Croich Bhaile Átha Cliath

oich. Bhaile dhe
"Cíat
dí mór a bhí le bheith seó go bráth go mbéadh trir oighre aige
a chuirfeadh cisteanna air nae mbéad se ábalta a fhuascladh
tíl an páisde a bhíodh ná go dtógfaidhe ar shiubhal agus ní fheicfidhe
an órc níos mó orthu go dtí an páisde amháin a bhí ann s bhí'n
mrá ag cur sórrn nach bhfaca siad páisde aríamh ba bhréughtha
ná é. D'fag se e sin go rabh se 'na bhog-stocach mhór
Bhí se cómhnach amháin ag teacht an lirinn agus bhí scaifte ban ag
cainnt gurbh fhada a bhí'n rí dá fhagail sin beo. Mhoithigh an
stocach bean amháin ag rádh
"Chan fhagann se i bhfad anois e go dtí go n-imtheocha se taobh
eighinteacht"
thug seise
comra
Shiubhal in Éirinn. Chuir se isteach i dteach mór a bhí ann agus fosadh
le fhéin agus nighean fear a toighe.
Bhíodh a rí mór ag cur seanachaisg ar achan trairlar agus achan
duine a theidheadh thart ar mhoithigh siad e. Bhí seisean agus bhí trim
mac aige. Bhí an rí mór ag cur seanachaise ar fad go dtí go rabh
siadsan na stocaigh mora an triúr. Thenaic an traoilller amháin
dubhairt se go rabh se thuas ma leitheid seo áit agus triúr ma aige"
Dippal a ri mór a lár na bhárach ar a bhomaite suas.
"Nois" adeir se lena mhae ta me ag dul a chur trí cheastanna ort go
mura mbíonn siad agat ní ó 'ndiu muirfidh me do fhéin agus do
thriúr mise "Sé'n cheud cheist. Ceocu is comhgaraighe duit seann
ná na laithis. Ceocu is dise duit d'áthair nó do mhathair mgat
ceocu ar a steinnsear nó fear a toighe an cheud scéal
D'innis se annsin do'n truir mac goide bhí le theacht orthu. Fear
óg solomon abhí air dubhairt agur fearr dófa bheith ar shiubhal
go dtabharfad siadsan trial dó. Nuair a bhí siad cómhgarach ag
teach an riogh
"Anois" ar seisean leis an fear is sinne "Abairthusa gur buistear a
ionnat agus nuair a thógfas tú'n tuagh tóg suas í agus cruparais agus
fiaffrochaidh seisean goide'n chiall atá le sin agus innis dó nach bhfuil
fhios agat ocu is comhgaraighe. freann ná na bhaithis abair thuas
arsa seisean leis a darna fear gur cocaire thú go bhfuil léine le do
thair agus nach bhfuil fhios agat ceocu a
mháthair agus bheirt
chaithfeas tú in air"
chraiceann
Fuaidh siad fhad leis a rí mór annsin agus dubhairt fear acu
gur béistear a bhí ann agus dubhairt seisean go rabh báistear a
d'fheidh air. Dubhart a fear eile gur cocaire a bhí ann agus bhí
cocaire a d'fheidh air agus dubhairt solomsn gur fear scéalaigheach
agus annaigheachta a bhí ionnsan
Bhí bolg le marbhadh annsin lá'r na bhárach. Thogad seis
tuagh agus stapad se arais. Deir a rí
"Cad chuige nach marbhann tú an bholg"?
"Tá eagla orm dá dtógfainn suas í go bhuailfinn na baithis"
da leigfinn síos í go mbuailfinn sfreann agus níl fhios agam"
ceocu is dise damh
"Sin" arsa'n rí mór "ar réir mar rinne tú griomharthair
Bhuail se annsin í agus mharbh se í.
Fuaidh a cocaire ag déanamh réidh annsin. Bhainead se'n bheist
de agus chuiread se istuigh in aice a chraicin í. Thainead se'n
leine de annsin agus chuiread se taobh amuigh é.
