Seáinín Amadáin

biacha ar slíghe is nár fhan air ach a dhrán is
a léine. Bhí an sagant
t-
acha
air is a’
rud ná
c is glan sé
dheine
fiteáin í
gos
.
bhí duine
ar sinn fudó ann-is dócha
ur minic a
is ’bheidh go deó is luig dia-
ámh air is cailleadh é. Ní raibh aige ach aon
ach amháin gurbh ainm do Sheáinín.
loc
Seadh, bhí sé féin is a mháthair a’ cuir díobh ann
an is ní raibh aon talamh aca ach los bheag
fúila gabhar nó trí is bhíodh lá go mbíodh
leithe.
's ndóithin aca ’gus lá ná bíodh aonní le
-ithe aca. Seadh, bhíodar a’ cur díobh is bhíodh
sí ’á chuir i ndiaidh na ngabhar i gcómhnuidhe
is a’ fiscint ’n-a ngabhar isd’á soláthar.
Seadh, tháinig lá sneachtaig mar seo go raibh
a’ talamh cobherálta is na h-aon áit gléighealla
le sneachta, adeir sí le Seáinín imtheacht is ná
gabhain fhiscint. Seadh, d’imthig is má imthigh
ní bhfuair sé na gabhair. Seadh! fuair sí
tlúgh na teine is bhuail sí sais i's ná
chosaibh air - ní bhíodh bróg ná aonní ain-
imtheacht is na gabhair ’fhiscint aríst. Seadh an
ghoibh an fear bocht amach is má ghoibh, bhí sé
a’ gáilt páirc tamall ó’n dtig agus chonnaic sé
staic sean duine ’n-a sheasamh sa pháirc istí
é lán de’n t-sneachta cheap sé. Chuir sé aighneile
ar a’ sean duine - cad a thug annsan é. Sease
má dhin, níor labhair a’ sean duine. Seadh
Bhí seana chusóg mhuar annsan air agus chas a
an t-seana chusóg mhuar ar a’ seanduine
mar bhrát - tháinig truag aige dho. D’fhág sin
annsan a’ seana chusóg agus tháinig sé abhaileann
Ní raibh aon tuairisg ar na gabhraibh aige a
d’fhiafraig a mháthair de a bhfeaca sé iad i
adeir sé ná feacaidh. Couil (ca bhfaill) do chusógle
deir sí "Chaitheas ar sean duine a bhí thíos é
annsan é", arsa é, 'go raibh sé leathta age’n a
bhfuacht." "I n-ainm a’ diabhail," adeir sí, "is má
palabhair leat do chusóg". Seadh, d’imthig. Is amhal
a bhí an chusóg thógaidhthe age’n ngaoit is í
lúduighthe leis a’ sneachta ach ruainín beagh
gur bheir sé errthi. Chuir sé aigneas ar a’
sean duine annsan aríst is é ’gáil thairis
is níor labhair a’ sean duine. Is amhal a bhí
pullán mhuar a bhí sa pháirc arú fada d’imthig
"pé go dtí an gullán is leag sé an gullán is
ag sé an gullán. Má leag, do chonnaic sé fé
íos cnáipí gleóidhte buidhe - an áit lán aca
leath sé a sheana chusóg annsan is bhailbh
é isteach dorn breágh aca chuige. Ghluaisig
ad abhaile go dtí ’n-a mháthair. Cadtá ann
an agat arú a Sheáinín?" arsa í. Ó tá cnái-
í gleóidhte a mham," adeir sé, "na cnaipí is deise
ionnacaís riamh." Seadh, d’fhiach sí orrthe. Is
amhal a bhí stáca sabhanaí a’ teacht aige. ’bhfuil
a thuille ’ca ann?" adeir sí. "Tá agus cuid mhaith!"
sé. Seadh, d’imíodar araon is bheireadar
leó an t-seana chusóg is thugadar leó iad.
"Seadh! "Imthigh anois, a Sheáinín", air sí, "is fiach
a bhfaighfá na gabhair", - ní raibh aon untaoibh
uar aici as eáinín - chaith sí isteach go
cómhra mhuan a bhí aici iad-staca acán
is dócha go raibh na míllte ca ann is dócha é
Seadh! lán na mháireach annsan - bhuail na
gabhair leis annsan is thug sé abhaile iad i
i
lar na mháireach annsan chuir sé amach-
scaoil sé amach iad is bhí sé ’á n-aodhaireacht
Is geárr gun ghoibh duin’ uasal thar bhrághaidh
agus dheaghaidh sé a’ cainnt leis is bhíodar a’
ar
cainnt le ’n-a chéile d’fhiafraig a’ duin’ uasa
de chad a leag a’ gullán san leagas-sa inden
é," arsa é sin, "agus dá bhficfá", arsa é, "gur gleóidhte
na cnairí bhí fé." Dheaghaidh a’ duin’ easal a
fiachaint tímpall a’ gulláin annsan is bhuail
cúila ceann aca leis. D’aithnig sé go maith
.
cadé an saghas iad. "Cár chuiris iad", adúirt a’
duin’ uasal. "Táidh siad agem’ báthain", a deir sé.
Seadh! D’imíodar fé dhéin a’ tíghe - bhí a
ghunna aige sin. Seadh, dheaghaidh sé isteach is
d’fhiafraigh sé dhi a bhfuaireadar a leithéid
seo fé'n ngullán. Dúirt sí ná fuaireadar adeir sé cí
go bhfuaireadar i ndómhnach- an duin’ uasal a
agus go lámhachfadh sé í mara ’neósfadh sí dho bo.
