Seán Amadáin agus an Dá Jobaer

scéo
[fuaireas leagann agus
lacán agus
Ó Ríoghbhardain ba
chathair Dómhnall. I
n Amadáin agus An Dá dobaér
tas
Seo scial a chloisinn age mh'athair fudó,
ag
Seán Ó Seochrú ó bhuail Uí Chuíll. Do bhí
bainntreabhach bhocht dhealbh ann agus ní raibh an
aici ach aon mhac amháin agus bhí sé leath-
símplí un féin - ní raibh sé ró-chruínn
ar fad. Do bhí an scial a’ breith chómh dian
ar a’ mbean bhocht do h-áirithe go raibh a’ co
cíos a’ glaodhach errthi dur chuir sí Seánrmh
go dtí an t-aonach lé bó bhí aici - ní raibh
dhi
aici sa t-saoghal ach í - ach adeir sí leis dá
bhfaigheadh sé deich is dachad errthi gan í
tabhaint abhaile. Bhí sé a’ cur de agus isteasta
i n-imeall na sráide do bhuail bheirt
jobaéraidhthe leis. D’fhiafruíodar do Seán t
cad a bhí uaidh ar a mbó dúirt sé nách
muar é ná raibh uaidh ach deich is dachad é
Ach tharraingíodar dhá phúnt an dtúis is
cheannuíodar í do h-áirithe gan ao’ bhreis
aighnis. Do dhíoladar é is chuaidh sé abhaile
bhí sé tagaidhthe ana-luath. "Dherú a Sheáin
ar sa a’ mháthair, "ná luath ataoi tagaidhthe,
"Ó táim a mháthain", ar seisean, "do bhí árd-aonach
un." "Is maith é sin a Sheáin", ar seisean, "tá súil
agam do dhinis do maith dhi. "Imbaiste
imbas
dhineas" adeir sé, "n’fhiadfainn a thuille dhian
amh ach an méid a dúirt aís liom a lorg
errthi loirgíos errthi é is fuaireas é."
"Ó tá san ana-mhaith a Sheáin," ar seisean, "sáin
é. Bhí dhá phóca lán de phíosaí ’ge is
chaith sé isteach ’n-a h-aprún iad. "Ta bas
mhuar airgid annsan a mháthair," ar sise.
"Tá", arsa an mháthair. "bas mhaith airg
dhírígh sí ar bheith ’á chóimhreamh."
na h-aon phíosa bhí aici ’á chuir
taoibh bhí píosa aici ’á caithean
fé’n dtínnteán.
deire fiteáin
"Tósach deir sí
bhí píosa aici ’á chaitheamh síos
nntean.
"Ar ndóighthir níl annso ach chúig fichead a Sheáise
dúirt sí. "Connus a bheadh", ar seir Seán, "agus a leath caithte
síos fé’n dtínnteán agat-sa." "Mo thruagh
mhuar tu amadáin", ar seisean, "nách píosaí scáin a
leath san." "Dóigh mhuise", ar seisean Sean, "bead-sa na
suas leó! Fuair sé chéi go mbíodh fuisgí ea
innti agus do líon sé d’uisce í agus do cheannuig
sé buidéal fuisgí is do bhuail sé ’n-a phóca a
é agus do thóg sé leis iad an chiad aonach eile
agus níor stad Dia leis gur bhuinn sé an chathaitá
amach aríst agus do bhuail a’ bheint chiadna leogair
imeall na
ar a sráid’ arís. D’fhiafruíodar de cad a ní
bhí indiu aige is adeir sean gur chuma dhóibh cadbhí
a bhí aige, nárbh aon chabháin dóibh sin é do
h-áirithe dur dhineadar amadán de an lá do
deireannach is ná dianfaidís indiu de é. a
"Ó, dúradar leis dur chuma dho nárbh aon an
díoghbháil fiachaint cad a bhí aige do h-áirithe do
deir sé go raibh braon d’fhuisgí mhaith indiu go
aige. Imbaisce d’fhiachadar ar a chéile.
