An Bheirt Chomrádaithe

Ghleannta an éirlig agus bánta ’á dhréir sin
Craínn is craocha fé bhláth geach súl.
Guidhim go h-árd chúghat a dhia ó’n fhásaig
Chun na Maighdine Maire thug seall dá chích,
siúbhal an fásaig go dúbhach gan fághalthas
" bualach bán agus fatha a chínn.
An Rí asal luinn gur dhinis tál air,
Do thug na naoi mí shlán id’ chliabh go cruínn
"Á chlaoidhe gan áind is do thaobh deas geárrtha
Roim Domhnach Cásga ar Mhount ballary,
tus
beidh uaisle an ghárda a’ teacht ar láthair
agus druím do lámh leó ar sliabh an fhíll,
'bpáirt dhlúithte is cáindibh ní maith dóibh
trácht un,
Sin bóthar chách chun Mount baluary.
dá bhfaighinn mar thabharthas anois óm’ Mháighistir
bheith díonmhar grádhmhar le teas óm’ chroidhe
Mar tharna tabharthas gach naomh atá ’ge,
fé’n gcroin fí m’ádhbhain agam chun lí (?)
Mar thríomhadh tabharthas me bheith an deis a
mac annsan é. Seadh! i bhfeirm duin’ uasail
stesa ráinig do ’bheith agus bhí aodhaine age’n nduin
uatuasal i ndiaidh stuic, tráthnóna dianach do
orrualaidh an t-aodhaine an greán go léir-
ruine ag greán, a’ grean is a’ greán go
éir aige. Dheaghaidh sé fé ’n-a dhéin agus má
eaghaidh, do chainntig sé é. D’fhiafraigh sé dhe
fad a thug annsan é is 'nis sé dho gur
páintídhe bhí aige is bhuinn sé na súile as
i gur bheir sé leis a phinnginn airgid uaidh.
dá bhfiadfá aonní 'dhianamh dom", arsa é sin
"ne bhreith i n-ao’ bhull," adeir sé, "cois aon tíghe."
náb’fé’ go mbiarfainn," adeir a’ t-aodhaire, "dá
mbeithfá i miaid a’ duin’ uasaill seo thíos,"
é, "do chuirfí san osbuidhéal as tu", arsé.
is b’fhé’ go mbeadh seans go bhfaighfá do
a radharc." "Ní bhfaigheadh mo radharc go deó,
daisé. "Seadh, bheir sé leis é sa pháirc, i n-ais
"bhan tíghe agus d’fhág sé annsan é annsan.
do tháinig sé go dtí é annsan tamall th'réis
uaina h-oidhche ’thuitim agus bheir sé leis sa iartl
feie agus do chuir sé isteach fé bhial dabhaiche muaire
a bhí un é - barraille muar- is d’fhág sé
annsan é go maidean. Seadh! tráth on oidhche
annsan do tháinig trí cínn de chathaibh agus dom-
dheaghdhar in-áinde ar an ndaibhch agus bhíodar
a’ cainnt le ’n-a chéile agus tóin aignis aca
le ’n-a chéile. Dúirt ceann dosna chathaibh annsan
gur bh’fhada a bhí ingean a’ duin’ uasaill seo-
istig breóidhte agus go raibh a raibh ’on t-saoghaith
aige caithte léi is ná féidir í leigheas. Dus
a
Seadh! dúirt a’ seana chat muar críona go mbe
sí mar sin go fóil is go fóil eile - go raibh thiar
phiscín ’n-a bolg ’n-a dhiaidh féin agus ná beadh léi
faic a bharra errthi dá mbeidís sin saoghalt
aidhthe. Seadh! "agus tá tobar, adeir sé, "sa pháirc a
seo d’áirithe sa bhfeirm agus do leigheasfadh a’ g
tobar ciadna", adeir sé, "do leigheasfadh sé mar
tínig agus leigheasfadh sé daill agus do leigheasfadé
sé na h-aon t-saghas nidhthe an t-uisce ’tá gh
Seadh! "Cánadh ’sé pháinnc go bhfuil sé sin?", ar sise.
