An Dá Cheannaí

An dé Ceanuidhe
Bhí beirt fhear na gcómhnuidhe san áit seo am amháin. An
ceannuidhe beag a bhí ma an ar fear acu agus an ceannuidhe níor
a bhí mar sinm ar an fhear eile. Fear saidhbhir a bhí sa
cheannuidhe mhór a bhí a sháith de'n tsaoghal; bhí tréas talan
gairead aige agus choinnighead se i gcómhnuidhe dioineallaighe.
Níor é sin do'n cheannaidhe beag ní rabh air acht beó bocht.
Ní rabh ora talamh nó airgid aige ach mar sin fhéir chuiread
se san Earrach agus bhainead se 'san Thoghmhair agus choinneochad se
a gcómhnuidhe ceannachan bó le braon bainne a choinneall
leis. Nuair a thigeadh an t-sarach i gcómhnuidhe chuireadh
an ceannuidhe beag a bhó fhéir na cruic i gcuideachta duit
eallaigh an cheannuidhe mhóir"
lá an
Thí'n dá ceann
eallaigh agus bhí acu le dul trasna áit bhog a bhí ann. Chuaidh
cuideallaigh an cheannuidhe mhóir trasna ceart go leor ach
nuair a bhí bó an cheannaidhe bhig ag dul trasna chuaidh
sí in eabair agus briseadh a cos. Bhí sí annsin agus ní rabh aige"
ach tuagh a thabhairt leis agus a marbhadh. Bhainn se'n craiceann
duithi; chuir an croiceann isteach i mala agus d'imthigh leis
na bhaile mhóir go ndíolfad se é. Ar a dhul na bhaile mhóir
dó chuaidh se fhad le siopa a bhí a ceannach na gcraiceann agus
dhíol se craiceann na bó ar chuig seillige. Nuair a bhí fear an
tiosa ag tabhairt an airgid dó d'fiaffruigh an ceanuidhe
beag dó an dtiocfadh leis a thabhairt dó na leith phighinneacha
Dubhairt fear a tsispa go dtiocfadh agus thug se sin dó luach a
chraiceann de leith phighinneacha. Chuir an ceannuidhe beag
na leith phighinneacha isteach i mála chaith se'n mála ar a dhrinn
thug aghaidh ar a bhaile.
Ar a bhealach na bhaile casadh an ceanuidhe mór air agus chuir
se ceist air goide mar d'eirigh an lá leis nó ce mhéud a fuair se
ar chraiceann na bó
"D' arsa'n ceannuidhe beag "Is mairg ach bhfuil tilleadh
callaigh agam le marbhadh nó fuair me meadhchan a
chraicinn deghineacha
"Maidin lár na bhárach. bhí an cear
na
shuidhe"
leis a deargmhaid"
leilbh
bhaile mhóir leis na craicuibh ag déanamh go bhfuighead
se a meadhchan de ghinteacha, Chuaidh se fhad leis a cheud
siopa agus ní bhuighead se orthu ach cúig salluige an cionn. Dhar
leis fhéin níl me sa tsíofa cheart. Chuaidh se fhad leis an darna
cionn agus ní bhuighead se ach an rud chéudhna. Shiubhal se da
rabh a chios ar an bhaile mhór ach ní rabh se ábalta
fhághail ar na crainibh ach cúig seillige an cionn. Nar sin
fhéin dhíol se iad agus d'imthigh leis ag tarraint na bháile go
mabhochad se an ceannaidhe beag connus bréag a innse
dó agus tabhairt air a chuid eallaigh a mharbhadh. Fuair se mála
chaith a cheannuidhe beag isteach ann agus d'imthigh leis ag
tarraint ar dhain a mhuilinn. Ar a bhealach go dtí'n den
casadh siopa air agus dharr leis fhéir go racha se 's teach go
gceannachaidh se giota tobacea Chaith se an ála ar thaobh
an bhealaigh mhóir agus sind isteach e. Fad agus bhí se 'stuigh bhí'n
ceannuidhe beag a scairtigh 'mach leis"
"Nach maith damhsa ag dul na bh blaitheas i mhárach
Bhí fear ag teacht a bealach mór agus scaifte eallaigh leis agus chualaith
se'n scairteach. Chuaidh se fhad leis an áit a rabh malla agus chuir
ceist ar an cheannuidhe beag an leigfead se eisean isteach ma
áit
"Tá cuid go
lór uil
s tá eagla orm"
'mach
ann tú"
isteach
seo duit"
"Maith go leor" arsa'n ceannuidhe beag Scaoill béal a mhála agus leir
mise amach
Scaoil fear an eallaigh beal a mhála; leig annach a fear a bhí
'stuigh agus chuaidh se fhéin isteach a áit annsin cheangal an
ceannuidhe beag beul a mhála airíst; thug leis a t-eallach agus thug
aghaidh ar a bhaile.
"Ar a theacht amach do'n ceannuidhe mhóir as an t-siopa
bheir se ar a mhála agus chaith ar a dhruim e agus d'imthigh leis ag
tarraint ar dham a mhuilinn. Ar a theacht go bruach a dam
dó chaith se amach a mála fad urchair agus sheasuigh se agus
choimhead se í go dtí gur mheas se go rabh se báidhte
"Tá tú muinteach go leor anois" arsa seisean agus d'imthigh se
leis na bháile.
ar a bhealach na bhaile ce chasadh air ach a ceannuidhe
beag agus scaifte eallaigh leis"
"Nar shíl me" arsa'n ceannuidhe mór "gur bhaidh mise thusa
tá tamall ó shoin
"Ó a dhuine" arsa'n ceannuidhe beag "Tá áit bhréagh síos
annsuid gheobhaidh tú do rogha rud le thabhairt leat agus dar
liomsa go mb'fearr damh an t-eallach a thabhairt liom
"Maise" arsa'n ceannuidhe mór níl beath ceathar cosach fa'n
teach agam
agus fuachailt le cupla bó a
fhághail a
inne lionn"
ar bith ariamh o shoin na reilice sin bhí leath fhein cómh
mór leis. Thenaic a sagart a leat sin agus choisrig se'n uaigh agus
chaith se na trí arachair deirdheannach na sluaiste uirthi
"Ma eirigheann sí 'rais" ar seisean "Níorcachaidh mise go
bráth fa dtaobh duithe níos mó"
"Suaith a guidheas tú sin" arsa'n podhar
"Nuair a bhí deireadh dul a scabadh, fuaidh a dearthair
saidhbhir suas i mullach claidhe agus scairt se amach le
uth árd acfhuinneach
Fear a bith a ghlacfadh as laimh a chailleach a choimhead
agus gan leigint duith eirigh níos mó go dtabharfad se leath a
rabh 'muigh agus istuigh de'n tsaoghal aige dó eadar toighthe agus
aoin agus duine ar bith" ar seisean "A bhfuil ag dul a facanna
láimh labharfad se 'mach anois"
"Níor labhar duine ar bith. Bhí deireadh dul a scabadh cuid
acu dul síar agus cuid acu dul soir achan áit a rabh báile
acu
"Goide siud a dubharse" arsa'n pedlar?
th-innseadh dó goide'n duais a bhí le fághail go rabh leath
a rabh 'muigh agus istuigh de thalamh agus da thoighthe agus de
airgead le fághail ag ce bith ghlacfadh asláimh e.
"Níl eagla ar bith ormsa" arsa'n fealar "Ma fhaghamsa lód
leamh maith a thabhairt"
níonadh sa rooilig agam agus a
lamh go eirigheann sí ann aise