"An diabhal," ar seisean duine ’ca leis a’ bhfear eile an
"go bhfuil seana bhean de mháthair agam-sa sé
agus go dócha do geárr do gcaillfear í. "Táisé
r a’ fear eile agus tá sí agam-sa leis agus is
dóca nách muar a’ saoghal a bheidh aici,
is dócha má imthígheann do sheana bhean-sa,"
é, "go marbóid a’ t-uaigneas í i dteannta
na h-aonní eile. b’fhearra dhúinn é cheannach
eadarthainn. Cad a bheadh uait air a Sheáin
ar seisean. "Ní dhíolfaidh mé é", arsa Seán, "gan trí
púint" Ceannuíodar ar na trí púint é.
Seadh", ar seisean duine ’ca, "ba mhaith linn é thás
táil anois fiachaint cadé an blas atá
air" "Ó an diabhal an gadh dhíbh", arsa Seán,
"níl aonní agam-sa a phoulfadh é ach tá
buidéal de’n stuir chiadna annso ’gam."
tharraing sé amach a bhuidéal agus bog sé
do maith iad. Imbaisce dhíoladar a trí
púint leis, is mar sin ’n-a bhillí a dhíodadar
an iarracht san leis é. Thógadar leó é agus
o bhí Seán agus a shúil in-áirde aige go dtí
gur chualaidh sé gur cailleadh duine desna
seana mhná. "beidh siad súd chúgham
amáireach", ar seisean le ’n-a mháthair, "is caithfidh mé
seirt éinig a fiachaint chúcha. Do fuair
sé dhá choinnín agus do chuir sé ceann aca
lena air níl aon tor (gubáiste, sa gháindín", air sí, "nár
an
chuireas píosa dhi síos leis" adeir sí, "is pó áit
go bhfuil sí." "droch chrích ort", adeir sé, "a dhiabhal,
adeir sé, "ná fuil sí sin sciubaidhthe age gadhair a
bhaile is dócha anois." Is amhal a bhí paca
gadhar is iad ’á stolladh ó ’n-a chéile sa gháindín
is ag madraí an bhaile. "Ó Mhuire," adeir sé, "bí-
fan annsan an chuid eile dhod’ shaoghal anois",
deir sé, "agus ag bás ’on ocras. Baileód-sa liom,"
"Má imthígheann tú," a dúirsí, "bead-sa id’ dhiaidh."
Dhún a’ dorus id’ dhiaidh go h-áirithint" adeir sé
Away leis chun bailiúghadh leis fés na coillte
agus ná beadh sé ’á mharbhúghadh féin a theille ag
bair di. Pé súil - fhiachaint a thúg sé ’n-a
dhiaidh do bhí sí a donálaig agus do shéid an
oidhche ar sneachta - agus a chómhla ar a drom
aici. "Dróch chrích ort," adeir sé, "a dhiabhail, ca
’n-a chaobh nár chuiris a’ lúb ar a’ ndorus
an ndóighthir pé nídh tá sa bhothán dá bhfill
fimís arís beidh sé loithighthe!" "Ó, is cuma
dhuit" adúirt sí, "biarfadh liom a’ chómhla - ní
h-aon eight í. Do tháinig an oidhche go
h-annródhach agus chuadar fé chrann sa choill
iseailt an dorus i gcúb na coinnín. Amach
leis a’ gcoinnín Ghlaodhaig air siúd arú
a chroidhe", ar seisean. Is dócha, an coinnín, nídh
nách úngna, an ciad pholl a bhuail leis
gur sháidh sé é féinig isteach un, ba gheárr
gur tháinig sean is an choinnín ar á bhac
alláin aige is é a’ cimilt baise dhe. Seadh,
Críost a Sheáin," adubharadar - dearmhadadar
a’ fuisgí - "nách deas a’ teachtaire é sin
agat!" "Ó, tá" adeir Seán, "mara mbeadh é
sin" adeir sé, "ní sheasóinn-se. Tá sí seo
críona", ar seisean, "is tá an garraidhe i bhfad ó’n
dtig agam is bíonn sé ana-áisiúil chun
dul a’ glaodhach orm." "Dar Dia", ar seisean duine
ca, "is maith a theastóch sé uainn-ne mhuise
a leithéid. Tá an garraídhe tamall ó’n dtig
ach má thugann tú dhúinn é" adeir sé, "díolfaimíd
do maith tu is maithfimíd an t-airgead duit"
"Ó, dar fiad", ar seisean Seán, "is deocair liom
scarúint leis i n-ao’ chor", ar seisean, "mar bheinn
im’ raic mar a mbeadh é - bhéinn im raic
mar a mbeadh é", ar seisean. Dhíol sé do h-áirithe.