cá rabhdar aici. "Táid siad sa chómhra mhuara
a thíos", ar seisean í sin, "thóg aníos chúghat iad-teidhre
éin síos", ar seisean í, "is thóg as iad. Seadh dheaghaidh
bhígh tuaingíní age mnáibh an uair sin a’
cualadh lín is rudaí. Níor dhin sí aon shaghas
nidhthe ach nuair a bhí sé ar mhullach a chínn
é mbailiúghadh aníos imtheacht síos leis a’
nuairgín agus é thógaint a gcúl a chínn agus é
eagadh isteach sa chómhra agus a ghnó ’dhianamh
'sa leis. Seadh, dhún sí air agus nuair a tháinig
an oidhche annsan, adeir sí le Seáinín é bhualadh
r a dhrom chuige. Thógadar amach é is bhuail
beireadar go portach annsan tamall ó’n dtig
é agus chuireadar é-síos sa phorthach. Seadh, má
uireadar, nuair a tháinig sí abhaile - ní raibh
aon úntaoibh mhuar as Sheáinín aici - chuir sí
feáinín a chodla agus do mhairbh sí féin pocái-
ín gabhair a bhí un agus do thóg sí léi an pocán
do chur sí síos é i n-ionad an duin’ uasail
a phortach agus d’athruig sí an duin’ uasal-chuir
bí go poll eile é. Seadh! bhí an scial alright
annsan is nuair eiríodar ar maidin is
’itheadar a mbroicfeast nó pé nídh bhí
ach - is dócha ná raibh a bhac orrtha a
ndóithin bídh a cheannach annsan go raibh
sabharnaí go leór aca. Do bhí a raibh ar
fuaidh na mbailthíoch’ go léin a chuardach
an duin’ uasail. Seadh, bhuail Seáinín fé
’n-a mbrághaidh, má bhuail, d’fhiafraig Seainní.
díobh cad a bhí buatha. dúradar gurb’ é an a
duin’ uasal a bhí buatha - banlord a’
tailimh. "Ó", ar sise é sin, "do mhairbh mo mháthair
indé é sin", is é, "agus cán chuin sí annsag
é?" ar seis iad-san. "Ó, chuir sí sa phortach so a
d’áirighthe é," ar seisean. "Dherú hanm an diabhal,
ar seis duine ’ca, "ná tugaidh aon ghéilleadh dho'na
amadáinín sin, ná tuid de gheilleadh!" "Ó,
is dóigh", arsa é, "tugaidh nó ná tugaidh", arsa é,
"ach tá sé un." Seadh, tharraing duine ’ca
trí pinginne amach as a phóca agus deir sé leis a
go bhfaigheadh sé iad san ach é thisbáint do -
"Tróm iad," arsa é. Seadh, thug. D’imíodar ch
is thusbeáin. Seadh! "Thóg aníos é" adearadar n
le Seáinín. Thógaidh aníos é nó leogaidh do á
arsa Sheáinín. "n’fhiadfainn-se é thógaint aníos.'n
"gheóbhaidh tú trí pinginn eile." ar seisean an fear sod
thug na pinginní dho, "ach é thógaint aníos", ní
Seadh, thóg sé - bhí mian nó sainnt chun na bpin
inní ’ge, agus d’imthigh sé isteach sa pholl Seadh!
eáin boi]
Seadh! tarraing sé - is geárr go raibh sé a’
toighde ain is bhuail adhanca leis is- "a’
raibh adhanca ar bhúr nduin’ uasal?", ar seisean.
"Tá go maith!" adeir an fear a dúr leó roime sin
go raibh sé símplí. Seadh, bhí sé ’á tharrac
aníos, is nuair a bhuail a mhéighill leis
chríost
d’aithnig sé a phocáinín, leog sé amach ar
a’ bport a’ pocháinín is d’aithnig sé a phocáin
ín féin is bhí na h-aon bhéic bháis aige a
gol ar a’ bpocáinín agus gach aon sreadh bhail.
ndar leó is d’fhágadar annsan Sean ’s a
geocáinín is gan aon tuairisg ar an nduinn
asal aca. Seadh, a sé an pocáinín abhaile
cun a mháthar agus má bheir adubhairt a’ mháthair leis
ná feadair sí féin cad d’imthigh ar a bpoc.
áinín. Seadh, ní fada na laétheannta bhí sé
n-a teannta annsan nuair a dhíbir sí é
d'aithnig sí go ndianfadh sé an spiadhaireacht
níosa bhfeárr errthi agus bhailbh sí - chuir sí an
rith ó’n dtig air - agus bhailbh sé leis. Seadh, bhí sé
a’ cur de, agus é tamall maith ó bhaile, 'cur
de, bhuail feirmeóin maith láidir leis.
d’fhiafraigh sé dhe an máighistin ar lorg
bhuachalla é nó buachaill ar lorg mháighistir
"Ar nóin tá’s agat go maith" adeir sé, "nách
aon mháighistir ar lorg buachalla mise,
ach táim a’ lorg máighistir." Seadh! "Cadair
an t-saghas gaotha a dhianfá?", adeir an féin í
meóir leis. "Dianfainn na h-aon t-saghas
gnótha," ar seisean é sin. "A n-aodhaireófá ba?" adeir sí
é, "’aodhaireóinn iad san go maith", arsa an
fheirmeóir - ar seisean Seáinín leis a’ bhfeirmeoir.
"Seadh! dhineadar marga le ’n-a chéile annsan
agus má dhineadar, adeir Seáinínn leis go gcaithfeadh
sé a dhóithin le n-ithe fhághailt uaidh. "Cadé
an biadh ’theastóch uait ’fhághailt?", adeir an feirt
meóir. "Dhá phic mhine coirce sa ló", a deir sé
"agus cúila ceaintín bainne i n-aénacht leó
Seadh, geóbhair iad san, geóbhain iad san",
arsa an feirmeóir. "Alright" adeir sé. "Seadh, d’imise
odar le cois a chéile is dheaghdar go dtí an
tig. De, ní bhfuair bean an fheirmeóra aon
las ar a’ mbuachaill ná - is amhal a bhí sí a’
lé leis a’ bhfeirmeóin is ad iarra an reatha
a chuir air. "Seadh, triallfaimíd é" adeir an feir
neóir. Seadh, fuair sé pic mhine choinnce is
d’ith sé í is a ceainntínn leamhnachta agus ric
eile ar maidin nuair eirigh sé leogadh amach
na ba chuige annsan is adúirt tas leis iad a thiom-
aint ach gan iad a leogaint isteach go coill a
bhí i n-ao’ chon un olc ná maith-coill a bhuail
feadh leis- gan aon cheann aca a leogaint
innti sin, go raibh fiche éigin bó misalta
aige inntí sin mar choíll. Seadh, air seáinín.