"Goide scéal do sin" arsa'n rí"
Tá léine le mo mhathair agam agus bheist le mo athair agus níl fhios aga agus
ceocu is dise damh i ngach lena eudach a chathadh m'aice ní
chrainn"
"Is dise duit do mháthair" arsa'n rí mór.
"Sin a boc a rinn a cocaireacht annsin agus chuir isteach the biadh
ar achan doigh ar a tabha.
Nuair a thenaic an oiche sí
a chéile deir a rí mór
"Nar shíl me gur fear seealaidheacht agus Fiannaigheacht a bhí
ionnatea"
"Seadh" ar seisean "Acht níl fhios agam ceoch orta ná ar an
sreinear a chéad scéal.
"Tá ar fhear a toighe" ar seisean "An cheud scéall"
Thoisigh shoman ag mise annsin leis gur thuit se 'na chrat
codhlata. Nuair a fuair seisean na chodhladh é, d'iarr se ar a bheirt
eile bheith i léim na sheasamh agus bheith ar shiubhal. D'ipeal siad
leófa agus ní rabh fhios cé bhí ann.
Nuair a mhusgail a rí mor, d'aithin se cé bhí ann agus begorrah d'imthigh
se 'na ndhiaidh le gárd airm. D'órc fear acu na ndiaidh agus leig se'n
sháir go rabh se teacht go rabh siad done. Bhí triúr a bualadh
airbhir ar a bhealach mhór. Seath siadsan fhad leófa agus d'iarr
orthu a bheicfead siad iadsan ag bualadh agus iadsan luighe sa
chochain. Thenaic a rí mór agus d'fiaffruigh se ar mhoithigh siad
tréir ar bith ag dul thart annseo. Dubhairt siadsan nar mhoithigh
a thoisigh siad ag cochal a mhéir leis a chochainn choisigh na
saighdiuiri agus pholl siad a buadh bhí sa chochain agus rinnsiad
crathair dófa.
Nuair a fuaidh seisean giota d'aithin se gur mharbh se'n bunadh
cuntrailte. D'óre fear na nduaidh agus dubhairt se go rabh se ma
se ann"
nte iad. D'iarr loman
ndiaidh arais agus go
s cionn
thu rith"
rabh sagairt le bheith sa teach phobal agus duine ar bith a bhéadh
ann nach geaillfidhe go bráth e. Thoisigh achan duine
reathaidh tarraint ar theach a phobail go rabh se lán.
Thenaic a rí mór go dtí daras teach a phobail agus d'fiaffruigh se
ar mhoithigh siad triúr streinear ar bith ag teacht. Bhí
solomón ar an áltair agus dubhairt se gur mhullteanach a rua
dó theacht isteach i dteach é idhiaidh daoine ar bith.
"Ma n-imthigh tú" ar seisean "Craithfidh me na chuig leat agus
dhéanfa me crap solainn duit"
D'imthigh an rí mór arais annsin agus dippal siadsan leófa.
bhinn se fios annsin gurb iad a bhí annsin fosta; lear se
arais iad. D'órc fear acu na nduaidh agus dubhairt se go rabh se
na nuaidh arais. D'iarr soloman orthu annsin bhí siad
cómhgarach ag coill trí bata bhriseadh agus gan iad a spárail a
chéile a bualadh agus a gearradh
"Agus fiaffrochaidh se annsin nuair a thiocfas se goide'n troid"
atá annseo. Abair thusa" ar seisean leis a cheud fhear gur fhag
d'áthair an choill agatsa. Fiaffrochaidh an rí goide'n dóigh e.
ag se ugat í. Abair thusa leis a tarna fear "Gur agat a dá
d'áthair an choill agus abair thise" ar seisean "An méid a bhí eadar
can agus díreach gur fhag se ugat é"
igh se goide'n trid bhí annseo
Nuair a thenaic a rí mor d'ia
léidh.
