imthigh a’ bhiosíor
agus do dhin sé an gnó a cuireadh
mar churam air agus ní raibh aon
áit ar fuaid na h-Éighite nár
phóisteáil sé ináirde é. Bhí clann
righthe san áit agus clann piardaí
muara agus daoin’ uaisle muara
san áit agus is dócha a gclann
san, adúirt sé go rabhdar n-a scoláirí
muara - adeir sí, is tháinig ga’ h-aon
chuid aca, adúirt sé, go dtí cúirt Rí
na h-Éighifte, adúirt sé fiachaint a bhfiadtaidís
dhianamh amach cad a bhí ósna trí
priacháin bheaga. Ach do tháinig a’
lá agus n’fheadair aonne (ach a raibh
de dhaoin’ uaisle is de chlann tíghe.
arnaí is clann priúnsaí is ga'
h-aon chlann go raibh aon oidineón
as a cuid léiginn aige nár tháinig
fiachaint a ngeóbhaidís an ingean
le pósadh is leath a ríoghacht is
a ríoghacht go léir ó ’n-a bhas
amach. Nuair a tháinig a’ lá
dúirt a bhíosíor, "ianam", adeir sí, "a mhic lém
cois," adúirt sé, "is chídhfir radharc i ndiu
na feacais riamh. Bhí uaisle
na h-Éighite go léir ann.
"Ní raghad-sa i n-ao’ chor ann
a dhaidí," a dúirt sé, "tabharfair-se an
scial abhaile chúgham," adúirt sé, "is ní
raghad-sa i n-ao’ chor ann" a dúirt sé.
Níor imthigh sé agus geallaim-se
dhuit mar ar imthig, nuair eirig
a’ Rí amach do tháinig na trí
cínn de phriachánaibh agus iad a’ marbhúghadh
’chéile tímpal air, agus ní raibh aon
mheidhil beó de chlann righthe agus priúnsa
dhá raibh ann ’fhiadtach a dhianamh
amach cad a bhí ’gesna trí priacháin
ar siúbhal. D’imíodar go léir
abhaile - níorbh aon mhaitheas dóibh
fanúint ann - n’fhiadtaidís a dhianamh
amach cad a bhí ar siubhal aca,
agus nuair a tháinig a’ bhíosíor
abhaile d’fhiafraig a’ mac de, "cha
'ge go bhfuil ingean Rí na h-Éighirte?"
"Níl sí ag aonne" adúirt sé "mar ní raibh
aonne ar fuaid na h-Éigite a
fhiadtach a dhianamh amach" adeir sé "cad
a bhí ’gesna trí priacháin sin ar
siúbhal," adúirt sé "agus níl sí ag aonne
'ca," adúirt sé. "Ná raghfá go dtí an
Rí" a dúirt sé, "agus a reádh (leis go bhfuil
mach agat féinig agus go m’fhé go
ndianfadh sé amach cad a bhí ’ca
san ’á reádh" adeir sé. "Dherú a mhic," adeir sé
"a gcuimhneófá ar sin" adeir sí.
ar an Imleach, go dtugaidís Tadhg "Ao
amhlaoígh air - tadhg 'ach amhlaoig Ruaidh.
de’n Chlaínn cárthaig a b’eadh é.
ngna fhir a b’eadh é agus bhíodh sé
a thuilleamh a choda soir tar chnoc is
na h-ao’ bhull agus ana spéaladóir a bheadh
é, agus do thóg bainntreabhach mná, thóg sí
speall fhéir, áit go dtugaidh siad Mhuain-
fiar Mhuar bhaill Uí dhalaig air [tá sé
cómh maith agam é chuir isteach un mar
a dúrthas é], agus by gor, chuaidh sé isteach
ar maidin in's a’ páirc a’ buinnt
fhéir agus do bhí sé a’ gabháilt muar
dtímpall ar a’ muain fhiar-spéal
fhéir - níor chuaidh sé a’ buinnt a’
chúinne isteach di i n-ao’ chor ach
gabháilt 'muar dtímpal errthi, agus is
geárr gur ghoibh fear na páirce chuige
agus ba mhuar leis a raibh sé a’ dul
isteach ar maidin sa páirc - a raibh
aige ’á bhuinnt de’n pháirc. D’imthigh sé
agus thug sé chuige braon fuisgí agus thug
prugaid
sé dho é, agus is dócha gur a
2)
a dúirt sé, "gur beag a’ mheas atá age rí
na h-Éighithe," a dúirt sé, "orm-sa, agus búr
leithéidí-sé" a dúirt sé "a chuir a’ glaodhach
orm-sa" adúirt sé "ar sin mar ínntin" adeir sé
Do dhírig sé orrtha agus do chuir sé
a fuil le cuid aca, agus d’imíodar
abhaile agus d’ínnseadar do’n Rí cad
a bhuinn dóibh. "By gor n age,"
adeir an Rí, adeir sé, "n’fhiadtach aonne
aonní 'dianamh de sin" adúirt sí "ach mac
Rí" adeir sé. "Ní h-aon fhear eile" adeir sí "a
tabharfadh é sin mar sciala," adúirt sé.
ach mac Rí" a dúirt sé, "nó fear éinig," a deir sé,
"atá ana-fhoghamhanta," adeir sé "Cuirfead-
sa iachaibh air teacht," adeir Rí na
h-Éighifte," a dúirt sí. Do ghlias
lé suas
cóiste cheithre gcapa
oifigeach ináirde agus
air. "Seo," a dúirt sé, "beir gur
’n-a dhéin" a dúirt sé.
deis
D’imthigh sé annsan is do chuaidh sé
le ’n-a gcois ar chóiste na cheithre
gcapall go dtí cúirt Rí na h-Éighipte"
agus is dócha ná feadair aonne ach a’
t-áthas a bhí ar 'athair le h-áthas
fiachaint a bhfiadtach sé dianamh amach
cad a bhí ’gesna trí priacháin seo
ar siúbhal, agus nuair a tháinig sé
’n-a dháil d’eirig Rí na h-Éighirte
amach agus do tháinig na trí chínn
de phriachánaibh a’ marbhúghadh chéile
muar dtímpall a’ tíghe, agus do phliasg
Prince leander [níor aithn sé riamh
ná gur Priúnsa é] ar gháirí agus
d’fhiafraig Rí na h-Éighipte dhe a
dtuigeann sé cad a bhí aca san
’á reádh nó cad a bhí bhuatha .
