Bladhm Mhic an Úbhaill

"Ó, ní h-aonní é sin, a dhómhnaill," adeir a’ sagartaig
ar
"Connus a bhuinn a’ mhéid seo dhuit?" "Nis
Dómhnall do focal ar fhocal mar a thuir
amach air. "Á, "dómhnaill", ar seisean, "siné Dómhnall sé
na nGeimleacht ó Chíll áirne ’bhuail leat-sa Óg
di
agus d’á dtabharfá-sa aon t-saghas umráin
ná eachtra beag uait ní chuirfeadh sé sin ag
i.
aon chuir isteach ort - scaoilfeadh sé abhaile
thu fé mar a scaoil sé an fear eile, ach sí
a dhómhnaill", adubhairt sé, "thug sé scial nua dhuitar
anois go mbeidh cuímhne ’gat air a gcaitheamhó
do shaoghail." Siné mo scial-sa. Ó Phádraig Ó tá
Súillobháin ó bhaile ’n Scéilg a thógas é - an
scial san - tímpal le cheithre bliadna diagó
"Ssanbo
is ce
shoin. Bhí sé chúig bhliadna
é a
tá sé mar
am."
Caith sé
- ní fada
[t
An bhaill
Bla
a
Do bhí rí i n-Éirinn fudó agus bhí beirt mhac cr
ó athair mo chéile.
uaitheas
dromadh.
aige agus aon ingean amháin, agus ’sé an ainm a bhí
ar an ingín ná Bas Banba. Do bhí Rí sa
ghréig san am chiadna go raibh mac aige agus
sé an ainm a bhí air sin mar mhac ná
sgiathán Sgíthiúil. Do dhineadh taidhbhreamh
d’ingean Rí Éirinn oidhche go raibh sí pósta
ag an bhfear ba bhreághtha bhí sa Domhan
agus do dhineadh a’ tarna h-oidhche dhi é. D’ínns
sí dh’á h-athair é agus samhal a dhírig a h-athair
ar bheith a’ gáirí chúichi. Dúirt sé léi gan bheith
tómh símplí is bheith a’ creidiúint as
thaidhbhridhthe mar sin. Do dhineadh a’ tríomhadh
h-oidhche dhi é agus maiseadh ní bh’aon chabhair
í bheith lé ’n-a h-athair ní thabharfadh sé
rón géilleadh dhi. Do dhineadh a’ thaidbhreamh
fiadna do mhac Rí na Gréige na trí oidhche
as a chéile agus má dineadh do gháill sé sin do
Do dhin sé suas lón chun teacht go h-Éirinn
do bhí sé ollamh ar ghluaiseacht agus cumousón
nuar ’á chuir go dtí an t-árthach nuair a
tháinig fean grána bhí san áit roimis ar a
slíghe, gurb’ é an ainm a bhí air ná an
rocaire Tál-lomnachta (tár-lomnachta), adeir sé
1) ón bídh b’fhéidir?"
sin leis gur ghreanúr a’ scial do go h-Éirinn n-
fé dhéin mná faid a bheadh mná breághtha sa bhí
"Gréig. Deir sé sin leis gur chuma dho cá raghadh ath
sé, nárbh aonní d’á ghnó é, dúirt sé gurb ead, ga
air
go raibh drifúr aige féinig agus go mbeadh sí
phr
maith a dóithin do mar mhnaoi pósta.
dúirt sé sin leis gan aon chuir isteach a chuir páin
ar a ghnó ná raibh a bhac air pé nídh ba ga'
mhaith leis a dhianamh, ach máiseadh do lean ort
an Crochaire tal- lomnachta air i gcómhnuidhe ta
an slíghe agus gur chnáidh sé an cnoidhe aige léi
a
Nuair na tabharfadh sé aon torrad air
cad a dhin an crochaire ná buille dhá shlaitín bhí
sí
dhraoidheachta a bhualadh air agus é cheangal
de’n talamh. "Fan annsan anois" adúirt sé, "is r
caithfir í phósadh it' aindeóin." Do b’éigin a
nt a dhianamh tímpal air annsan agus bibh
r
agus deoch agus na h-aonní a thabhairt chuige agus
ná fiadfadh sé corruíghe. Thug sé furamhór bu
bliadna mar sin agus do tháinig na cómhairlc
ba mhó bhí ag an rí agus dúradar leis go
m’fhearra dho í phósadh ná bheith fé mar a bhí do
sé. Do thoiligh sé leis agus b’é an t-saghas dí
má í sin - do bhí gob cúirliúin errthi, do
bhí eireaball draigin errthi agus do bhí dhá shúil
athair nímhe aici. Do bhuaileadh sí piuc d’á
gabh un, agus do bhuaileadh slais dá h-eireabhal
air i slíghe is go gcuireadh sí cneadhacha croi-
phreach ar a’ bhfear bocht. Seadh! dúirt a’ Croc
aire leis: "beidh sí seo," adeir sé, "mar bhean pósta
at go dtí go dtagfaidh do mhac gan choinne
t, ach tá aon bhuadh amháin agam le
thabhaint duit" adeir sé, "níl a bhac ort do
bheith i ngáindín Rí Éirinn na h-aon mhaidean
aé bealtaine a gclódh ubhaill." Seadh! Do
bhí an Crochaire a’ cur de agus é ’n-a dteannta
"Sé an áit go mbídís a’ siúbhal ó thráig go
fráig - é seo a maireachtaint ar na h-iasgáin
ar chnódh na trágha is air na h-aonní.