seadh! Ní h-eadh imbaiste!" adeir sé leis dul
agus cleith a sholáthar do ar maidin. Thug sé
cuige trí staic chléithe. Croth Seáinín iad.
is bhris na h-aon cheann aca. Ní dhianfaidís
sin aon mhaitheas", arsa é sin. "Caithfidh tu dul
sa cheárdchainn anois dom," arsa é sin, "agus sé
troighthe - corruíocht agus sé troighthe de chléith
iarainn ’fhághailt agus seacht bpúint cruadha
chuir ar a bharra - úbhlacán a chuir ar a
barra go mbeadh seacht púint weight innti,
ach imeoidh- mé indiu", ar seisean é sin, "gan aon chleith",
Mar bídh ’n-a n-aonar i dtír gan aonne,
a súile a’ géar-ghal is a dteangca a’ gcaoím
fá ghráisceann éigeanúil is a gcroídhe dhá thraochadh
le grádh dhá thréadta ar Mount baluary.
Moladh ar gach séimhfhear nár phós le naomhthacht
Agus nár thug a lámh d’aon neach le ceangal
truím
beidh a gclú gan aon locht is a gcladh fé
séith ghlan,
"Is a namhaidh ní baoghal dóibh ná fearg Críost
beidh mac an áin Mic ar a n-éadáin stuamhdha
"Is a leas go buan ar a’ gcathain guídhim,
iad a’ gluaiseacht tríd a’ síorruidheacht
’n-a shluaighthibh,
is gan a ngrádh dhá luadh leó ach iad a’
moladh Críost.
’fheadar a bhfuil a theille un nó ná fuill]
i i
dt agus do
"Níl ins a’ t-saoghal so ach mar a bheadh
sneachta ar thaobh chnuic,
le teas na gréine do leagann gan moill,
No bláth na gcraobh ghlas sa Gheimreadh
bhuit ná cumaoine", arsa Seáinín. Seadh, d’fhiafraig
é t-athach de ciaca iomrasgáil chruaidh cllamána
b’fheárr leis nó gabháilt de chlaidhte geárra
lasa i mbun ’s i mbárr easnuíocha ’chéile.
triallfaidh mé an iomrasgáil leat", ar seisean Seáinín
seadh! imbaisce bhí a chleith ag seainín is- a
fútha iarainn aige agus a’ t-athach a’ rith ’n-a
phiaidh agus a’ snámh ’n-a dhiaidh agus ní fanfadh Seáil
nín i n-ao’ chor leis. Seadh! nuair a bhí an
-athach leath-chorrtha ó bheith a’ snámh ’n-a
diaidh do bhuail sé noist uaidh siar mar sin
thug an scéalaidhe súnc d’á uilínn siar uaidh ag
léiriúghadh an ghnímh] do’n úblacán sa bholg air
s leag sé é, agus má leag, do rith sé chuige is
bhuail sé nois ar cheann d'á cheannaibh is chuir
é an ceann de is bhuail sé an tarna hoist
ar a’ gceann eile. D’fhág sé annsan é is
feangail sé na ceanna dhá chéile is croch sé
e chrann iad is d’fhág sé annsan a’ corp.
Seadh! thomáin leis a bhó amach a’ triall ar
a gcuid eile is tháinig abhaile tráthnóna istoi-
che dho féinig is a dhorn ba aige. "Táid siad
agat", arsa an máighistir leis. Taidh i ndómhnach,"
dúirt sé, "agus agam, agus a bhfuil mo chuid bídh agat agus
.
ollamh dom," adeir sé. "Tá", adeir a’ máighistin, "llamh
dhuit anois." "Tá ocras orm," ar seisean é sin, agus
adh
"tabhair dom é." Seadh, thug D’ith sé a phic dí
is dócha is a ghalún leamhnachta is do dheaghailta
a chodla dho féinig. Seadh, d’eirig amáireach
aríst agus bhailbh leis is a dhorn ba aige agus a
bhatha-is dócha go raibh a chleith go calmha
aige. Thíomáin sé isteach iad, cupla ceann ar
no trí aca. Is geárr gur tháinig athach
na trí gceann chuige is na h-aon bhéic
aige ar an árachtaí báis-cad a thug anns
é, agus go dócha go b’é mhairbh a dhritháil indé
adubhairt sé go b’é agus go marbhóch sé é féin indiu
leis. Seadh! ní raibh puínn aighnis eatortha seal
nuair ’fháisgeadar ar a chéile, agus i mbriathar a
má fháisg go raibh Seáinín a’ rith tímpal
n
chraínn a bhí un is thall ’s abhus do féinig
a’ dul ar a ghárda féinig. Dhe, fuair Seáinín
seans air gur bhuail sé oist ain is leag ní
sé anuas ar a’ dtalamh é! Seadh, adeir sé sin on
leis gan é mharbhú’ is go dtabharfadh sé an dóch
t-each agus a chulaith airm do, bhí sa stábla
an t-each donn. "beidh sí sin agam", ar sise é, "agus
-anm." Chaith sé dhe na cínn agus do cheangail
ad le gadh is chroch in- áinde sa chrann iad.
deire.