Thuigin go maith," adúirt sé "Tá's agam go
maith é," a dúirt sé "cad tá bhuatha," adúirt sé.
"sin trí cínn de phriachánaibh," adúirt sé
coileach, agus cearc, agus leanbh geárrcaig
a dúirt sé, "a bhí eatortha," a dúirt sé "agus nuair
a bhí an chearc a’ luíghe ar a’
neid," a dúirt sé, "tháinig ocras errthi is
do theich sí a’ bailiúghadh dhi féin" adeir sí.
n’fhiadtach sí fanúint ar a’ neid, agus
do tháinig a’ choileach agus do luig sé
ar a’ neid agus do thug sé amach a’
geárrcach, agus táid siad a’ teacht chúghat
sa anois, a rí onóraig," adeir sí, "fiachaint
ciaca 'ca go molfá an geárrcach
do." "Ó mhuise go deimhin do mholfainn
é do’n athair," a dúirt sé, "mar isé fulaing
ar an neid," a dúirt sé, "agus do thug amach é
sin" a dúirt sí. D’imthig a’ t-athair agus an
geárrcach ó dheas agus d’imthigh a’ cearc
ó thuaidh agus bhí an scial ar leath-taoibh
"Well," a dúirt rí na h-Éighifte, "táim ana
shásta" adeir sé. 'a leithéid de mhac-sa a
bheith mar chliamhain agam," adeir sé "tá sé
cómh breágh d’fhear," adeir sé, "agus do chonnach
aonne fós é" adeir sé, "agus geóbhaidh sé
m’inghean lé pósadh agus leath mo ríog
acht agus mo ríogacht go léir óm’ Bhas
amach!". N’fheadair aonne ach a’ t-athas
a bhí ar an athair mar gheall air,
agus do bhí dlíghe aca fadó go gcaithfidís
dul sa Róimh agus siúbhal ar feadh ia
seachtmhaine lé bouríoghan na Ró agus do
b’í sin bean ba bhreághtha do bhí bí
ar fuaid a’ domhain an uair sin I
agus chaith sé seo dul ann, agus caithfeadh bhí
ga’ h-aon mhac phriúnsa eile dul sí
ann chómh maith. D’imthigh Prince .
leander agus dúirt Rí na h-Éighipte i
leis: "An uair go bhfuileann tú-sa go
a’ dul sa róim" adeir sé, "níl a bhac a
ort tarrach ar bhounncaí na Ró í agus
ar an mbann" a dúirt sé, "agus pé méid
airgid atá bhuait geóbhair é" adeir sí.
d’imthigh sé agus níor stad sé gur
chuaidh sé sa róimh, agus nuair a i
chonnach bouríogan na Ró’ é is i
b’é sin a’ fear breágh go léir.
ní raibh sé i bhfad ann nuair agur
a tháinig mac Rí na Frainnce ag
seirbhís bouríogán na Ró mar bhí
sé chun pósadh, agus n’fheacaidh aonní.
riamh aon bheirt fear ba dheabharra
lé ’n-a chéile ná iad araon - ná
iad araon agus bhí ungna- chloisimís
agus daoine ’á chuir thre 'n-a chéile go raibh
agus baidh ghaoil age Prince leander le
in Prince adinic, Rí na frainnce, agus
eadh bhí sé ana mhuar leis. Dherú, lá mar
é seo bhí sé a’ cainnt leis. "Dherú
'ise," a dúirt sé le Prince leannde, adeir sé "ná
leogfá mise," a dúirt sé, "it’ ionad," adeir sé "a
sa siúbhal fiachaint a bhfuil sí ’n-a
bean chómh breágh is 'deir siad é!"
ó’n "Tá do dhóithin aimsire agat," a dúirt an
priúnsa, adúirt sé, "is geárr go mbeidh
ar sise i m'aimsir-se suas," adeir sé "agus chídhfir
gur luath go leór í." "As cuma é sin,
ar Prinnce adiaric, adeir sé, "ná ní h-aon
díoghbháil ní h-aithneóidh sí nách
tusa bheidh ann" adúirt sé, "agus raghad-sa agus
siúbhlódh lé ’n-a chois" adeir sé.
ag "Bam well," a dúirt Prince leander,
bhí imthig," adeir sé. D’imthigh sé agus bhí sé
nní a’ siúbhal lé cois na bouríogan -
rag a’ siúbhal sa gháirdín lé ’n-a cois-
nár agus má bhí, nuair a tháinig sé thar
heó baile
n-ais: "Ó Dia linn," adeir sé "sí an
bhean is breághtha fé luíghe an
domhain í!" Thuit sé i searc is
a síor - ghrádh léi. "By gor," a deir sé
Phrínce leander, adeir sé "tá droc scial
agat is baoghalach," adúirt sé. D’imthigh
sé go dtí gualle chun go ndia
nfad sé - nuair a chualaidh sé
go raibh an fear eile cómh agus
d’imthigh sé go dtí greller a
bhí an go dtabharfadh sé present
go dtí an bouríogan agus go mbeadh
sí ana bhuidheach go leir de.
Ach do chuaidh sé go dtí tig a’
fuelléi agus d’fhiafraig cad a bhí
ar a’ seóidh sin anáirde agus
phliasgadar go léir ar gháirí fé.