ar tní púint leó é agus nuair a bhí an t-sothraidh
is na h-aonní ar leath- taoibh, do dheaghdar agmh
obain agus do thugadar órdú dhá mhná nuair sé
a bheadh a broicfeast beinbhighthe an teachtairdi
a chuir a’ glaodhach orrtha, agus do chuin ná í
mná broicfeast ag ollamhú’ is dollamh-
níodar é agus do scaoileadar a’ coinnín
amach, agus do bhí mo dhá amadán bocht sa
garraidhe agus a gceann in-áirde a’ faine go
dtagfadh a’ coinnín is dá mbeidís a’ fairinn
ó shoin ní thagfadh a’ coinnín, i slíghe is gur a
ríghnig a’ t-ocras sa deire iad agus go m’éigint
dhóibh teacht. D’iarradar ’osna mná ca’ ’na sé
thaobh nár chuireadar a’ coinnín a’ glaodhachléi
orrtha is dúirt na mná gur fudó a chuireadar sé
I n-íonad é bheith i n-aimsin broicfeast bhí sé
sé glan aimsir dínéir. "Á", ar seisean duine ’ca, táda
san dianta ’ge orainn." "Seadh", arsa Seán le do
’n-a mháthair, "beidh siad chúgham anois amáir
ar seisean, "is caithfidh mé seirt eile ’fhiachaint." Do mh
Bhí cat dubh sa tig agus do bhuinn sé an
croiceann de’n chat agus do ghoibh sé fuil a’
chaith agus d’fhuaig sé isteach sa chroiceann é ’sé
"Seadh ’nois," ar seisean le ’n-a mháthair, "buail fadh sí
mhuingeál é seo agus nuair a thagfaidh siad
súd", ar seisean, "bead-sa a’ bhuinnt an airgid
díot-sa, agus abain-se gur agam-sa tá sé
agus dianfad-sa gur agat-sa ’tá sé - beimíd
’á áiteamh ar a chéile, agus raghad-sa chómh
muar tre ’n-a chéile", ar seisean, "go sádfaidh mé
sa mhuingeál thu agus thuit-se siar marbh
agus nuair a chífidh siad an fuill", ar seisean, "scan-
nróidh siad, agus tá seana adharc thíos
annsan sa dár. Tabharfad-sa liom," ar sise
í i gcionn tamaill", ar seisean "is beidh mé ’á
séidhe isteach chluais-se diarfaidh mé
leó", ar seisean, "mara mbeadh bogh-scannra mar
seo ’thabhaint duit-se anois is arís ná
seasóch aonne thu b’fhé’ go gcuirfidís
dhuil san adhainc." b’fhior do. I ndómhnach
do thángadar. Do dhírig Seán ar bheith
a’ buinnt sásaimh do’n mháthair is adubhairt an
máthair nár thug sé aon phingínn riamh di
féinig. Chuaidh sé thómh muar thre ’n-a chéile
do h-áinithe gur bheir sé ar a’ sciain, bhuail
sé priuc sa mhuingeál innti is máiseadh
siúd an fhuil! Sin a mháthair siar marb
"Ó, táimíd crochta tre ’n-a chéile anois agasan
a Sheáin", ar seisean, "is nár leogaidh Dia dhúinn tusé
ar seisean duine ’cha, "is tú an Seán ceannuighthe do
againn." "Ó, ná tagadh aon mí-thap mar bhí
sin orraibh," ar seisean Seán, "is minic a chaithean si
sí seo priuc mar sin ’fhághailt. Seadh, agus
chuaidh sé - "tá rud agam-sa", adeir sé, "thóga
aidh í sin" Chuaidh sé síos sa dár is
thug sé leis aníos an fiodán so, agus má
chuaidh do bhí sé a’ séide agus do bhí an
t-anm a theacht innti ndiaidh ar ndiaidh
i shlíghe is gur éinigh sí aniar. Imbaisce
d’fhiacadar ar a chéile, bheinim-se an .