do chroc in-áinde sa chrann iad. Tháinig abhaile
’n-a chuid ba agus mar a raibh bainne aca an
pimsir sin ní lá fós é - agesna ba. Seadh! ní
raibh aon torrad age’n mhaistréas air i n-ao'
or - ní bhfaigheadh sé aon bhuaine bídh uaithi
ar a mbeadh an mháighistir ag an dtig
eadh!" adeir sé mar seo tráthnóna annsan a
í sé ó’n dtig a tháinig sé adeir sé leis cadé
intsaghas mná i n-ao’ chor aige ná
tabharfadh sí ruaine bídh ná aonní eile dho
ó ca’ b’áil leis di. Dherú caithfear leogaint
go mhnáibh", adubhairt a máighistir leis, "geóbhair uaim
féin é ar ndóigh. Páis Dia," a é, "ná fuil
cras orm-sa annsan le fada is ná tabh
fadh aonne deoch ná greim dom- marb
'n ocras!" Seadh, d’imthig a’ mháighistir is
oca is thug sé chuige a phic mhine coirce is
ceainntín leamhnachta is d’ith í is dheaghaidh
a chodla dho féinig - is dócha go raibh sé tuirseasí
th'réis bheith a’ gáil dóibh. Thóg leis a chuid stuinn
lar na mháireach arís nó lar na mhanóthar",
Thomáin isteach le cois a chéile iad-isteach agus
sa choill le cois a chéile. Dhérú tháinig an
seana ropaire caillíghe amach is dhá throig-
dhá throig ar faid is na h-aon ingine ar a
méireann mar a bheadh ingine cruadha, agus
d’fhiafraigh sí dhe a b’é mhairbh a bheirt leanbh a
dúirt sé gurb ’é is go marbhóch sé í féin chómh
maith leó. Dúirt sí ná dianfadh. Seadh! bhí scannrn
’n-a chroidhe - bhí cleith éigint aige - is bhí scannra
’n-a chroidhe roímpi nuair a chonnaic sé na
a
h-ingine. Bhí sé a’ rith uaithi is í ’rith ’n-a
dhiaidh agus is ró-gheárr gur dheaghaidh sé ar scáth
chraínn fiach a bhfaigheadh sé aon t-seans errthi
is cad a dhin sí seo ná tacht ar a’ dtaobh a
eile dho’n chrann agus na h-ingine a chur tríd a
a gcrann ar slíghe is gur tháinig na h-ingine
amach thríd ó’n dtaobh eile. Seadh, nuair a
fuair sé i ngreim annsan í níor dhin sé
a
aon t-saghas nidhthe ach dianamh errthi is í
thógaint ó thalamh leis a’ gcleith seo is í
tíneadh. Seadh! "ná mairbh", ar seisean í, "is tabharfaidh mé
ano chulaith ainm dhuit", ar seisean í, "agus a’ t-each bán.
beidh siad san agus t’anm agam", adeir sé. Do chríoch
rig í agus chaith a’ plaosg di sin is cheangail ann-
an i dteannta ’chéile iad is d’fhág annsan. Seadh
bhí'os aige go rabhdar marbh annsan i dteannta
búile aige. ghluaisig sé ain abhaile annsan le
’n-a chuid ba ’á gcomáint amach is bhí staic
laorach - peata bhí age ’n-a mháighstreás bhíodh
i n-aénacht leis na ba agus tháinig sí sin ar a'
ngeata roimis na ba a’ damhas di féin agus ní
logfadh sí aon bhó amach. Seo amach é agus do
chuinn sé an rith errthi. Tháinig sí thar n-ais.
"Á, níor dhin sé ach í thógaint sa leath- cheann
leis an úblacán ’so is í sineadh ar a’ bpáirc
agus a chuid ba a thíomáint amach. Seadh, nuair
a bhíodar amuich aige annsan, bhuail sé ar
a dhrom a chuíora chuige is thug abhaile
cúici í. Nuair a tháinig sé isteach is í ar
a dhrom aige: "Seo", arsa é sin, "n’fheaca aon
ruaine feóla ar do thínnteán faid atáim
agat", ar seisean é, "is strapáil í sin", arsa é, "is chuir
síos ruaine dhi dhuit féinig." Seadh, níon chuireadh
an cnopán a bhí i mbarra na cleithe - ba chosmhaill le
h-ubhall é is dócha.
aon chuir isteach air imbaiste ná cuid 'e chuir-
isteach. Seadh! bhfuil mo shuipéar agam le fághail.
arsa é sin leis a’ máighistir. "Tá", arsa an máigh-
istir, "gheóbhair ar neómat é." Fuair. Seadh
d’ith sé é is dheaghaidh a chodla do féinig.
D’imthigh sé lár na mháire annsan arís
le ’n-a chuid stuic. Thíomáin sé isteach sa
choill iad is chuir sé dhe is d’imthigh sé fé
dhéin chúirt na n-athach is chuardaig í - an a
stábla is na h-aonní is thug biad d’á chap-
aille - trí cínn de chapaille a bhí un - trí
cínn d’eachaibh - thug sé biad is uisce dhóibh
sin - ní raibh aonne chun ao’ chuir isteach
a chuir air, Is dócha go raibh dóithin a’
se.
domhain d’airgead is d’ollamhaitheas i ndiaidean-
na n-athach Seadh, níor dhin sé aon notice
a dhianamh d’aonní ná níor ’nis sé faic
ná seóidh a bharra is tháinig sé abhaile le
'n-a chuid scuic. "Seadh, a Sheáinín, adeir a’ máiltha
ghistir, "táid siad a’ tacht agat." "Táid i
ndómhnach," adúirt sé, "imbás agus iad go maith
m
agam leis," adúirt sé. Ní raibh fios ag an
máighistir i n-ao’ chor go rabhdar i gcúint nuair
-athach aige - nó i dtalamh na n-athach. "Táidh i
dhómhnach amhuise a Sheáinín" adeir sé. Fuair sé
suipéar is dócha is na h-aonní. "Seadh ’nois
sin Seáin", adeir sé, "ná tabhair aon fhaillíghe am-
ireach ionnta pé scéal é", ar sise é sin, "bead-sa
' dul as baile amáireach go dtí tig a’ duinn
bheasaill atá annso", arsa é sin, "tá an tarna
ingean atá aige," arsa é sin, "piast sa bhfai-
age is tá sí chun tacht chun í shlogadh a
cionn cúila laé eile. Tá crann cúrta
rrthi", ar sise é sin, "caithfidh sí lady éigin
fhághail," adeir sé, "i gcionn na seachtu bliadhan
gcómhnuidhe, an phiast chiadna is sin í atá
a n-apa i mbliadna ’ci, agus ná raghfá i
-aénacht liom a Sheáin," ar sise é sin. Tá a
ralairt de ghnó agam", arsa Sheáinínn. Seadh,
’imthigh Sheáinín air is a chuid stuic aige
go talamh na n-athach is dócha. Thug sé diad.