"Amadáin" a deir iad-san, "ar ndóighthir
chaithfá dhá chiad púnt a thabhairt
errthi sin!" Do scríbh sé tuicéadh
"Seo," a dúirt sé "beir leat é sin go
dtí an bannc." adeir sé, "agus gheobhair
dhá chiad púnt," adúirt sé "as an ráid
sin", ar sise. D’imthigh sé is é a’ gáirí-
cheap sé ná raibh aon mhaitheas i's
a thuicéadh a thug sé uaidh is nuair
a chuaidh sé sa bhanne do phliasg sé
ar gháirí "Fiach," adúirt sé, "an tuicéad a
fuaireas" adeir sé, "chun dhá chiad púnt
d’fhághailt", ar seisean, "annso" adeir sé, "chun go mbeadh
gairí 'ca sa bhannc fé" adeir sí.
Tiseáin dómh-sa an ticéad," adeir meain
igéar a’ bainnc, adeir sé. Do thusáin.
"Tá eagla orm," adeir an meainigearr leis
a dúirt sé. "Nách a’ gáirí bheir i n-ao’ chor
ach a’ gol." a dúirt sé. "Tá sé sin le bheith
mar chliamhain age Rí na h-Éighipthe,
adeir sé, "agus tá tarrac aige ar na ciadta
púnt" adúirt sé, "ins a’ roim" Ní raibh
aon áthas air a’ teacht is chaith
sé é féin ar a dhá ghlúin a’ lorg-
roimis. "Ó" a dúirt sé, "níor dhineas-sa aonní
riamh, ná díoghbháil d’aonne riamh," adeir sí
"ná ní dhianfad duit-se" adeir sé
D’imthigh sé is thug sé do bhouríoghan
na ró é. "Sin present" adeir sé "a
fuaireas ó dhuine," adúirt sé "chun é thabhair
dhuit", ar seisean. "By gor," a dúirt sé "sé present
is breághtha a chonnac riamh é" adeir
Ach d’imthigh sé lar na mháireach
arís agus do chuaidh sé go dtí an
pwelle is gheallaim-se dhuit nách
a’ gáirí bhíodar i n-ao’ chor, go
raibh athas maith orrtha é ’teacht
chúcha agus thug sé seoidh is breághtha
ná é a chuaidh trí chiad púnt
agus thug sé go dtí bouríoghan na
ró é. 'Seo seoidh eile" adeir sé "do
fuaireas" adúirt sé, "chun é thabhairt duit
adeir sé, "a bhouríoghan na ró" adeir sé "agus is
dóigh liom dá mbeinn a’ tarrac
chúghat i gcómhnuidhe," adeir sé, "ná fiaf-
rófá dhíom," a dúirt sé "cé thug duit é.
ar seisean. "Agus cé thug dhuit í seo?"
ar seisean. "Do thu" adeir sé, "mac Rí na
Frainnce" adeir sé "a bheidh id’ sharabháil-se
annso amáireach," adeir sé. "B’ shiné thug
dhuit é" a dúirt sí. Ach bhí sí ana-bhuidheach
de, agus níl aon dabht ná go raibh
Prince adiris, mac Rí na Frainnce,
buidheach de leis agus ar chaill sé
d’airgead leis chun na seodh so a
cheannach di. "Well anois" adúirt sí, lé mac
Rí na frainnce, "táim-se ag
inteach
a’ hos
anois" adeir sé, "beidh mé ar amá
ireach nó umanothar," adeir sé, "agus táim-se
'á reádh leat" adúirt sé. "mar a dtabharfair
aire dhuit féinig," adúirt sé, "go b’é an
chroch a gheóbhair nó go lámhacfar
sibh," adúirt sé, "i dteannta chéile" adúirt sé.
Ní túisce bhí an focal amach ar
a bhial, ná tháinig mac Rí na Spái-
nuas
nneach - ach Rí na Spáinneach- teacht
ar seirbhís bouríoghan na ró mar
bhí sé chun pósadh i gceann cúla
seachtmhain ’n-a dhiaidh san, agus bhí sé
ar buile na ngrást i dtaobh
Prince Galioic, mac Rí na Frainnce
a bheith roimis agus a bheith ’á chimeád
cómh fada gan pósadh - ar buile
's na ngrást - "agus a dúirt sé, "tabhair-se aire
dhuit féinig." "Ó tabharfadh!" adeir sé.
a b’eadh é thug sé dho agus i ndómhnach
is gárr gur theastuig uaidh dul go dtí-
suídhe leis féin le cois a’ chlaídhe agus má
dhin nuair fháisg sé suas é féin arís
agus ndómhnach do b’éigin do imtheacht arís
taidbhrimh sé air féin annsan gur
prugóidh a fuair sé chun é chuir b’scionn
leis a’ bhfiar a bhuinnt do’n bhainntig
agus do chaith sé dhe a treabhsar ar fad
agus do lean sé air a gcaitheamh a’ laé agus
a treabhsar caithte dhe, agus ní mhisde dhuit
reádh go raibh spéal féir buinnte trá
thnóna 'ge amach as a’ bpáirc mar
olc ar a’ bhfeirmeoir.
Seadh do tháinig daoine roimis ’n-a
diaidh san roimis sin), ungnaí ’fear
a sin sean atharlacha) bhíodar thiar ar
an Imleach, go dtugaidís Tadhg Cormaic
orrtha agus donncadh Cormaic. Bhí aithne
agam féin orrtha agus do chonnac iad,
an bheirt fear ba mhó a ceódfar a’
dul isteach ’on chathair go deo arís.
agus tháinig Tadhg 'ach amhlaoidh Ruaidh
bpríosún", ar sise. Do scríbh sé an leitir
is do phósteáil sé í chun Prince
leander, agus do bhí sé féin agus a’
bouríogan - inghean Rí na h-éighirte -
a’ siúbhal amach ins a’ lána ins
a’ páirc agus cad chídhfeadh sé a’
teacht 'ná an póst, agus nuair a
tháinig a’ póst ’n-a láthair, do shín
sé leithir go dtí Prince leander
"Is maith atá’s agam-sa cad tá
inntí seo mar leitir," adeir sé "agus tá droch
scial innti" adeir sí. 'Sé scial a bhí
innti, n deabha is feárr a dhin
sé riamh a dhianamh.