bhí an Crochaire a’ tusbáint na cleasa
raoidheacht ar fad do agus bhí sé ’á bhfoghluim
bhuaidh go dtí sa deire i ndómhnach do raibh
é féin cómh maith leis sa draoidheacht.
adeir sé leis féinig ceann ’osna laétheannta
do mbeadh sé féin suas leis a’ gCrochaine
do dhin sé gad de shlait agus do cheangail sé
de chrann í agus do chuir sé de dheasa draoidheacht an
errthí na h-aonne geóbhadh tríthe a cheangal sé
innti ach é féinig. Do léim sé féinig agus do ag
ghoibh sé tríd a ngad agus do léim a’ Crothaire ca
'n-a dhiaidh agus do ghoibh sí an Crochaine sa
mhuingeál. D’fhan sé annsan a’ crochadh sa n-
chrann agus thug sé na bliadhanta a’ crochad do
un. Seadh! an chiad mhaidean laé bhealtaine cr
tháinig do bhí sgiathán Sgiathúil i ngairdín Rí o
Éininn i gcládh úbhaill agus d’eirig inghean a’ le
rí amach sa gháinín ag aéríocht di féin sé
an
ar maidin t’réis na gréine ’eiriúghadh agus
do chonnaic sí na h-ubla breághtha go léir
agus do chonnaic sí é seo mar úbhall is chuir
sí ana-dhúil un. Má chuir, bhuail sí buille
so
d’á maide air is do thuit a’ t-úbhall."
anuas agus chómh luath is bhuail sé an talamhe
do tháinig sé i gclódh fir. Cheap sí go b’é
an fear ba bhreághtha chonnaic sí riamh é
agus chuaidh sí abhaile agus i gcionn naoi mí ’n-a gan
gan
dhiaidh san do rugadh mac óg di. N’fhiadfí
aon athair ’fhághailt do’n mhac annsan agus sé cr
an ainm a baisteadh air na bladhm Mic é
an bhaill toisg gur ar an úbhall a shíoluig
sé. Níor fhan aon mheas age ’n-a h-athair ná
age ’n-a máthain annsan errthi agus do dhineadar
cailín cistinn di - thugadar ana-suarach í.
"Seadh! bhí bladhm Mic an bhaill a’ fás suas
’n-a ghansún maith láidir, agus maidean áirithe
do bhí sneachta ar a’ dtalamh, d’eirig Mac
críona an rí amach a’ foblaéreacht agus do
chonnaic sé cág sa t-sneachta agus do chaith sé
léar léi agus do mhairbh sé í agus nuair a chuaidh
sé fé ’n-a déin d’fhiach sé errthi. Do bhí
an fhuil ar a’ sneachta agus a’ sneachta geall
agus a’ chág dubh agus thóg sé ana-notice díobh.
adeir sé in’ aigne ná pósfadh sé aon bhean go
deó mar a mbeidís sin mar trí dhath errthi
ómh dubh le cág, chóm dearg le fuil agus chómh
eall leis a’ sneachta. Do tháinig sé abhaile
d’ínns sé dhá athair é. Dúirt 'athair leis
go raibh a leithéid de bhean ann agus máiseadh
gun bhfada uaithi fanfadh sé sin. Dúirt sé
gn mó gaisgiach maith a bhí tuitidhthe léi
sin, go raibh sí amuich i Roumania- Glún
Gear ghlas a b’é an ainm a bhí errthi.
dúirt sé nárbh aon chabhair a bheith leis go gcaith- fé
feadh sé imtheacht fé ’n-a déin agus go dtrial-or
fadh sé é féinig, agus níor thug sé sos laé dí
ná oidhche do’n rí go dtí go mbéigint do
long is lón a dhianamh suas do. Seadh!
sé
ar
Bhí lá áirighthe aige chun cheapadh- ceapa
ar imtheacht, agus do bhladhm Mic an U
ad iarra’ imtheacht ’n-a dteannta.
deire fitheáin
"Ó.].