a chapaille is uisce is na h-aonní is ceartuig
sé suas iad. Seadh, ní raibh a’ máighistín tag-
ridhthe. Loirg sé biadh ar a’ máistreás is
má loirg ní bhfuair - níor thug sí aon torradh
ain. Tháinig a’ máighistir. "Nách greanúr a’
diabhal duine thu", ar sise é sin, "ná beadh i n-am
chun rud éigin a thabhairt le n-ithe dhom is
a’ t-anm ag imtheacht annso asam leis.
an ocras t’réis a’ laé!" Seadh, ’sholáthair
sé an biadh dho annsan, ric mhine coirce a’
is ar cheainntínn leamhnacht is d’ith sé é.
"Seadh ’nois a Sheáin, amáireach," arsa é sin,
"neart nó ceart teidhir i n-aénacht liom is
cuirfeam na ba go páirc-sa pháirc sin a
d’áirithe is dúnfam orrtha." Cad do b’áil a
liom-sa i n-aénacht ", arsa é sin. "Tá ana
phiast chun tacht amáireach," ar seisean é sin, "agus beidh
ingean an rí ceangailte sa tráig sa chuan
ar seis é sin, "ar barra taoidhe," ar seisean é, "ar a’
dtráig- ceangailte de chrann chun í ’shlogadh a
agus beidh an pháróiste go léir ar na crreánailí
ar seisean é, "is ar na porthaibh ’fhaire errthi."
"Dherú teidhire-se - teidhire-se i n-aénacht."
leis nó leog ’o," arsa é sin, "ní h-é sin mo .
ghnó-sa ná mo chúram-sa", arsa é sin, "tabhar
fad aire dom’ chúram péinig." Seadh, thóg i
Seáinínn leis a bha is má thóg is dócha
gur gheárr glan a’ díol air ceann d'á
chapaillibh ’fheistiúghadh - an t-each dubh a bhí un-
i mias coirce is na h-aonní ’thabhaint di lái-
ireach is a chulaith ainm is iadaig a chuir
air is preaba ’n-a dhrom agus ba gheárr glan
a’ díol errthi sin - bhí cnoc mhuar annsan
dir é is a’ chuan - ba gheárr glan a’ díol
iarrthi sin an cno
agus
chur di.
Peire fitheain bo
dosa.
Chonnaic na daoine go léin a’ tacht é is í a’
tacht an nós na gaoithe. Seadh! bhí na daoine
dianamh slíghe do, má bhí thug sé an tráig
síos amach is chonnaic sé an lady seo
ceangailthe do’n chrann. D’fhiafraigh sé dhi
cad a thug annsan í. "Nis sí dho go raibh
sí le sloige ’ge péist indiu, gur b’shiné
thug un í. Seadh! "n’fheadar ’on domhan" ar seisean.
é sin. "b’fhé go bhfiadfaimis bárthainn a
bhuinnt aisti. "Tá uair a chloig fós agat"
dúirt sí "ag aonne ’fhiadfadh é dhúnamh", ar seisean, " tá
uair a chloig fós agat," arsa í, "sar a dtag-
faidh sí. "Tar anuas de’n chapall, adeir sí, "agus
leog do cheann annso im’ ucht." Seadh, tháinig
[deir
ó go dtíghid ’n-a slaodhaibh
’on ghaoith.
leis
eá
Athar Mhuiris Uí Chuíll.
Marbh
aon
aoineadh a chloisinn ag m’áintín - sagart
gur mhairbh a chapall sa Dhaingean é
nead do.
chéal (s) a’ léan sa tír seo,
uanta go h-uachtar Dhuíbhneac
"as (d’fhear?) Éagailse de
ithibh na dtíorach.
íoscadh Gearaltach cé gurb ainm Ó
"Athair mhuiris Uí Chuíll mo mhílle léan tú
"A dhochtúir dídheacht do bhíodh a’ leigheas
gach
tó’n aon Mhac
a fuair
nár is luath-
mo chúmh
un a chapaill is dúirt sé leis a’ lady dul abhaile.
Ó, caithfir-se dul abhaile i n-aénacht liom!",
é í sin. "Ní raghadh i ndómhnach," ar seis é léim
sé in-áirde i ndrom a chapaill is bhaibh
is thríos na daoine - dineadh slíghe dho.
eadh! Bhailbh sé leis trasna an chnuic do
féinig. Chuir a chapall ar stábla is dócha-thug
eis a chuid ba abhaile. Seadh, bhí an máighistir
roimis an tráthnóna san. "Seadh, a Sheáinín",
é sin, "dá raghfá i n-aénacht liom indiu
é, "do chífá an úngna is mó ’chonnaicís
riamh." "Cadé sin dómh-sa t’úngnaí," ar sa é
in- Seáinín leis. "Ní raghadh na amáireach
eis," adeir sé. "Ó, tháinig duin’ uasal gaisgiach
é, duin’ uasail un is bhuail sé hoist
ar a’ bpéist", arsa é sin, "is tá inghean a’
rí tagaidhthe abhaile." "Níl a bhac errthi!",
air Sheáinín, "go deimhin. Ní h-ar ingean
a’ rí atáim-se a’ cuímhneamh." Seadh!