[deire fí agus
1.)
"Is maith atá’s agam-sa" adeir sé "cadé an
scial atá inntí seo," a deir sé, "agus ba bhun-
tuisgionna dhom," a dúirt sé, "go dtuitfeadh
rud éinig amach!" do léig sé an
leitir agus dúirt sé le Prince leanndéi
an deabha is feárr a dhin sé
riamh (a dhianamh, agus dul sa Róimh
agus sé fuascailt ó'n bPríosún nó go t
mbeidís crochta nó lámhachta, go raibh agus
mac Rí na Spáinneach chun dearbhú
orrtha agus teacht ar an ndeabha is agus
feárr a dhin sé riamh. N’fheadair i
sé cad a dhianfadh sé nuair a bhí
sé pósta agus é a’ siúbhal amach léi
cois inghean Rí na h-Éighirte - lé
cois a bhean féinig - agus n’fheadair
sé cad a dhianfadh sé, agus dúirt sé
lé ’n-a mhnaoi "Imbás" adeir sé "ní bheadh
aon cheist ort-sa" adeir sé "d’á n-imeóinn deir ag
sé ar feadh cúrla - aon lá amháin,
adeir sé, "nó cupla lá" adeir sé "amach" adúirt sé,
"tá cúramh orm," adeir sé "agus beidh mé
annso chúghat," adúirt sé "amáireach nó
umanothar." "Ó," a dúirt sé, "tá san go maith,"
adeir sé, "níl a bhac ort," a dúirt sé d’imthigh agus
sé agus do chuaidh sé go dtí an
príosún sa Róimh is bhí an bheirt a
istig sa phríosún.
"Seo ’nois imthig ort anois" adeir sé
le mac Rí na Frainnce, adeir sí, "agus
téidhre ins an éigit," a dúirt sé, "agus bhí a’ siúbhal
lé cois mo mhná-sa," adúirt sé, "agus is dóigh
léi gur mise atá ann siúráltha," adeir sí.
"is dóigh léi gur mise tá (a bheidh
ann" adeir sé "agus bhí a’ siúbhal lé ’n-a
cois, agus imbás" adeir sé. "Ní bheidh a’ scial
agat atá agat indiu", a dúirt sí "lem’ bhean-
sa", a deir sí. "Ó tóg fochaill Rí leis" adeir sé, "ná
tuitfidh sé sin amach go brách arís
orm-sa" adeir sé. D’imthigh sé agus cheap inghean
Rí na h-Éigite gurb' é a fear féinig
a bhí a’ siúbhal lé ’n-a cois a
gcómhnuídhe is ní raghadh sé lé ’n-a
chois sa leabaidh i n-ao’ chor.
D’imthigh sé agus do tháinig a’ chúirt agus
glaodhadh ináirde ar Phrince leander
a tógadh amach é cheapadar gurb' é
mac Rí na Frainnce bhí ann, agus
chuaidh sé amach agus do chuaidh sé
an áirde ar a’ mbínnse agus mac Rí
na Spáinneach chun dearbhúghadh orrtha
annso nó annsúd cad a thuit.
amach, agus chuaidh sé ináirde agus do
thug sé an leabhar nár chimil sé riamh .
leis a’ mbouríghin. "Agus adeir sé, "níor
cimilígheas lé ’n-a lámha ná lé ’n-a
chuid iadaig," adúirt sé "ná lé h-aon ruain
eile dhi," adeir sé "agus 'sí briag is mó" adeir sé
"a chuireadh orm-sa riamh é" adeir sé. "Níor
chimilígheas riamh léi," adeir sé ó’n uair go
bhfuilim ar a’ leabhar," a dúirt sé. "Níor
chimilígheas riamh léi," a dúirt Glaodhadh
in áirde ar a’ mbourigín agus do
thug a’ bhouríoghan a leabhar. "Ar
mo leabhar" a dúirt sé, "nár chimilleas leis
sin mar fhear riamh" adúirt sé. B’fhíor
di é is dócha leis. "Níor chimil
a’ fear san riamh liom-sa," adeir sé.
'lem’ chuid iadaig ná lé h-aon
ruainn’ eile dhíom," adeir sé, "breágh ná
gránna," a dúirt sí. By gor do chréidh na
daoin’ uaisle go léir gurb' é
mac Rí na Spáinneach a bhí a’
chuir éithig orrtha agus do bheireadh
air agus do chaitheadh isteach sa phríosúm
é - caitheadh isteach sa príosun é.
"Agus adeir sé "ar mo leabhar ciadna," adeir sé, "ná
pósfadh aon fhear choidhche ach tusa
a Phrince Gadinic" adeir sí, "mac Rí na
frainnce." adúirt sí. Bhí mar sin agus tháng
adar saor abhaile agus sar ar fhág
Prinnce leander an Róimh ní raibh
aonní ’ge mac Rí na Frainnce a
tabharfadh sé do mar phresent ach
fainne óir a bhí air, agus do chuir sé
ar láimh Phrince leander é - n’fhiadtach
sé a theille ’thabhairt do mar ná
raibh a’ t-airgead aige, agus bhí'os aige
go maith gur chaill Priuce leander
na chiadta púnt leis - leis féinig.