diabhal", ar seisean duine ’ca, "gur maith a’ t-seifad-
é." "Is maith," arsa an fear eile. Dar fiadh
mhuise", ar seisean, "tá mo bhean-sa leis," adeir sé "agus is
as
maith d’oilfeadh bog-scannra di go minic."
"Tá," adeir an fear eile, "agus mo bhean-sa, agus dá ar
bhfiadaimíst an adharc a phriuca bhuaidh", ar seisean. s
Do phriucadar leó an adharc Ó Seán agus do
mhaitheadar a’ t-aingead ar fad do, agus bhí
sí aca, agus b’fhada lé aonne ’ca go raibh
aon chúis aige ’á fhághailt ar a mhnaoi
an chiad duine do fuain cúis errthí do sháidh
sé sa mhuingeál leis a’ sciain í, agus má sáidh
do shín sí siar, agus má shínn do dhinigh sé ar
bheith a’ séidhe agus dá mbeadh sé ’á séidhe ó
shoin ní thagfadh a’ t-anm innti. Chuaidh sé
a’ glaodhach ar a’ bhfear eile is do dhírig
a’ fear eile ar bheith a’ séide agus má dhínig
ba bheag a’ chabhair do san. "Seadh", a dúradar
"mar a gcuinimíd i gan fhios anois í
táimíd crochta." Do chuireadar. "Seadh
'nois a mháthair", ar seisean Seán, "is dócha ná
fuil aon dul as agam. Tá mo dhóithin
dianta is caithfidh mé imtheacht ’n-a
dteannta." Do thángadar agus ní thabhar-
aidís aon sos cainnte do an iarracht
so. Do bhuaileadar isteach go mála é agus do
bhuaileadar chúcha ar a ndrom é, agus lá
ana-bheirbhíghthe a b’eadh é, chun é bháth
sa Pholl ghorm, bhíodar a’ cur díobh gur
thángadar go tigh thábhairne. Dúirt duine ’ca
go raibh ana-thant ain féinig agus dúirt a’ fear
eile go raibh i ndómhnach i tart ainn féinig
agus go leogfaidís uatha do fóill é. Cheangl-
uíodar a’ cónda go maith ar bhial a’ mhálor
san a ngeóbhadh sé amach. Chaitheadar uatha go
é agus do chuadar isteach. Is amhal
a
Seán amuich agus 'sé an tiúin a bhí
breágh an lá a’ dul go flaitheas agus
cé gheóbhadh thar braghaidh ná ministir
agus drone stuic aige.
déin
iteáin.
"dherú a Sheáin", ar sise, "cadé an fuadar é seo
fúghat-sa indiu?" "Ó leog dom", ar eir Sean,
"Táim a’ dul go flaitheas Dé." "Mhuise, a’
Seáin" adeir sé, "nár bh’fhearra dhuit mise
leogaint ann!". "Ó ní leogfadh" adeir Seán sí
"b’fhéidir ná faighinn aon t-seans go deó a
aríst." "Á, is cuma dhuit, a Sheáin" adúirt sé an
"tabharfaidh mé dhuit," adeir sé, "mo chapall agus m
mo chóiste agus mo rone stuic," a dúirt sé, "ach meall
leogaint sa mhála." "Seo," a deir sean, "bí istig m'
mar sin. Do bhuail sé isteach é agus bhuaicá
sé an córda air, agus tá ádhbhar prúgadóir
eacht a’ gabhail leis seo," adeir Seán, "sar tá
a raghair ann i ndómhnach. Dá mhiad sé
áloch-úsáid ar a gheóbhaidh tríot, ná cuir aon
ghíog astat nó má chuireann, tú síos a’
geobhair." Bhailbh sé leis is a drone stuic
aige is an ministir bocht istig sa mhála.
do tháinig a’ bheirt amach is do bhuail
duine ’ca ar a dhrom é. "Dar fhiad", adeir sé
is diaill a’ weight a tháinig ann ó chuadhar
isteach." Do bhuail a’ fear eile p air
agus do bhuail sé an tarna cic air agus má
bhuail is amhal a dhin a’ ministir lúbán
de féinig - ní leogfadh eagla do labhairt.