thagfaidh sí aríst amáireach," arsa an feir-
neoir leis. "Níl a bhac errthi i ndómhnach,"
it "is umanothar leis." Tagfaidh a’ phiast
amáireach aríst," adeir sé "Níl a bhac errthi",
arsa é, "agus umanothar leis!" Seadh! Bhailbh na at
h-aonne amáireach aríst un is d’imthig
a
Seáinín le ’n-a chuid ba agus má imthig do
fuair sé malaint culaithe agus malaint capaill
an t-each caol donn a’s a chuid airm is sua
iadaig. "Seadh! phreab sé ’n-a drom san is
dócha nuair a thug sé coirce dhi is b’fheárr
ná san a bhí sí sin a’ tacht is na
daoine ’dhianamh slíghe dhi dho. Máiseadh,
cheapadar gur - nárbh ’é an fear indé é -
níor cheap aonne é. Seadh dheaghaidh sé aí
cainnt leis a’ lady seo bhí ceangailte sa er
chrann thíos is d’fhiafraigh sé dhi cadé a
toise. 'nis sí do, "agus bhí gaisgiach indé
annsan" arsa ar eir sé a shaor mh'anm dom", ar sise í sinne
"is ní dócha go dtagfaidh sé i n-ao’ chor
indiu" "Seadh, mar a dtagaidh sé indiu o
ar Seáinín, "triallfad-sa t’anm a shaorad.
indiu duit," arsa é, "b’fhé go gcómhraiceóinn ná
í. "Seadh! scial is feárr ná ’chéile", ar seisean í. sé
sin eadh, ní thagfaidh sí go fóil, adeir sí, "tar an
anuas do’n chapall, a dúirt sí, "is leog do cheann
im’ chlúidh." Seadh, do dhin agus do thóg sí an í
ta dh'á cheann is d’aithnig sí go b’é bhí un.
chuinn sí táth eile as a cheann agus do cheangail
úisi é. Seadh, nuair a bhí an uair a’ rith
rrthi - a thacht errthi annsan. "Seadh, tá an
uair suas anois", adeir sí, "agus is geárr go mbeidh
sí chúghainn." Seadh, d’eisig mo Shean is
rabhuail sé síos is a bhata aige. I ndómhnach
ní raibh aon nuaine dhi a’ tacht chómh tiubh is
bhí sí a’ tacht indé ach is geárr gur chraidh-
áladar ar na curcánaibh in-áirde go raibh
í a’ tacht agus í ana-mharbh a’ tacht. Seadh! dhind
eáinín i leath-taoibh a’ fiachaint is chonnaic
fé a’ tacht í fann go maith. Seadh, nuair a
tháinig sí le h-imeall an uisce, do bhuail
ceáinín errthi cúila flíp eile agus do bheaiceáil
sí amach- ghlan sí léi is mái ghlan ní raibh
aon fuinneamh innti ag imtheacht ná cuid
’fhuinneamh. Seadh, bhí'os ag Seáinín annsan
ná tagfadh sí a thuille an lá san is bhuail
é aníos is-. Seadh, d’iarr a’ bhean óg air
annsan fanúint ’n-a teannta féin is chun
Pul abhaile i n-aénacht léi féin is le ’n-a
n-athair anocht is- "Ní h-aon tairbhfe é", adeir sé
léim sé in-áirde i ndrom a chapaill is bhaileach
sé leis ar nós na gaoithe is d’fhág sé annsa
iad. Chuir sé a chapall ar stábla is dócha is
thug sé biadh dhi t’réis a’ laé agus uisce is dhin sin
suas í is na h-aonní is ghluaisig sé abhaile
le ’n-a chuid ba. Seadh, ní raibh a’ feirmeóir
roimis. Bhí ocras air is gan aonne chun aon
bhídh a thabhairt do. "Seadh, nuair a tháinig a’ .
feirmeóir: "Seadh, a Sheáinín", arsa é sin, "do
bhfearra dhuit go raghfá i n-aénacht liom", ar seisean.
é sin, tháinig duin’ uasal eile- "go mbeirt
an diabhal thu féin is na h-uaisle seo (leis
ars é sin. "ba ghádtaraí dhómh-sa mo chuid bídh
’fhághail i bhfad, agus a’ deaman leis!", arsa é sin sé
me mharbh ’on ocras annso," arsa é, "a’ fitheamh oir
leat is ná tabharfadh a’ diabhal mná so agulí
faic dom!" "Seadh geóbhaidh tú anois é."
Seáinín," adeir sé Seadh, fuair. D’imthigh Sheáin
a chodla do féinig.
"Seadh a Sheáinín," adeir sé, "caithfidh tú dul i
n-aénacht liom amáireach," arsa é sin, "amáini'
ach a’ lá dianach, agus ceanglóm na ba annso", ar seisean
sé, "go bhficfir na h-oibreacha go léir." "Teidhire-se
Is fic iad", ar seisean Seáinín, "tabharfad-sa aire dhom
nó féinig." Seadh, níor dheaghaidh. D’imthigh sé
ir ar maidin le ’n-a chuid ba agus má imthig
is dócha nán dhin sé aon mhoill ach preabadh
’triall ar na h-eachaibh, agus an t-each caol bán
a dhianamh suas i gcómhair a’ laé. Seadh, phreall
é ’n-a drom san agus do bheireadh sí sin ar an
ngaoth a bhíodh roímpe ’gus ní raibh aon dul
ig an gaoch a bhíodh ’n-a diaidh ar bhreith errth
do.
i gabhadh sí thar an ngaoth a bhíodh roímpe.
bhí sí a’ tacht ar luathas na gaoithe ar fad.
seadh, bhí sannra i gcroide na ndaoine
roímpí sin is roimis féinig, is iad a’ dianamh
slíghe go tiubh do. Seadh, nuair a dheaghaidh sé
go dtí an tráig cheistig sé an bhean - an
cailín a bhí ceangailthe is d’fhiafraigh sé dh
cadé a thoisg nó cad a thug annsan í, sé
is ’nis sí dho, gur tháinig gaisgiach annsan.