úradar go m’fhéidir gur samhal a bhuailfeadh é.
breóidhteacht fainnge é agus go gcaillfí ar an pléi
árthach é agus go mbeadh milleán age ’n-a
máthair ortha. Níonbh aon chabhair a bheith
leis. Do lean sé go dtí an t-árthach iad sé
agus deir a mháthair sa deire leó go m’fhearrata
dóibh scaoileadh leis - dul ’n-a dteannta lá
is do scaoileadar, agus ní bhfada chun na
fairrge bhíodar, i gcionn dhá lá, nuairin
al
a bhuail breoidhteacht fhairrge an dá
ghaisgiach Rí - an mhac críona agus an tannac
mac - i shlíghe is go mb’éigin do bhladhm agus
mhic an Ubaill an t-árthach a stiúrúghadh tr
féinig agus a bheith ad iarraidh bheith a’ fritheáil
orrtha san cómh maith. Do bhíodar a’ cur
díobh mar sin agus i gcionn seachtmhaine, b’fhada
leis go raibh aon talamh a’ bualadh leis. Dúirt
sé le mac críona an rí dul in-áinde sa
cranóig fiach' a bhfaigheadh sé aon radharc
ar aon talamh. Do thug sé fé dhul is ní
fada a dheaghaidh sé nuair a bhuail miorán
a cheann - b’éigin do filleadh, dúirt sé leis a’
párna mac é ’thriaill agus b’é an scial ciadna
ba mheasa ná san é sin. D’eirigh sé
éinig an bharruíocha a chos agus do chuaidh
é dhlaon léim amháin in- áinde sa chranóig
do chonnaic sé duilleóga na gcrann a’
eacht leis a’ srúth. Dúirt sé nár bhfada uaidh
talamh agus sara dheaghaidh a’ ghrian i bhfairrge
ar na mháireach bhí sé buailte isteach,"
cuan Roumania. Do cheangail sé 'arthach
annsan agus do chuir sé ceangal laé is
bliadna errthi siúd is na beadh sé uaith
ach leath uair a’ chloig. Dúirt sé leis a’ mac
ríona annsan imtheacht is a ghaisge a
triaill. D’imthigh, agus do bhí sí sin mar chailín
"Tá sí cam", ar seisean, "agus is tusa ’cham í ’gus níor dá
cham aon’ eile í ach tu bas tusa dhíolfaidh agen
Seadh! rug sí ar chias cínn errthi agus do
"bhí
.
tharraing sí síos í agus a’ dorus amach.
amuich anois," ar seisean, "is coimeád - bhí
éigin eile agat." Siné an bhun
srón finin." Ach do dhíol a
as go h-áirithe.
fitheá
is An bainne De lucht na Sochraidhe =
a th
a h
Mhuiris Ó Conaill (5), cíll a’ Goirtín, do chuir é
an scéillín seo san Édifón i dtigh Sheáin (Micí
Uí Súillobháin ar an a é (38.]
Do chualadh ó dhaoine críona scéillín beag
atá agam le n-ínnsint ach níl sé an-fhadas
ach tá sé fíor fé mar a bhíodar ’á rádh ó a
dhuine go duine sa t-seana shaoghal. Bhíodh agus
sochraidí - bhíodh na cuirp a’ dul go dtí an
teampall an uair sin i ndrom na ndaoing
bheinidís go dtí an teampall iad. Ní raibh, is b
eamh a’ tacht anuas is bhoundeáil sé é [ba
mhaith]. Thuit a’ t-anm síos leis a’ mhuínntir
a bhí an gánda - tháinig scannra orrtha
nuair a chonnacadar a’ gaisgiach, mar
is dócha nár dhin aonne riamh a leithéid de
ghaisge cheapadar. D’fhiafraigh sé dhíobh go
tapaidh cá raibh stop na cúinte. Dúradar
leis go raibh a stop - go raibh lúb ins a
bhfalla os cionn dorus a’ hálla agus go raibh
barra ianainn annsan ar a’ dtalamh agus nuair
a bheadh a’ chúirt a’ gabháil tímpall, an barra
do shádh isteach sa lúibh agus é chuir i greim sa
bhfalla agus é chasadh deiseal, do bheir sé ar a’
mbarra agus do bhí an barra thona weight agus
do bhí sé a’ faire ar a’ lúb go dtí gur ghoibh
sí tímpall chuige. D’eirigh sé ar bharríocha a
dhá chos agus d’aon léim amháin do chur sé an