"Dubhairt siadsan gur
"D'fa me"
an i
"Goide'n doigh ar fhag se ugat é" arsa'n rí mór?
D'fag se méid a bhí crionna agus glas de
"Bhul guidhin sa an choill duitse" ar seisean
"Bréugach thú" arsa'n darna fear "Agumsa a d'fag se í
"Goide'n doigh ar fhag se ugatsa " ar seisean?
D'fag se eadar cam agus díreach agam dhuith"
"Bhéul guidhim-sa an choill duita" ar seisean
Bréugach sibh mbur mbéirt" arsa. Slomón "Agamsa a d'fag sean
choill"
"Goide'n doigh ar fhag se ugatsa" arsa seisean?
"D'fag se an méid a bhí faoinntalamh agus os cionn an talamh
ugamsa duith"
bhéul guidhim-sa duitse é" ar seisean.
Shuit se marbh annsin mar bhí na ceastannai air na trí oighe
ní rabh se ábalta iad a fhuasgladh. Bhí siad buailte geárrtha annais
agus bhí Coleille ag dul thart san am sin agus d'iarr se ar duine acu
luighe annseo agus duine eile luighe annsin agus go n-innseochad seisean
goide bhí indán dófa uilig. Nuair a thenaic boleille fhad leis an
chéad fhear
"Ó goide'n toid bhí annse aréir" ar seisean "Nar mhór a truaigh a
fear sin a fear a b'fearr a bhí ann aríamh; leigheasfad se rud ar
bith acht an bás agus chuirfead se cúl trí blíana ar a bhás fhéin
Fua se gir
fear eile na luighe
"Nar
-sis
a thenaic a pealar trathnóna chuir se órrn íontach sa chórtha
bhréugh bhí i dtaobh a toighe
"Ce h-áit a bhfuair sibh an córtha bréagh sin" ar seisean leis a
dearthair bhocht"
"Mo dhearthair saidhbhir atá thuas annseo" ar seisean "Tá páirtidh
le bheith aige de dhaoine ghalanta agus chuir se 'nuas as a chasan e
go dtéidhead deireadh thart"
"Tcím. Tcín" arsa'n pealar "Cuirige síos stiall de'n mhuic sin" ar
seisean "Crinnig fean agus na páisd' bhur caith"
Thoisigh na páisde bocht ag eirigh 'náirde agus ag gáiridh agus a
bréicfigh le eart luathair de bhrigh nach rabh fhios acu goide
rud muicfheal. Lós bean a toighe pasaid bréugh muicfheoladabh
uilig agus ghlac siad uilig go léir a saith. Na páisde bochta bhí gearr
ocras ortha agus indhiaidh a trathóna a fuair siad thenaic a codhladh
annsin orthu. Thuit siad uilig go leir thart leis a chodhladh
taobh thall de'n teinidh agus trasnan teinidh na luighe trasna chéile
achan doigh"
"Gabhaige sibhse luighe" arsa'n fealar "Tá agamsa ch-amharc frís
mo chuid leabharthai caithfidh me dearsadhachan oiche goide
mar tá me ag dul ar aghaidh"
Shuidhe se tamallt fada ag an teinidh go dtí gur mheas se go rabh
siad uilig na
righ se na sheasamh agus chuir se cluas
le taobh a
ár agus mhoithigh
na shearan
se duine
bróga dhéanamh dó. Dubhairt a gréasaidhe nach rabh fáill aige
bróg ar bith adhéanamh dó
"Bhéul a dtabharfa an leathair damh" ar seisean "Dheanfainn fhéin
a bhróg
"Bheirfidh me" arsa'n géusaidhe "Agus coinneochaidh me thú"
nuair atá tú áballa bróg a dheánamh"
Fuair se'n leathair agus rinn se'n bhróg. Fuaidh se amach an darais agus a
bhróg air ag dearcadh maidh
"Goide'n teach mór a sin thall" arsa seisean leis a ghréusaidhe
"Sin banfe bhaile Chíath" arsa seisean
"Bheul gorrah" arsa seisean "Rachamuid anonn go dtabharfamuid
linn cuid de'n airgead"
Thug leófa míala shéad. Thoisigh agus rinn poll ar thaobh a bhainne
fuaidh isteach agus líon mangadan maith de'n ór istuigh. Tharrain a
sean ghréusaidhe amach e. Chuir se'n tead isteach arais agus
tharraing se é fhéin amach. Nuair a fuaidh siad untoighe sin a
bunadh a rabh ádhbhar gáire acu ar a bamh go rabh neart
airgead anois acu.