Bhí san go maith, agus by gor in
ne is dócha gur tháinig Prince
leander abhaile agus chuaidh mac Rí
na Frainnce abhaile agus do phós sé
an bhouríogan, agus tháinig sé seo
abhaile agus bhí sé a’ siúbhal lé cois
a mhná agus nuair a tháinig an oidhche
orrtha is dócha, cheap Prinnce
leander go leogfí sa t-seomra
’n-a teannta féin é féinig.
"Ó a bhligeáird," a dúirt sé, "is fada taoi-
annso" adúirt sé, "agus níor tháingís i ngaor-
agus na leaptha so," a dúirt sé "breágh na grána
adeir sé, "agus ní gheóbhair liom-sa choidhche,"
adeir sé, "ná aon t-seans air," adeir sé "faidh
a mhairfeadh beo," adeir sé, "mar is fada
dhuit annso," a deir sé, "agus níor tháinghis
chúgham-sa sa t-seómra!"
Bhí mar sin aca agus d’úmpaig sí
’n-a choinnibh - d’úmpaig sí ’n-a
choinnibh - agus bhí sé i seómra leis
féin sa chuirt agus ní thagfadh sí
’n-a gaor breágh ná gránna.
"Á gceann scaithibh aimsire do tháinig
sí chuige sa t-seómra agus a dúirt sí.
"Well," a dúirt sé, "a priúnsa a Phrince
leander" a dúirt sé "dh'á faid a bha
amuich lé ’n-a chéile" adeir sé, "is
dócha go gcaithfimis daoine muín-
ntearda a dhianamh" adeir sé, "agus seo
dhá ghloinne fíona" adeir sé "agus ólfaim
ís - ól-se gloinne agus ólfad-sa
gloinne agus beimíd chómh maith dhá chéile
is do bhíomair riamh." "Táim ana
sásta leis" adeir Prince leander, adeir sé.
Do bheir Prince leander ar ghloinne
is d'ól sé é is cad a bhí agais
ná nímh - ná nimh! Ní raibh a’ nim
chómh láidir agus gur mairbh sí láithreach
é, ach do thuit mountaí feóla
amach as 'aghaidh - as ga’ h-aon ruair
nne d’á aghaidh, agus b’é samhaill é ba
ghráinne do chonnaic aonne riamh -
nuair imthig an fheoil d’á aghaidh
n’fhiadtach aonne é ’aithniúint ná
fiachaint air. Bhí sé sa t-seómra
is bhí sé nách beag a’ fághail
bháis ann agus níor mhaith lé ’n-a
bhean - lé inghean Rí na h-Éighirte -
é bheith i n-ao’ chor sa tig.
Chuaidh sí go dtíos na marnéalai
agus dúirt sí leó - dúirt sí leis na már-
néalaig - go raibh fear sa tig
aici agus d'á dtógfaidís leo amach
é is é chaitheamh amach sa
bhfairrge go ndíolfadh sí go maith
’n-a bpágh iad - go dtabharfadh sí
fiche púnt dóibh as é chaitheamh
amach sa bhfairrge. "Ó, dianfaimíd
láithreach!" a dúirt na márnéalaig.
Thángadar isteach sa chúirt is bhí
sé seo istig is n’fhiadtach sé
seasamh i n-ao’ chor - bhí sé nach
beag marbh - agus n’fheacadar aon
t-samhaill riamh mar é. Bheireadar
air is thógadar leó ar bórd é
árthaig é chun é chaitheamh amach
sa bhfairrge is fuaireadar fiche
púnt chun é ’ól - fiche púnt chun
é 'ól - agus bhíodar a’ cuir díobh
sa bhfairrge amach, agus dúirt sí leo
é tomhaint ana fada ó'n Éigint
ar eagla go dtacfadh sé isteach
leis a’ dtaoidhe agus go n-aithneófí
é is go dtacfadh sé chun trioblóide
bheireadar leo ar cóstaí na
frainnce é.
"Well," a dúirt iad-san, "caithfimíd amach
annso é." "Ná dinidh," adeir sé "ach caithidh
amach ar a’ dtráig mé" a deir sé "agus geobh
aidh duin’ éi'neach muar dtímpal a
thógfaidh mé" a dúirt sé, "agus a cuirfidh sa
talamh mé" adeir sé "agus san (sin a n-iarr-
faidh mé orraibh," adeir sé. "Ó mhuise,
dianfaimíd" a deir iad-san. Bheireadar
air is do chaitheadar isteach ar
a ngreán é agus d’fhágadar annsan
é. Bhí an taoidhe ag eiriúghadh agus
n’fheaca sé aonne go nglaodhfadh sé
air, ach chonnaic sé fear agus asal is
truchaill aige ’gabháilt a’ bóthar
thuas agus do ghlaodhaig sé air. Bhí
sé a’ sgriachaig is a’ glaodhach air.
"dherú ’ise," adeir sé, "tar anuas" adúirt sé, "agus
tóg ó’n dtaoidhe me" adeir sé, "tá an
taoide a’ teacht," a dúirt sé - an taoidhe a’
Líonadh - agus tóg mé" adeir sé, "tamall aníos!
'N'fhiadtainn teacht amach as a’
dtrucaill i n-ao’ chor," adeir fear na
h-asaile, "mar táim féinig bacach,"
adeir sé, "is n’fhiadtainn siúbhal ná aonní
rómpa - siné an t-slíghe go rabhdar cómh
muar cómh garbh. Ana fear go léir a
b’eadh é, Tadhg ach amhlaoibh, ní raibh a'
leithéid ó shoin un - leath- ghaisgiach muar
scialtha mar gheall ar thada
uaidh san am san ach
sa ach a’ méid sin.
a
isean
c
rátaidh
le h-Ais na -
mna.
de Ca aon a
inn é seo mar shean amhan
"Dá bhfiadfá," a dúirt sé, "me chuir isteach sa
truchaill anois, a deir "is do thógaint," adúirt sí.
"Tá muarán ’od’ dhuadh ’gam faghaltha
cheanna" adeir fear na h-a
le, ar sise, "tá
muarán airgid agat."