barra isteach sa bhfalla tríd a’ lúibh. Do chas
sé deiseall annsan í agus má chas do stop a
cúirt agus do chrith sí ar slíghe is ná raibh árus
bhuind ná séiní ná aonní eile istig ná gur
briseadh dheaghaidh sé isteach agus do chuir an
óig-bhean mílle fáilte roim bhladhm Mhic an
a bhaill ó Éirinn. Dúirt sí go raibh sé le rádh agfé
go raibh sí seo mar chúirt a’ casadh leis an rí
áinighthe sin bliadhan agus nár dhin aonne riamha
í stop go dtí é man go raibh sí fé dhraoidheach ag
age’n gCrochaire Tál- lomnachta ar eagla go h
sciubhfadh aonne chun siúbhail í féin bhuais go
go raibh sé ’á cheapadh i gcómhnuidhe go mbeadh
ba
sí mar mhnaoi phósta aige. "Dóigh mhuise
má fhiadaim-se é ní bheir," adeir sé, "níl sé
bhuaidhte fós agat" adubhairt an óig-bhean leis, "níl an
ach leath a ríoghachta so agem’ athair agus triúrl
athach go bhfuil a’ leath eile aige - aca - agus caith-
fin iad san a mharbhú sara mbeidh a’
ríoghacht agat." "Tabharfaidh mé chúcha go
h-áirithe," a deir sé. D’imthigh sé air lar na mháire
reach agus níor stop sé gur bhuinn sé tig na a
n-athach amach. Do wámáil an óig- bhéan éia
go raibh an Crochaire Tál- lomnachta crochta.
do’n chrann ar a’ slíghe roimis agus ar a bhásle
gan é sgur nó dá suirfeadh go raghadh sé
féin thar a cheann. D’imthigh sé is do chuaidh
sé fé dhéin na n-athach agus d’iarr sé sas
cómhraic ar a’ t-é ba sinne ’ca dúirt sé go bé
féinig an laogh (laoch) nár leónadh agus nár chuireadh
riamh i ndiaidh a chúil. "Mo thruagh mhuar tú
a bhligeáind", ar seisean an fear eile, "mar is muar
agam-sa thu. D’fhiach sé é féinig suas agus do
dheaghaidh sé amach agus do bhíodar lé ’n-a chéile
go raibh a’ ghrian a’ dul a bhfairrge agus do
bhuail bladhm Mhic an Ubhaill aon t-slais
amhain treasna an mhuingíl air is do
bhuinn sé an ceann de. "Fáin-se annsan
anois!" adeir sé. Thóg sé leis a’ ceann ar a
claidheamh agus do tháinigh sé go dtí cúirt na
h-óig-mhná. "Tá san go h-ana-mhaith" adeir sí.
"ach tá beirt eile le troid agat agus a máth
air [bhí] Thug sé sin mar athach, thug sé
each bán do agus adeir sé ná raibh aon chúntúirt
a bhiarfadh go bráth ain ná go mbeadh sí a
iarraidh é ’shaoradh. "beidh san agam," adeir sé
agus do cheann ’n-a theannta." B’fhíor dho - bhí
leis. Tháinig sé abhaile agus a’ t-each aige
agus ceann an athaig agus d’imthigh sé arís lár
na mháireach agus d’iarr sé sos cómhraic ar
a tharna fear a dúirt sé leis gurb’é féin an
laogh nár leónadh is nár chuireadh riamh
i ndiaidh a chúil. dúirt sé sin gur bheag a’ chabhairbeo
do bheith leis féinig go geárr do gcuirfeadh sé ag
i n-úmhail do. Bhíodar le ’n-a chéile anís
t
do raibh a’ ghrian a’ dul i bhfairrge is nuaithn
a chonnaic a’ t-athach ’á bhéiteáil é, adeir sé leis
go raibh mias óir aige agus go dtabharfadh sé dhith
í agus dá mhiad chneadtach a bheadh t’réis a’ laé ca
air dá níghfeadh sé é féinig innti tráthnóna
go mbeadh sé chómh friseáilte is bhí sé riamh rá
"beidh san agam" adeir sé, "is do cheann." bhuinne
sé an ceann de is thóg sé leis é. An tríomhadan
lá chuaidh sé fé dhéin an athaig eile, agus má séir
dheaghaidh, do b’é an scial ciadna é. Cuin sé
sos cómhnaic air. Dúirt sé gurbh é féinig an laoi
nár leónadh is nár chuireadh riamh i ndiaidh air.