gla
cat eile cá leis. "Tá sé sa chúinne sin d’áin
ithe de'n pháirc," arsa é, "agus ta tríopall leochra
a’ fás air." Seadh, a ndómhnach, bhíodar aa
cur díobh mar sin. Seadh, d’imíodar ar maidis
nó roim lá, agus do tháinig a’ t-aodhaine chuige Ó
ceo moch go maith. "A’ maireann tú", "air sé. "Mair-
dom", adeir sé. "Níl aon scial agat t’réis na h-oidhche
ar dócha?", a deir an t-aodhainne. "Tá" adeir sé "a’ bhfuil
an pháire sa bhfeirm ag an duin’ uasal", ar sise sé
siub ainm di an pháinc seo," a’ tabhaint na
seo-ainm’ errthi, "agus tá tríopall luacra ’n-a clí
ghalthán" adeir sé. "Tá", arsa an t-aodhaire. "Seadh! beir
teat an do dhrom go dtí an tríopall mé", adeir sé
b’fhíor do. Seadh, do bheir, agus do bhuail sé a lámh
ar a’ dtríopall. "Téidhir anois" adeir sé, "agus tabhain
leat rámhan" D’imthigh sé is d’fhág sé annsan
gail is thug sé an rámhan leis. "buinn muar-dtímpal
a’ triopaill dom anois", adeir sé, "agus fiach - beidh fhios
a’ gainn a bhfuil aon uisce thíos fé," bhuinn.
lan) Dia linn, samhal a bhí tobar áluinn thíos
ladfé! tobar áluinn! Seadh, tháinig sé ar a dhá
é lúin annsan- an dall - tháinig an dall ar adhá
ghlúin annsan agus do chimil sé an t-uisce fé
áinn-a dhá shúil. Bhí sé chómh maith is bhí sé riamh-
ar chómh maith is bhí sé riamh- ní raibh far
"agair. "Seadh, 'nois" adeir sé, "téidhir anois" adeir sé
"agus tabhair chúgham dó nó trí bhídéallaibh."
D’imthig, agus do líon sé a bhidéill de’n uisce.
Seadh! thóg an t-aodhaire leis abhaile annsan éi.
is thug sé a bhroicfeast do is na h-aonní dhotá
ar
bhí a thrí bidéill uisce aige. Seadh! bhíodar
di ach
mar sin annsan ala lá is d’fhiafraigh sé dho."
a’ raibh inghean an duin’ uasaill seo breóidhte."
dúirt a’ t-aodhaire go raibh agus ná raibh aon fhághail bí
leighis errthi go raibh a raibh de dhochtúirí muar
dtimpal na h-Éireann triallta léi is go raibh
sé briste ’ci. Seadh, bhí sé mar sin annsan ar
"Á mbeadh aon chúig phúint amháin agat?", ar sise é sind
leis an aodhaire. "By gor, arsa an t-aodhaire,
"tá chúig phúint agam." "Téighmís sa t-sráidde
mar sin", ar sise é, "agus ceannuig culaith iadaig do
is
a chuirfeadh orm", arsa é, "agus leigheasfad-sa i gan
mhoill." Seadh, dheaghaidh agus d’fhan sé sa t-sráid
’n-a dhiaidh annsan. Téidhire go dtí an duin’
uasal anois", arsa é, "agus abair go bhfuil dochtúir
nua - dochtúir deórantatagaidhthe sa t-sráitú
agus go leigheasfidh sé an inghean." Seadh dheaghaidhceo
a’ t-aodhaire go dtí an duin’ uasall. Dúirt a’ dó
duin’ uasal leis ná raibh fais a bhorra -
'ge a chaithfeadh sé léi ná thabharfadh sé do
dhuin’ uasal ná dh’aonn’ eile, ná dhochtúin Rí
aonn’ eile, go raibh sé briste aici. Seadh,
tháinig a’ t-aodhaire go dtí an dochtúir mar
beadh annsan is ’nis sé a scial do. "Téidir
go dtí é", arsa é sin, "agus - arsa an dall - "éidir go dtí
é", a deir an dall, "agus fiafraigh de a bhfaighinn-a
bhfaigheadh an dochtúir le pósadh í agus an áit di-
a ríogach
nig." Seadh, dheaghaidh. "Gheóbhaidh
i fart
dan, "má leigheasann sé i." Seadh,
ar na
each annsan cuireadh fios ar an
ndochtúir, sa t-sráid is dócha, is dheaghaidh sé
go dtí í is.