beirt gaisgiach annsan le dhá lá a shaor a
h-anm di is ná feadair sí a dtagfaidís
ndiu. "Seadh, mara dtagaidh siad indiu", ar seisean,
é sin, "triallfad-sa thu ’shaoradh." "Seadh, sial a
is feárr ná chéile, arsa í. Seadh! "Tán anuas
do’n chapall go fóill", abhair sí, "tá fuighleach aim-d
sine ’gat is leog do cheann im’ chlúidh." Tóg
sí dhe an atha is d’aithaig sí go maith cé
bhí aici. Bhuinn sí an tríomhadh táth as agus do
cheangail suas chuichi iad agus chuin i gcimeád
iad im’ baic is bhuail air a hatha. Seadh,
nuair a bhí an t-am a’ tacht air annsan
ghlaodhaig sí air is leog sé air bheith a smáig
carnaig codlata. Adeir sí leis eiríghe anois go n
raibh a’ t-am aige. Seadh, d’eirig is bhuait
síos. Seadh, má bhuail- is maith atá's agat
go raibh! Seadh, is geárr go raibh sí a’ tacht
go fann is go marbh-a phiast - agus do leog sé ile
dhi í féin a thriomúghadh suas ar a’ dtráig
agus do bhuail errthi cupla flíp sa phlaosg is
socrúig léi. Tharraing chuige a chlaidheamh
annsan is do chaith a’ ceann di - de’n phéist-ga
agus do tharraing a’ claídheamh siar tre ’n-a rí
muingeál agus cliathán chnámh a droma ar slíghe
is gur dhin sé dhá chuid di siar go h-eireabale
Do dhin sé cheithre cearthana annsan de’nú
a chliathán. D’fhág sé annsan ar a’ dtráig
ca í. Seadh, bhí sí ar buile na ngrást annsan
d’ iarraidh go raghadh sé i n-aénacht léi, agus ní
in sé ach léim in-áirde ar drom an each
rán is bailiúghadh leis tríd a’ gcnoc is ba
geárr glan a’ díol air dul trasna an
nuic is dócha - an capall a chuir ar stábla
Seadh, tháinigh sé le ’n-a chuid ba agus ní raibh
an mháighistir roimis im’ briathar. Seadh, thái
ig a’ máighistir. "Ná an diabhal ort!", ar seisean
nuair a chuir sé a ceann isteach, "aonne
fá ar a’ slíghe seo agat a’ fághail bháis
on ocras!". "Níl leigheas air a Sheáinín, an
aimsir seo," arsa é sin, "ach tá na h-aonní
lright anois", arsa é sin, "tá sí tagaidhthe abhail
é sin, "saor sábhálta, agus pé gaisgiach anois,
é - an máighistir - "tá siad le cuir i's na
pháipéaraibh is na h-aonní," arsa é sin, "pé
gaisgiach a shaor í, geóbhaidh sé le pósadh í agus
ríogacht an t-athar ’n-a theannta. "Dherú
go mbeir’ an diabhal thu féin is a’ ríoghacht
leis!", ars é sin. leog rud éigin
núgam ’íosfad, agus a’ dá dhiabhal leis! Seadh!
do fuair sé an biadh agus d’ith sé é is dócha is
d’imthig air lár na mháireach thréis a bhrois
feast aríst ag aodhaireacht a bha. Seadh!
cuireadh gairm-scoile amach annsan i's gach
ao’ bhull pé gaisgiach a bhí ar fuid na h-áit
i n-ao’ bhull ná ar fuid na h-Éireann do
dhin a leithéid seo dobair go bhfaigheadh sé le
pósadh í agus ríoghacht a h-athar. Seadh, tháinig
muarán aca is má tháinig n’fhiadtaidís
na ceisteanna a réidhteach a cuireadh orrtha
Ní bhfuarthas aon bhlas orrtha. Seadh! lá
mar seo annsan do tháinig gaisgiach eile fé
’n-a déin. Socruígheadh leis sin annsan chun
go bpósfaidís is d’fhan sé féin ’s a muín
tin ins a’ tig. Seadh! fuair bocht agus nocht a
Bhí tímpal na h-áite annsan cuireadh dínéir
ó’n nduin’ uasal sar a bpósfad ’ingean go
bhfaighdís dínéar maith. Seadh, adubhairt an mháighistir
le Seáinín annsan go gcaithfeadh sé dul un
an lá so pé scial é ar an ndínéar. B’fhé
go raghainn," adubhair Seáinín. Ní raibh tuinnte ’osna
balcaisí ar Sheáinínn ach giobaill is seana
haithín is seana bhróga. Seadh! dheaghaidh, agus
ta.
a
uireadh na daoine láidir isteach ar dínéar is
mach than pháirc bhreágh a bhí ag cliathán tíghe
an duin’ uasail is un amach a bheireadh chun
a rudaí bochta é. Beireadh dhá dhroullach mhuara
t amach agus 'ráin chúcha agus bhailbh a raibh un aca
ímpal na dá dhroulaí ’ráin sin is feóla
is níor fhágadar lí ná léigh ag Seáinín - bhí
fé a’ fiachaint orrtha. Seadh! is geárr gur
fháinig cúrla droullach óil amach agus seo chun an
oil iad. Dherú, seo Seáinín ’n-a ndiaidh agus é ’á
dtiúmpáil leis a’ gcleith mhuair mar sin [ag
eimhniúghadh le ’n-a uilínn connus a dhin sé óg
is ’á gcaitheamh soir siar ar fuaid na páirce
ar slíghe is nár fhan aonne ar a bpáirc agus
bí a raibh istig ’sa tig a’ duin’ uasail a’
achaint orrtha-air ’á dhianamh - ar shlíghe
is gur tháinig sé go dtí an t-ól is bhí sé
féin ag ól scíobas asta is gan aonne
tagfadh scannra ’n-a gcroide ar aonne
tacht chuige - bhíodar droch-úsaidhte ’ge Seadh
bhí mo lady sa bhfinneóig is í a’ fiachaint
air. Dúirt sí le ’n-a h-athair dul amach ’á iare
aidh sin mar dhuine, go b’fhé’ gurb’é shaor
Ní na lé - faic na ngrást
Do fuairis de’n leabhar cé go mall a
léighim é,
Ná beithfá uainn ach fáin sealladh gan
éifeacht,
Mar bhí Rí na n-aingeall a ngradam ró-
ghear ort,
do chuir sé gainm ort ar torrad na
déagaibh
Ba bhreágh í do sheasamh ar maidin san
éide
Do dhá láimh ghealla ar leathadh ó ’n-a chéile,
is iad go h-órnáthach a’ tógaint a’
Torp naomhta.