chúil. Bhíodar le ’n-a chéile aríst go raibh
a’ ghrian a’ dul i bhfairrge agus do bhí an lámhe
uachtair aige ’á fhághailt ar an athach, dúirt sé do
sin go raibh cóta steell aige agus ná h-oibreóch
aonne go mbeadh sé air go deó- na h-oibreóch aí
aon anm teine air. "beidh sé sin agam" adeir do
sé, "agus do cheann ’n-a theannta." Do bhuinn sa
sé an ceann de. "Seadh 'nois", adúirt an óig-
bean nuair a tháinig sé abhaile, "is measa dhuit
a’ mháthair ná iad ar fad [la mhaith]."
thabharfaidh mé chúichi do h-áirithe" adeir sé. Do
thig - chuaidh sé fé ’n-a déin lar na mháireach
"Á, a bhligheáind" adeir sí, "tusa a mhairbh mo
thriúr gannsan, agus ná raibh a’ t-é is sine
ca," adeir sé (sí), "ach a’ fágaint an cliabhán."
do bhí ingine cruadha errthi sin - bhí sé
ráidhte gur thug sí seacht mbliadna i n-if
reann ’á gruadha. Seadh! a dúirt sé léi bheith
amuich agus seasamh mar a seasaimh an chuid
eile ’n-a choinnibh, agus do dhin, agus do bhí an lámh
buachtair aige ’á fágailt errthi fé thráthnóna
adubhairt sí leis do raibh fainne a pósta aici agus
ná fuil aonne riamh do gcuirfí ar a méir
é ná do gcaithfeadh sé an fíorainne ’ínnsint
deine fiteáin 81)
"beidh sé sin agam, a chaillig, agus do cheann."
ar a chasadh abhaile agus ceann na caillíghe aige
do bhí an Crochaire Tál- lomnachta ar crochac
sa chrann roimis agus do bhí sé ’á moladh
ana-muar agus do bhí sé ’á mholadh na laéth-
eannta roime sin chómh maith. Do ghlach truagh sí.
dho é agus do bhuail sé slais d'á chlaídheamh ara
a’ ngad agus do thuit Crochaire anuas chuige a’
agus má thuit do dheaghaidh sé féinig sa ghadh ’áis
ionad sa t-siúbhal leis a’ gcrochaire agus
níor stad sé go bhuinn sé an óig - bhean
amach agus do thóg sé leis í. Do bhí ana-dhiombátal
ar na h-aonne annsan bladhm Mic an
a
Ubhaill a bheith sa chrann agus n’fheadair
aonne connus a fuasclofí é. 'Sé an
t-seirt a dhineadar ná coileán con fhághail sé
agus ím a chimilt do’n ghad agus do bhíodar a’ cu
caitheamh an choileáin in-áinde agus do bhí sé
a líorach an imé i slíghe is go raibh sé a’ cho
snaoidh an ghaidh i shlíghe is gur shnuidh sé
ar fad é. D’fhuascail sé bladhm Mhic an ca
Ubhaill agus nuair a tháinig sé do bhí an
Óig - bhean imthighthe roimis. Bhí sé go tré
’n-a chéile is dócha t’réis a ghaisge ar fad deir
í bheith imthighthe ag an gCrocaire, ach deir a’ .