é ag
mo phóca indiu," adúirt sé. "
é sin?" a deir an Priúns
ea
leander, ar seir sé.
"Tá rí na Frainnce" adeir sé "a’ leogaint
muarán Éireann airgid agus biadh," adúirt sé, "agus
deoch amach indiu" a dúirt sé "agus míl aon fhear
bocht ná saidhbhir ar fuaid na Fraig
nnce" adeir sé, "ná fuil a’ teacht tímpal
na cúirte indiu" adeir sé, "agus geóbhaidh siad
biad agus deoch," adúirt sé "ach caithfidh ga'
h-aon mheidhil beo ’ca paidir agus cé
a reádh lé Prinnce leander a chailleadh
san éighirt - a chailleadh san éigirt" adeir sí.
"agus mar a mbeadh tusa, "a dhin mé
stop," adeir sé "do bheadh adhbhar airgid agam."
gheóbhair",
ar seisean. "Is mó airgead go muar," a deir an
Prinnce leis - níor ínns sé riamh gur
prinnce é - "Is mó an t-airgead a
gheobhair anois" adúirt sé, "ná riamh" adeir sé
'mar mise ’shamhaill" adúirt sé, "is mó a
chonnaic aonne sa bhFrainn riamh."
adeir sé, "agus ó’n uair go bhfuilm sa truc
aill agat," adúirt sé. "Comáin leat chómh
tapaidh is fiadtair é" a dúirt sí. Bhí sé
a’ comáint leis is bhí daoine
a’ teacht ’n-a choinnibh agus iad go
léir ’á reádh. "Ó Dia linn. Fiach-
aíd a’ t-samhail!" Bhíodar a’
caitheamh airgid aisteach i dtruchaill
na h-asaile chuige, agus dúirt sé leis
a’ bpriúnsa an t-airgead a
thógaint. "Ní thógfad-sa aon phighinn
de sin" a deir an priúnnsa, adeir sé "tóg féin
é is chimeád é" a dúirt sí. Bhí sé a’
chomaint isteach chun gur chuaidh sé
isteach tamall ó'n gcúirt isteach, agus
by gor bhí ga’ h-aonne a’ caitheamh
airgid isteach i gcómhnuidhe sa truc
aill is bhí sé a’ reádh páidir is
ábha le h-anman Prince leyander fé
mar a bhí agesna daoine agus na mná
go léir ’á readh, agus dúirt sé le fear na
n-asaile an t-asal a chomáint tríos
na daoine is ná stopfadh aonne é
agus dul ar aghaidh a’ chaisleáin amach
do chuadar - bhí sé a’ comáint leis
chun gur chuaidh sé i n-aice lé finneoga
an chaisleáin agus pé nídh thug amach
mac Rí na Frainnce ’fhiachaint a
raibh muarán daoine amuich, cad a
chídhfeadh sé ná é seo sa truchaill:
"Ó Dia linn!" adúirt sí "siné samhail as
mó chonnac riamh!" adúirt sé. "Beir chuige
amach gloinne fíona" adeir sé "agus abair
leis paidir is cré a reádh le
Prince leandert" adeir sé "a chailleadh san
éigirt - abair leis é sin a reádh."
a dúirt sé, "mar a leithéid sin." a dúirt sí "bíonn
paidreacha ana mhaith go léir aca."
ar sise. D’imthigh a’ buachaill amach leis
a’ bhfion. "Seo," a dúirt sé, "sin gloinne fíoná
adeir sé "a tháinig ó'n Rí" adeir sé "atá istig
sa chaisleán" adeir sé, "agus dúirt sé liom é seo
’thabhairt duit-se," a dúirt sé, "agus paidir is
cré a reádh lé h-anman Phrince
lean er." "Ní dúirt -sa aon phaidir
riamh" a dúirt sé, "ná closfeadh Dia mé,"
adeir sé "ná cloisfeadh Dia mé," adeir sé. "Ólf-
aidh mé" adúirt sí. Bhí sé i gcómhair í
ól agus bhuinn sé anuas a’ fáinne
óir d’á mhéir agus do chaith sé síos
is a’ timbléar é agus d'ól sé leath
na gloinne. "Beir a’ méid sin
isteach go dtí an Rí" adeir sé "agus abair
leis" adeir sé "má bhí aon ualre aige
do chliamhain Rí na h-Éighipte - do
Prince leander an Éigit," adeir sé "agus
má deireann sé aon pháidir," a deir sé
"beidh anm i Ríoghacht na bhflaitheas
ach a’ méid sin a bhí sa ghloinne
'ól" a dúirt sé. "Ó Dia linn!" a dúirt mac
Rí na Frainnce, adeir sé. "Connus ólfad -
sa i sin mar ghloinne ó thruagh-
mhéill chómh muar leis sin!" adeir sí.
"ach bhí sé chómh maith dhom," a dúirt sé
"agus b’fhéidir," a deir sé, "lé ’n-a phaidir go
raghadh anm go ríogacht na bhflaitheas,"
ar sise. Dhún sé a shúile is do chaith
sé siar í is do thuit a’ fáinne
isteach ’n-a bhial, agus do bheir sé ar
a’ bhfáinne is do chonnaic sé é agus
nuair a bhí a ainm féinig sgríbhte
ar a' bhfáinne, do léig sé é, agus
nuair fhiach sé amach agus nuair a
chonna'c sé an t-samhaill amuich
do thuit sé i bhfanntais, mar bhí'os
aige go maith gur bhuinn sé le
Prúice leandeir. Thuit sé i bhfann-
tais. Seo dochtúirí a theacht is
dócha tiubh go leór chun é fhuas-
ailt - go raibh sé imthighthe - ach tháinig
sé chuige féinig, agus má tháinig do
chuir sé scial amach chuige an
asal a thabhairt muar dtímpal na
cúirte agus do thugadar an t-sal
muar dtímpal na cúirte chuige.