Seadh, thug sé doce de bhídéal di - ceann ’osna
pidheallaibh - agus i gcionn tamall is geárr gur saoghe
uígheadh pisín dóibh - má saoluígheadh mhairbh a’
dochtúin é. Seadh, i gcionn tamaill eile annsan
thug sé dose eile as bhidéal eile dhi-saoghluígheadh
ceann eile, mhairbh a’ dochtúir é imbasa - is
dócha go raibh fios aige go maith é. Seadh, agus
gcionn scaithibh annsan thug sé dose eile dhi
is saoghluígheadh ceann eile i slíghe is go raibh na
trí cínn saoghluidhthe aici is iad marbh ag an
ndochtúir. Seadh, d’fhan a’ dochtúir a’ tabhairt aint
dhi annsan is do - a’ tindeáil errthi - is fé chean
beagán laétheannta, bhí sí chómh maith is bhí sí rian
ní raibh faic errthi. Seadh, is dócha annsan
gaibh an ríoghacht gealltha dho is í féin i ndómh
a má bhí do pósadh iad is bhí sé ’n-a dhuin’ a
uasal annsan ar nós an duin’ uasail féin
agus bhí sé féin ’s a’ t-aodhaire - is dócha go bhfuair
a’ t-aodhaire slíghe maith uaidh annsan - bhíodar
a’ cuir díobh is a’ dianamh go h-áluinn, lucht
oibre is capaill is na h-aonní 'ca. Bhíodh sé a’
máirseáil ar na bóithre é féinig - an Dall sa
an fear óg - do féinig is i gcionn trí nó ceathair
'o bhliadhnaibh, is ró-gheárr go bhfeaca sé chuige arí
t-é bhuinn a radharc de - an comárda - agus gan
tuínnte ’osna balcaisibh air ná tuínnte ’osna
bróga agus é geall leis caoch. Seadh, d’aithnig sé
é go maith, agus níor aithnig an t-é bhuinn a radh
arc é sin de bhí sé ’á fhiafraíghe de godé a a
shlíghe is na h-aonní is- an duin’ uasal - bhí a
sé ag ínnsint do ná raibh aon t-slíghe 'ge a
anois ach ar a’ slíghe seo is go raibh sé - go raile
a radharc caillte aige. "Ba chómhair a dhia shan
gat."
1)b’shiné bhí tuíllthe ó
isé, "mar do bhuinnis a’ dá shúil asam-sa."
'anhadh, thuig sé é féin láithreach is dócha, "is cad
dhin mar sin tu?", arsa é sin. Dhin a’ fear in-
rde amhlaidh mé", ar sisean é, "ciad buidheachais leis
ní thusa dhin amhlaidh mé agus táim im’ dhuinn
asal anois," adeir sé, "agus slíghe mhaith agam,"
agus cad a thug do radharc duit?" adeir sé nis
é do. "A gcuirfá mise san áit sin", a deir sé.
nocht go m’fhé’ go bhfágainn mo radharc chómh
rait." Bhí sé chómh grástúil is chómh rudaidhthe
is gur bheir sé leis é is chuir sé fé’n ndaibhch é.
"Seadh, i gcionn tamaill ’on oidhche tháinig na cáit
bhíodar in-áirde ar an ndaibhch agus iad a’ rann
anialuíocht le ’n-a chéile is a’ cur díobh. Má bhí-
dar, is iad ag imtheacht, adúirt a’ seana chat leó
sní droullach ’san ’úmpáil is- an Daibhch mhuar
sean ’úmpáil go m’fhé’ gur duine bheadh istig
cadúithi mar a bhí cheanna a leigheas inghean a'
rí is go raibh sé ’n-a dhuin’ uasal anois.
dherú, d’úmpuíodar é - má úmpuíodar, strac
adar as a chéile é is níor fhágadar tuínnte dhe
raile ’n-a chéile - ní raibh sa iad ar maidin ach
a chnámha is a cheann is a chosa - gan aon
bhí sí ana rudaíothe tímpal ar é leanbh. "Go muar na
curam- aire maith a thabhairt do ar cagla go mbuinnfeadh
'ns do 2)obán na dabhach.
tuairisg air ach é sto
a chéile. Siné ’imthigh air
[deine fiteáin leo.
An bhean Sníomhracháin A bhíodh ag Airneán
t
Bhí bean bhocht mar sinn fudó un is d’fhanadh sí
suas go meadhon oidhche a’ cándail is a’ sníomh agus
oidhche mar seo bhí sí suas is bhí sé tímpal a
dá uair ’iag san oidhche is is geárr gur bhuail
beirt bhan isteach chúichi is phéidhre cándaí ’ca
"Cíoghaimíd ceárraimíd" adúradar, "is feárrde
sin chúnamh fhághaill", arsa an bhean istig. Seadh,
d’fháisgeadar ar bheith a’ cándail ’n-a teannta
an
ar ghreadar is ró-gheárr gur ghoibh a’ bheirt eill
isteach is túirne ’ca. "Cíorfaimíd ceárrfaimíd
Dubharadar san, "is sníomhfaimíd sneámhfaimíd."
"Is feárrde sin chúnamh fhághaill", adúradar. Seadh
ba geárr a’ mhoill orrtha is dócha na roithléidt
eacha ’shníomh ná rabhdar i bhfad ’á shníomh-is róa
gheárr gur phreab preabaire fíghdóra isteach ’sd.
a sheól aige, bhuail sé sa t-seól é, ba geárr a
a’ mhoill air é fhígh is dócha. Seadh, nuair a bhí