rí gur gheall sé ná dianfadh sé bean di ca
go ceann lá is bliadna. D’fhiafraigh sé
dhíobh a’ raibh aon tuairisg aige cá raibh
í. radar go raibh - go raibh sí san áit a bhí
age Ridhire an Gleanna. Do chuir sé amach
as a chuid talún é sin agus do thóg sé féinigh
isteach chuige féinig an chúint agus gur annsan
a gheóbhadh sé í. Do bhuail sé chuige an t-sa",
ban agus a mhias agus an t-anm - an chulaith
ateel - agus na h-aonní agus do ghlann leis agus nuair
a bhí saothar a’ ciad laé dhianta aige do
tháinig dubh is dall na h-oidhche air i shlíghe
is dur chuir sé lent chuige i gcoill. Do bhí
sé ag adúghadh teine dho féinig nuair a
chualaidh sé chuige an fothram tríd a’ gcoile
agus cad a gheóbhadh isteach chuige ná coileán
conn. "Mílle fáilte rómhat, a ghadhair rasail
"irsé. "Fáilte is fiche rómhat-sa", arsa an
coileán uasal, "a bhladh Mic an Ubhaill
ó Éirinn." "Cad a thug a’ t-slíghe seo thu,"
ar seisean bladhm mhic an bhaill leis. Is mise
deir sé "an chiad choileán do scaén na Coine
uibhe. Do chuir m'athair annso me chun
chuilleachta ’dhianamh duit." "Maith go leór,"
adeir sé. Seadh! Chaitheadar an oidhche annsan
i dteannta ’chéile is nuair a bhí an coileán
an
ag imtheacht ar maidin, "aon áit go deó go
dteastóidh mé uait," adeir sé, "dianfaidh mé f'reachag
dhuine muínteardha dhuit." "Tá san ana mhaith," sé
ar seisean bladhmh Mhic an bhaill, "b’fhé’ go gcasfí ar a chéilen
arís sinn." Do bhí sé ag cur de an tarna lá
agus má bhí do bheir dubh is dall na h-oidhche ó'ríst
air. Bhí sé a’ dianamh teine dho féinig a nn
choille eile nuair a chualaidh sé an fothramh
tríd a’ gcoill aríst, agus cad a bheadh annsan na ba
madar uisce. "Mílle fáilte rómhat a bhlaidhmsé
"Mhie an bhaill," arsa an madar uisce. "Fáilte is le
fiche rómhat-sa, a choileáin uasail" adeir sé, "cad
a thug annso thu?" "Mó sean athair a chuir
chún chuilleachta a dhianamh duit-se anocht
mé" adeir sé, "mise Madar Uisce Púill a’ rudaig,"
"Isé. Chuala trácht thar t'ainm", ar seisean bladhm Mhic é
an Ubhaill. Seadh, d’fhan sé ’n-a teannta an Ó.
oidhche sin a’ dianamh cuilleachta dho agus nuair a
a
a bhí sé a’ fágaint ar maidin, "aon áit go
deó," adeir sé, "go gcáiseóir me dianfaidh mé fhrúca
dhuine muínteardha dhuit." "Tá san ana-mhaithar
ar seisean bladhm Mhic An bhaill. Do bhí sé ag cur delo
an tríomhadh lá agus do tháinig an oidhche aríst
air. Chuir sé chuige aríst i n grone choille agus bhí sé
ag adúghadh teine do féinig nuair a chualaidh
sé an fothram chuige agus cad a bheadh annsan
ná seabhach: "mílle faillte rómhat a bhlaidhm
"Mhic an Ubhaill", arsa an seabhach. 'Sé fáilte is
fiche rómhat-sa, a éin uasail", ar seisean bhladhm Mhic
an Ubhaill. "cad a thug annso thu?" "Chuir mo
sin sean athar chúghat mé," adeir sé, "chun cuill
eachta ’dhianamh dhuit i rith na h-oidhche. Mise
seabhach aithne na Faille fuaire." "Maith go
leó", ar seisean bladhm Mhic an bhaill. D’fhan sé ’n-a
teannta a rith na h-oidhche agus ar maidin nuair
a bhí sé ag imtheacht adeir sé leis ná fuil aon
áit go dtagfadh sé treasna go deó air ná
go dteastóch sé uaidh go ndianfadh sé f'reac
duine muínteardha dho. "Maith go leór," ar seisean.
bladhm Mis an bhaill. Sar ar tháinig an
oidhche aríst air do bhuail sé tigh rudaire
an Ghleanna agus samhal a bhí rudaire an Gleanne
curta amach i gcró ba a’ fear bocht agus an
taith tógaidhte aige féin age Crochaire Tál
lomhnachta. Bhuail bladhmh Mhic An Ubaill isteach
chuige agus má bhuail adeir sé nár theastuig aon
dócha d’réin deábhaimh trucaillí ná cráistí
ná bóithre fé mar atá sa t-saoghal dhianach,
ach bhí orrtha baile atá annsan thuas a
chuir díobh go nglaodhaidh siad Cúir Uí Mhainn.