Chuir sé beirt fhear amach go
dtí trucaill na h-asaile agus do thóg-
adar isteach é is chuireadar suidhte
ar chathaoir é. Bheir sé isteach
ins a’ cathaoir é - seana chathaoir.
ar nós í sin annsan againn-ne
díreach atá lámh le bheith briste
bruighthe [mar mhaga a dúirt an scéalaidhe
é seo. "Dherú ise" adeir sé "an tu
ce
chuin.
cliamhainn Rí na h-Éighirte," a dúirt sé a
"Is mé" adeir sé, "mise an fear ciadna
san" adeir sé "Dia linn is Mhuire is
muar é do scial!" a dúirt sí, "agus cad a
bhuinn duit?" D’ínns sé dho
focal ar fhocal fé mar a thuit
amach air, agus cad a bhuinn do, agus
cad a dhin a bhean air, agus ga’
h-aonní eile ’á raibh ar siúbhal
eatortha. "Well," adúirt sé. "N’fheadar
a' bhfuil aonní ar fuaid a’
domhain", adeir sé "a leigheasfadh tu!"
"Níl aonní," a deir Pice leander,
"ar fuaid a’ domhain a leigheasfadh
mé anois" adeir sé "ach aonní amháin.
adeir sé, "agus go deimhin" adeir sé, "ní ’neósfadh
é sin duit-se," a deir sé, "ní ’neósfadh é sin
dhuit-se," a dúirt sé. "Caithfir é innsint dómh-
sa" adeir sé, "tá's agat gur Rí mé," a deir sé "agus
n’fhiadtair mé ’eitheach," adeir sé "agus caithfir
é ínnsint dom!" "Níl aonní ar
fuaidh a’ domhain" a dúirt sé "a leigheasfadh
mé" adeir sé "ach fuil do triúr mac
agus atá anáirde ’n-a gcodla sa chúirt.
ar seisean. "Ó Dia linn!" adeir mac Rí na
Frainnce, adeir sé, "is cruaidh a’ cás é
sin!" adeir sé. "Agus ar ndóighthir ní bheidís
agam i n-ao’ chor," a dúirt sé, "mara mbeadh
prince lerander, agus mé féinig agus
mo bhean" adúirt sé, "crochta nó marbh lé
fada!" adeir sé. Chuaidh sé in áirde is
thairrig sé a gcuid fola is thug
sé leis anuas é is chimil sé
dho Prince leander an fhuil agus
d’eirigh sé suas ’n-a sheasamh chómh
maith agus bhí sé riamh - chómh maith
agus bhí sé riamh. Chuaidh sé go dtí
'n-a bhean agus bhí sí a’ siubhal
ar fuaid na h-áithe. "Cad a
thabharfá", adeir sé "ar Phrince leander
'fhiscint ’n-a bheatha shláinte mar
a bhí sé riamh agus mar a chonnac
uíghis é?" "Dherú godé sin
mar chainnt!" adúirt sé "níl aon dul
ar é sin ’fhiscint -." "Ach cad
a thabharfá ar é ’fhiscint?" a deir sé.
"Ó mhuise" adeir sé, "mar ná beinn im’
beathaidh i n-ao’ chor is dócha,"
a dúirt sé, "mara mbeadh é: "Tabharfainn
na ciadta púnt ar é ’fhiscint
’n-a bheatha shláinte!" adeir sé.
"Á dtabharfá fuil do thriúr mac
do?" adeir sé, "tá anáirde ’n-a gcodla
sa leabaidh" adúirt sé. "Ó, go réidh’ Dhia-
dhúinn!" a dúirt sí, "as cruaidh a cheist
í - as cruaidh a’ cheist í!" adeir sí,
"ach ’n-a dhiaidh san is uile, d’á
im’ aigne
machthnóinn i gceart" adeir sé "ar ndóir
gthir ní bheinn im’ beathaidh indiu
i n-ao’ chor (mara mbeadh é," adeir sé, "do
bheinn marbh" adeir sé "agus do thabharfainn
fuil mo thriúr mac do," a dúirt sé.
"Tar i leith anois lúm’ chois" adeir sé.
Thug sé isteach sa t-seómra í agus do
chonna'c sí Prince leander ’n-a slái-
nte chóm maith agus bhí sé an chiad
lá riamh do chonnaic sí é!
"Well anois" adeir sé, "raghaimíd ináirde
i dteannta chéile go bhficimíd do
triúr mac" a dúirt sé, "agus beidh Dia buidheach
dhiom agus níor dhineas aonní ’n-a
choinnibh riamh" adeir sé. Chuadar in-áirde
agus samhal a bhí an triúr mac agus
iad a’ srountarnaig anáirde ’n-a
gcodla chómh maith agus do bhíodar
riamh - cómh maith agus do bhíodar riamh."
Tháinig sé anuas is bhí lán d’áthas
orrtha. "Well anois" adeir sé, "tá aon
díorfúr amháin agam-sa," adeir mac
Rí na frainnce, adeir sé "agus pós í" adeir sé
"agus bíodh leath na Frainnce agat."
a dúirt sé, "agus a’ leath eile agam-sa," a deir sé
"agus mairfimíd i dteannta ’chéile,"
adeir sé, "faid a bheam ar a’ saoghal
so" adeir sé. "Táim ana sásta leis," adeir
age daoine críona bliadhanta ó shoin
nuair a bhíos féin im’ lad óg - im’
lad garsúin - agus do phriucas suas uatha
é. Well, is dóigh liom go bhfuil sé
agam fós - tabharfaidh mé fé go háirithe
fiach a’ bhfuil.'
Ó ’gus le h-ais na leamhna tá an
ainnir modhmhaill deas
Ó do chráidh mo chroídhe,
Ó gur thugas greonn di agus searc
gan amras agus
Tar mhnáibh a’ t-saoghail.