Ba bhreágh í do sheasamh ar faithche nó
an bínnse,
"Nó a’ rás le capaill ar bharra na daoithe
Nó a’
an aifrinn age bpoball
le thiar.
arbh tu i mbaile cois
a dh’aonn’ eile é", ar seisean í, "go mbeidh fhios agam
meaithseálfaidh a’ marc é." Seadh! Dhird.
Lí chuige anonn is bhuinn sí an chaibhín sean
ata dh'á cheann. "Fiach anois a b’é saor
m'anm dom!" a dúirt sí, a’ tarrac na dtáth-
anna gruaige chúichi is ’á bhualadh anuas
ar a cheann. "Níl aon fhear beo ’n-a bheataidh
"Isí, "a phósfad-sa ach é ná aonn’ eile shaor
m'anm dom," arsa í sin. "Ó, má's é shaor
'anm duit", arsa an t-athair, "is dócha go
b’é is cirtisídhe dhuit a phósadh." 'Sé go
macánta", ar sise í sin. Bhailbh a’ t-ógánach eile.
leis is d’fhágadar a’ tig is na h-aonní.
Seadh, níl aon tuínnte ’osna balcais
orm-sa", ar seisean Seáinín, "chun aonne ’phósadh,"
"Tá", ar seisean (an duin’ uasal, "tabharfad-sa
culaith bhreágh iadaig dhuit - an chulaith is
feárr agam." "Ná bac leis go foill", a dúirt
Seáinín, "tá roinnt bheag iadaig im’ dhiaidh
a bhaile agus raghaidh mé ’á n-iarraidh is ní
beadh i bhfad. "Níl puínn aimsire agat chun
pósta", arsa an t-athair a’ cailín óig leis. "Tá
aimsir ár ndóithin againn chun pósadh," ar sise.
Seáinín, "is geárr a bhead-sa." "Raghad-sa i ci,
n-aénacht leat", arsa an cailín óg. "Ní ghádh
dhuit sin", ar seisean. "Ó, is dóigh, caithfidh mé dul,"
ar seisean í, "ní leocaidh - mé uaim tu!" "Ní gádh dhuit
sin", arsa é, "láimh is fochall duit go mbead-sa
annso chúghat fé cheann leath uair a’ chloig."
Seadh, d’imthigh sé air agus bhuinn sé cúirt na
n-athach amach is dócha agus má bhuinn do bhuail
ain a chulaith airm is iadaig is dócha agus phreab
i ndrom an each bán is bhí an t-each bán a
tacht ar nós na gaoithe. Níor ghoibh sé tre
aon bhóthar ach í thacht thríos na h-aon achra
is na h-aon áit is í a ghlanadh chladhthacha is
gheataí is na h-aonní ’bhuaileadh léi ar shlíghe
is go raibh scannra i gcroidhe na ndaoine
roimis, agus ní raibh aon scannra ar an nduin
uasal annsan ach áthas a chroidhe ar an
nduin’ uasal mar d’aithnig sé láithreach
an capall is na h-aonní - áthas a chroide a
air a leithéid d’fhear a bheith aige. Seadh,
nuair a tháinig sé go dtí an bhean óg annsans
"Seadh ’nois", arsa é, "connus a thaithnim anois
leat?", arsa é léi. "Taithnis chómh maith ó
ciainibh liom", arsa í - thaithnis chómh maith ó
chiainibh liom", ar seisean í. Seadh! pósadh iad annsan
fuair sé an ríogacht uaidh. "Níl aon ghádh
led’ ríogacht agam", arsa é sin, "ná cuid ’é
gádh. Tá ríoghacht mo dhóithin agam fhéin", ar seisean.
é, "ach agus fuighleach cir airgid agus oir agus capaille
mo dhóithin. Tabhair ’od roghadh duine é," ar seisean.
é sin, "ach fanfaidh mé annso go fóil id’
teannta gan dabht sa chúirt sin", arsa é sin.
pósadh iad is d’fhan sé sa chúirt annsan is
tháinig sé féin is í féin go cúirt na n-athach
a n-áit go raibh ollamhaitheas agus ór is airrge
a ndóithin is capaill is talamh aca, agus
bhíodar a’ cur díobh go h-áluinn agus do thug
sé an talamh saor annsan do’n bhfeirmeoir.
dó’n bhfeirmeóir go raibh sé i n-aimsir aige
thug sé a chuid tailim saor do shan faid
a mhairfeadh sé. Seadh! bhíodar a’ cur díobh
talamh
annsan, é féin ’s a’ bean is stoc a ndóithin
aca is airgead go leór, agus amach i gcionn
scaithibh uair mar seo annsan, d’eirig
téidhe dho go dtabharfadh sé cursa abhaile
fé dhéin na máthar. Seadh, stop a’ bhean
óg é, adeir sí go b’fhéidir ná tagfadh sé go brán
Ó tagfadh i ndómhnach," adeir sé. Seadh, i gcionn
tamaill eile d’eirig teidhe do is- Seadh, adeir sí
leis a dhóithin airgid a bhreith leis is na h-aonne
ní is ná beadh sé i bhfad is dócha. "Ní bheadh,"
sé Ghluaisg sé air is a’ t-each caol bán
aige - is docha gur gearr a’ mhoill errthi sin
bóthar a chobheráil. Tháinig sé ar a’ mbaile
is n’fhleaca sé faic un ach an fothrach, agus
dheaghaidh sé go tig ’osna cómharsain is d’fhiaf-ú
naigh sé cá raibh cá raibh a’ t-seana bhean
a bhí san - nó bhí a muireachtaint sa bhfotaghth
sin d’áirighthe. Dúradan gur caille
bliadhanta ó shoin anois agus
nnra ach a’ t-airgead a b
scial Seáinín agat anois!"
a
II.
Cailín Aimsire Dhairbhreach agus na Daoine maithe gan
a
Is fada dhúinn ’á chlos go bhfuil na Fairt
lasmuich. Ghadhdar mar seo chun Dairbhreach
dream aca oidhche agus do shaoghluígheadh leanbh óg