ichínn ain agus - chóngar chun a’ teampaill na
dromadh- bhí lá ana bhrothallach ann agus ná
daoine ar fad a’ cur díobh sa t-socraidh
ach bhí bean ana - do bhí bothán thuas i
mbarra Chúin Uí Mhainnicín agus bhí beamh, tíghe
ana-mhaith ana-oscaillte (ann), ach bhí
duine ar dhuine ’dul isteach chúcha a’ lorg
díghe. Bhí tobán bainne ’ci agus níor fhiad sí
é chéilt ar ao’ chuid aca is thug sí dhóibh deoch
fé mar a thángadar errthi agus chómh fada is
rith a’ bainne dhi, agus annsan nuair a bhí
deire blta aca, d’imíodar orrtha is dócha
agus bhí sí gan ao’ bhainne sa tobán. I gcionn
scathaibh do’n lá chuaidh sí sa t-seómra arís
an áit go raibh a’ tobán aici agus is amhal
a bhí an tobán lán arís roímpi. N’fhiad-
fainn aonní a rádh leis sin mar scial ach
gur le leonúghadh an t-é is feárr a tháinig an
bainne sin chúichi nuair a bhí sí chómh maith
baile atá thuairm is cheithre mhíle ar a dtaobh torr cheaid de’n
Coirreán, ar a dteórainn leis a’ dtarraman Uastair a
a aonní amháin, an chiad coileán do scaoth na
coinne duibhe." "By bor amhuise", ar seisean bladhmh Mhic
nan Ubhaill, "do gheall a’ coileán uasal san
dómh-sa ná fuil aon áit go deó go gcáiseóinn
é ná go ndianfadh sé f'reach duine mhuíntear
dhá dhom." "Do gheallas cheana", arsa an coileán
uasal, a’ gabháilt isteach tríd agus a’ fiad
treasna a bhéil, "agus dá bhrígh gur geallas
"sé, "táim annso: "Maith go leór", adubhairt bladhm
mic an bhaill. "Seadh ’nois", arsa rudaire An
Gleanna, "b’fhearra dhuit leogaint dómh-sa
oscailt ar a’ bhfiadh." "Ní leogfaidh mé," a dúirt sé
'osclóidh mé féinig é." "b’fhéidir", arsa rudaire an
ghleanna, "gur samhal a imeóch a’ lacha uait,"
Ní imeoidh," a deir bladhmh Mhic an bhaill, do
bhíodar ag oscailt ar a’ bhfiad agus san úthamáil
eatortha d’imthigh a’ laca. "Tá sí imthighthe
anois uainn," ar sise Bladhm Mic an bhaill, "is
cad a dhianfam." "Níl aonní sa Domhan
chun tacht suas léi," ar seisean rudaire a’ ghleanna
ach aon ian amháin - Seabhach Uaithne na
faille fuaire." "Ó, do gheall a’ t-ian uasal
san dómh-sa", arsa bladhm Mhic an bhaill, "ná
fuil aon áit go deó go dtagfainn trasna airca
ná go ndianfadh sé f'reach duine mhuínteardha sise
dhom." "dá bhrígh gur gheallas duit", ar seisean an
seabhach, "táim annso agus a’ t-ian agam."
"Tá an sial do maith anois," arsa an rudaire
A’ Gleanna, "mara bhfuil a’ t-ubh beirtha aiciní
D’oscailíodar ar a’ lacha agus má oscailíodar eo
n
bhí an t-ubh beirtha aici. "Tá go breágh!"
ar si Rudaire a’ Ghleanna "is baoghalach", ar seisean, "gua
sa bhfairrge a bheir sí é: "Maiseadh," a dúirt
bladhm mhic an Ubhaill, "a’ bhfuil aonní sa
t-saoghal chun é ’aimsiú" "Níl" a dúirt sé, "ach
aon ainmhídhe amháin - Madar Uisce Puíll a’
rudaig." "Do gheall an coileán uasal san
dómh-sa", ar seisean bladhm Mhic an bhaill, "ná fuil
aon áit go dtagfainn treasna air ná go
ndianfadh sé f'reach duine mhuínteanda
dhom." "dá brígh gur gheallas", arsa an coileána
"táim annso agus an t-ubh agam." Seadh!
ar maidin lár na mháireach do chuir sé
sos cómhraic ar a’ gCrochaire Tál Lomnoca-
agus má chuir do thugadar lá ar a chéile agus
ní raibh dul as ag aonne ’ca - bhí na h-aoira
ca maith a ndóig
nd’á chéile.
deine fiteáin í
An tarna lá arís cuireadar sos cómhraic ar
a chéile, agus má chuireadar do bhí splanncacha
nímhe ag an gCrocaire Tál lomnochta ’á chaith
eamh leis agus toisg an cóta cruadha a bheith air
ní rabhdar ag oibriúghadh i n-ao’ chor air.