Isí an ainnir annsa í chórac
cheannsa
do b’áilne gnaoi.
na drúcht ar phlannda maidean
Samhraidh
ná bláth ar chraoibh.
Ó Chonnac ar dtúis í
oidhche dhúbhlacht a n-éarla an
bhróg bán.
Isí meall mo shúile
sínte sa leabaidh le ’n-a chois. Bhuail
sé buille dh’á chluíobh orrtha is sciubh
sé an ceann díobh araon - díobh
araonn. "Gluais ort amach" adeir sí, "chómh
tapaidh is d’fhiadtair é" adeir sé "beidh
mílle murdar annso amáireach," adeir sí.
'fhiachaint cé dhin an marbhú gránna
aréir," a dúirt sé, "agus tianamh ar bhórd loinge,
a dúirt sé, "agus imeóimíd orainn," adeir sé, "go ragh-
aimid sa bhFrainne" adeir sí "a bhFrainnc."
a dúirt sé, "agus fanfam ann go deó arís!"
"Ná din," adúirt Prince leandei, a dúirt sé.
"ach raghaimíd," a dúirt sé. "Ba mhaith liom
m'athair ’fhiscint i n-Éirinn," adeir sé "agus
raghaimíd ann" adeir sé "agus nuair a chídh
fidh - mé m'athair" adeir sé, "is ga’ h-aonní
tacfaidh mé abhaile léd’ chois-se agus
ní fhágfaidh mé an Frainnc go brách
arís," a dúirt sé. "Wary well," a deir mac Rí
na Frainnce, adeir sé. D’imíodar orrtha agus
thángadar ar aghaidh cúirt Rí na
h-Éireann amach, agus ceap a’ Rí gur
bualadh a bhí ’á bhualadh ar Éirinn
agus ná raibh armálach,' a dhóithin aige
chun é féinig a chosaint nuair a
chonnaic sé an t-árthach ar anncaire
sa chuan. Tháinig sé féinig amach
ar an árthach, é féin agus mac Rí
na Frainnce, agus ní leocfadh sé aonne
eile lé ’n-a chois agus níor stadadar
go dtí gur thángadar isteach sa
chúirt agus bhí an Rí a’ fiachaint
orrtha go maith agus bhí'os aige gur
ad
clann tíghearnaí, nó - clann tigearr-
naí muara iad - nó clann righthe agus
an culaith iadaig a bhí orrtha agus
do bheannuígheadar isteach do'n Rí -
bheannuígheadar isteach do'n Rí. Bhí
a leithéid de scoura ar an Rí
gur tháinig sé go dtí Prince
Aleander agus bhí sé a’ nig agus a’
slíobadh a chos agus é a’ chrith léi
corp scoura agus eagla roimis fé
mar ínns na h-ianlaithe beaga
fad
ins a’ bhfinneoig nuair a bhí sé
7
sa bhaile, agus dúirt sé leis eiriúghadh as san
go raibh a gnó dianta go maith aige.
agus d’fhiafraigh sé dhe a’ raibh aonne
clainne sa chúirt ach é féinig 's a
bhean. Dúirt sé ná raibh ach aon mhac
amháin a bhí aige. "Mhuise cad a
bhuinn do san mar mhac?" adeir sí.
"Ó" a dúirt sé. "Bhíomair ar bórd loinge," adúirt sé
"is do tháinig tún mhuar " adeir sé, "is
do sciub sé de dhruím búird é",
ar seisean, "is do báthadh é." d’á dtacfadh
sé sin mar mhac chúghat ar t’aghaidh
amach" adeir sé "a n-aithneófá é?" a dúirt sé.
"Ó mhuise ba dhóigh liom go n-aith-
neóinn" adeir sé. "Bhí aithne mhaith agam
air," a dúirt an Rí, adeir sé. "Fiach orum-sa
isteach san aghaidh" a deir sé, "mise an
mac chiadna san a chaithis amach
sa bhfairrge," a dúirt sé. "agus fiach," adeir sé
anois go bhfuil an rud a chulaís-
sé chuala-sa agesna h-éanlaithe
beaga 'á dhianamh á rádh fiach go
bhfuil sé tuitidhthe amach anois" adeir sé
"agus go bhfuileann tú-sa a slíobhadh is
a níg mo chos-sa lé corp scoura
a eagla rómham!" bhí gunna dúb-
agus
alta os cionn na teine in áirde
agus do bheir a’ Rí ar a ngunna
agus do thug sé anuas é.
"Seo a mhic," adeir sé, "scaoil a’ dá
bharraille sin", a deir sí, "thríom’ chroidhe,"
ar seisean, "mar níor thuilleas a mhalairt,
a dúirt sé, "agus mairbh ar a’ láthair seo
me!" adúirt sé, "mairbh anois me!" adúirt sé.
"Ní bhiarfad-sa ar ao’ ghunna uait,
ar sise. Prince leander, adeir sé. "mair faid
fhiadtair é" a dúirt sé "ach imeód-sa lé
’n-a chois seo, mac Rí na Frai-
nnce" adúirt sé, "agus fanfaidh mé sa bhfraig
na faid a bheidh braon in’ shúil
go ngeóbhaidh mé bás!"
'bhfuil fhios agat cad a fuaireas-
sa ’á mbárr?" Ach bróga páipéir
ag gáirtéirí bainne reamhair, bheith
dharaíghe, agus caipí fuinnseóige.
pheiribhic aithinn, agus cárabhat neanntóig
agus is fudó riamh a chaitheas iad san
'dtaobh thoir thuaidh de Chnocán na
mbriag!"
calóideasa
t
bhananntacht Uíbh Ráthaigh
agus i
ine.
eachtra An Scoláire bhoicht.
tus
t
Do bhí fear fadó un agus do bhí sé
pósta agus do tháinig sé féin agus a’