Thogadar leó é agus níor stad dia leó gur
chuadar ar bhruach chuais agus do chaitheadar
síos a’ fear bocht sa Pholl Gorm agus má
caitheadar d’fhan sé thíos. D’fhilleadar
annsan abhaile is cheapadar biadhaiste
muar dianta aca agus ar a dteacht
labhaile cé bhuailfeadh ’n-a gcoinnibh ar a’
mbóthar ná Seán agus a chapall aige agus a
cóiste agus a brode stuich. Dherú a Sheáin
Dubharadar, "do cheapamair dur bháitheamhair
tusa!" "Ó, cheapabhair i ndómhnach," adeir sé
Seán, "is má bháitheabhair - má cheapabhair",
adeir sé, "fiach dur a’ dianamh maitheas dómh-sa é
a bhíobhair i n-ionad díoghbhála is is beag is
a cheapabhair é! Siúd é an talamh is
saidhbhre dineadh riamh", ar seisean, "atá annsad ar
dá mbeadh aonne agam-sa," adeir sé, "d’fhiadís
fainn ’oireadh eile thabhairt liom." "Mhuig
a Sheáin," a dúradar, "b’fheanna dhuit sinnt
a stiúrúghadh ann." "Ó mhuise go deimhin.
ar seis Seán, "is maith a bheadh sé thuíllte agar
ach an uair is go bhfuil an oireadh d’bhúr
ar
gcuid agam", ar seisean, "tianuígh im’ theannta,"
thóg sé leis iad. "Seadh ’nois" adeir sé lé duair
'ca, "tóg ruthag maith agus dá fhaid amach,
a raghair", ar seisean, 'sé do bhuach é. Do thóg sí
má tóg do dheaghaidh sé amach agus do dheaghain
sé fé uisce agus nuair ’eirigh sé do bhí ann
t-uisce a’ dul ’n-a bhial is do dhírigh sa
ar "go, go gho, gho, go nuair a bhí an
t-uisce a’ dul ’n-a bhial. "Cad deir sé ghe
ru?" arsa an fear istig. "Ó, deir sé", ar sise,
"nár dheaghaidh sé amach a dóithin i n-aon
chor." "beidh an diabhal i gcabhair do,"
ar seisean, "nó raghad-sa ’dtao’ mhuich dhe!" Tóga
Inm gal.
é sin ruthag is dheaghaidh sé dtaobh 'muich dhe
is chuaidh sé síos is má chuaidh níor eirig
Tháinig Seán bocht abhaile is a ronne stuic
aige is mhain sé go maith an cuid eile d’á
saoghal.
deire
"teáin
t
Gollas na gCos Dubh
'
Do bhí bainntreabhach ann fudó agus ní raibh
aici ach an t-aon mhac amháin agus isé an
iainm a baisteadh air sin na Giollas ná
gCos Dubh. 'Sé an t-slíghe gur baisteadh é
sin air, bhí sé bliadhain is fiche d’aos agus
níor chaith sé aon bhróg riamh agus ní lúghe
anná nig sé a chosa riamh, i slíghe is go
sadócha do raibh na cosa dubh go maith
aige. D’eirigh sé amach oidhche bhreágh spéir
ghealaíghe le n-ais a’ tíghe agus thar oidhcheann.
taibh an domhain, b’í an oidhche bhí ann
ná oidhche Samhna. Do bhí lios nó liosacán
i n-aice an tíghe aige agus má bhí do shín sé
ar a’ bhfiar glas agus ba gheárr gur