an tríomhadh lá d’éinig sé sa spéir os a
chionn agus bhí bladhm Mhic an Ubhaill fé ’n-a
bhun agus pé slíghe gur thóg an gaoth an t-iadach
in-áinde de’n chrocaire, do chonnaic sé an
ball odar ar 'ucht deas agus do chaith sé an
t-ubh leis agus do bhuail a’ t-ubh an ball odar
agus do thuit sé anuas chuige ’n-a ghlothach frogs
Seadh! bhí beannachtaí an domhain age Rudaire
an ghleanna annsan leis. Do ghluais sé air
annsan agus an óig- bhean aige agus ní stad sé
go dtáinig sé go dtí an t-árthach is bhí
bheirt mhac a’ rí ag an árthach roimis
agus a gcneadtacha cneasaidhthe t’réis na h-aim
sine roime sin. Do sheoladar orrtha annsan
ra’ tabhairt fé Éirinn agus an óig- bhean aige
agus do chuir sé an t-each bán agus na h-aonní ar
bórd. Seadh! bhí sé ana-tuirseach ar fad a
t’réis na gcathanna ar fad a chur sé dhear
agus do shín sé is thuit a chodla air. Dúirt clana
’ dulo
a’ rí gur mhuar an náine é anoi
abhaile t’réis a saothain go léir agus a’ bhean -
óg age seo agus go m’fhearra dhóibh é chaitheamha
de dhruím buind ná é thabhairt le rádh
dh’aonne go mbiarfadh sé an bhean óg bhuathar
go ndianfí paor ar fad díobh sa bhaile.
Do chaitheadar amach é, agus má chaitheadar,
nuair a bhraith a’ t-each bán ’á chuir de
dhruím búind é, do bhris sí a cheanglacha agus
do léim sí féin amach ’n-a dhiaidh agus do dheaghaidhar
sí fé thíos agus thóg sí ar a dhrom é. Do chur
sí di sa t-snámh annsan agus do bhí sí a’ cur .
di gur tháinig sí isteach go tráig i gcuan ll
na h-Éireann agus chómh luath is tháinig sé anuas
di do thuit a’ t-anm aisti - thug sí a thaibh
innti chun é shaoradh. Cé bheadh annsan roimis b
ná giathán Sgíthúil agus a’ t-ainmhídhe gránna a
mná so, agus chómh luath is tháinig a mhac i guc
fhios air do thuit a’ t-anm as a’ mbean
í do dhin a’ fear ba bhreághtha do dineadh riamh
de Sgiathán Sgiathúil. Seadh! Chuireadar aithne
ar a chéile annsan agus deir sé go dócha ná raibh
aonne riamh ann ach a mhac. Do ghluaiseadar
orrtha annsan fé dhéin cúirt rí Éirinn agus
díreach nuair a thángadar cad a bheadh
annsan ná pósadh cúrtha an bhun age
mac críona an rí agus age Glúin Géar Geal.
d’áithimh sé ar na h-aonne gurbh é féin a
thug leis í is go mbeadh sí mar mhnaoi aige
cómh luath is tháinig sé do chuir bladhm Mic
an bhaill stop ar a’ bpósadh agus adeir sé leis a’
bhfáinne dul ag obair. Dheaghaidh a’ fáinne
ar mhéir an mhac críona agus b’éigin do ada-
mhú’ narbh ’é féin a’ fear i n-ao’ chor. b’éigine
do ínnsint dur chaith sé bhladhmh Mic An
bhaill de dhruím buird agus na h-aonní agus
d'aithn an óig - bhean láithreach buínn bhladhm
Mhic an lbhaill. Seadh! Do chuir sé fios ar
bean a’ rí agus adeir sé leis a’ bhfáinne dul ar
a méir agus do dheaghaidh, agus d’fhiafraigh sé dhi
cé leis a bhí - a b’é an rí athair an mhac
críona. Dúirt sí nárbh é. D’fhiafraigh sé dhi -
arbh ’é an rí atháin a’ tarna mac. Dúirt sí nárban
é. D’fhiafraigh sé dhi arbh é an rí athair na
h-ingine - b’í sin bas baba deir sí gurbh é pr
Do chuireadh a’ mháthair agus a’ bheirt mac chúna
bais agus do phós sgiathán Sgiathúl máthair bhladhní
Mhic an Ubhaill agus do phós bladhm Mic An lúbhaillthe
Glún Ghéar glas. Do fuair Glún éan Ghlas m
agus bladmh Mic an bhaill, do fuaireadar
ríoghacht a h-athar i Roumania agus do fuairis
Sgiathán giathúil ríoghacht Rí na h-Éireann
agus do mhaireadar go sáita an chuid eile dhá bh
saoghal. Siné mo scial-sa. Má tá briag un an
ná Pádraiga
bíodh. 'Sé an t-é chuala ’á rádh
a
Ó Súillobháin ó bhaile ’n scéill
bliadna diag ó shoin. Bhí sé
bliadhan d’aos san am san.
shoin.
[deire fitheáin.
lar do bhuadhaig An Counsiléar An Poperty
Étop.
a
Seo scial a bhí ag an bhfear ciadna ’á ínn.
sint dom connus mar a bhuadhaig sé an ní