Lá'r na bhárach bhí bith iontach ann go rabh'n bane robhailte
D'imthigh siad fhad le dall a bhí ann ag déanamh fios. Ní rabh
fhios acu cenáit a dtenaictheas ar an óir ar chor a bith nó ce
áit a rinn
adh an poll ar a teach. D'iarr an dall orthu"
léinidh"
tháit a
"dall r go
"Sis
bruildall úr. D'iarr a dall orthu bairrille tár a chur isteach
annsin agus ce bith thenaic aréir go dtiocfad se anocht arais.
Chuir siad bairille an tárr annsin ann. Deir Dolonn an oici
arna mhárach
"Rachanuid anonn arais go dtabharfamuid linn mála eile de
Fuaidh siad anonn agus d'ascal seisean an poll arais
"Gabh thusa isteach" ar seisean leis a tseanghréusaidhe anocht
lion mala de
Fuaidh a sean-ghréursaidh isteach. Ah by gorrah d'imthigh sé
síos agus ní thiocfadh leis bogadh ná earradh
"Tá me gaibhta thíos annseo"
Chuir seisean a tead ar a mhuineal agus bhí se ag tarraint go bráth
go dtí go rabh cionn leis. Ar theacht dófa lá'r na bhárach ní ra
acu acht an colann gan cionn agus ní rabh fhios acu goide bhí
teacht ar ann airgid. D'iarr solonn ar a bhean gan dadai
leigint uirthi go bhfannochadh seisean aici.
Lár na bhárach fuaidh siad fhad leis a dall arais. D'iarr a
dall orthu an bairrille a thabhairt ar cart frid a bháile mhór
ce bith bean ar leithi an fear go mbéicfead sí nuair a bhéadh
a bairrille ag dul thart ag an daras. Gorrah thenaic a bairride
that. Bhéic a bhean agus thoisigh sí a murdaral. Chaith seisean
a mhéir
reimthara na
bhige
pite beag do
ad siad.
corp uirth
Dubhair
acht nach mbéadh dadai air sean. D'imthigh siad agus ní rabh saoll ní
scéal acu cé bhí 'stuigh. Fua siad fhad leis a dall arais agus bhí
muc ann agus d'iarr se orthu an mhuc a leigint amach agus ce bith áit a
rabh cionn go bhfuigheadh an me e. Leig siad amach a mhuc
d'imthigh sí mar bheadh an ghaoth agus ní rabh fhios acu faoi hía
ce'n áit a deacha sí. Bhí'n cionn curtha aigeean i ngarraidh beag
a bhí ann. D'óirc se amach ar an fhuinnseog agus bhí'n cionn caithte
aníos ag an mhuc. Thug se léim ar chasur mhór a bhí ann agus
chuaidh amach agus chrag sé'n mhuc. Tharrain se isteach í agus chuir
se i bhfolach istuigh í. Chuir se'n cionn annsin.
Bhí siadsan frid a bhaile mhór ag cuardu agus ní rabh fhios acu
faoi Bhía ce'n áit a deachaidh mhu ar char a bith. Scl se'n
anne; rinnsuas í.
Fuaidh siad fhad leis adall arass annsin. D'iarr se dhá
shaighdiuir a chur isteach m'achan teach i mbaile clíadh agus c
bith áit a rabh mic go mhruithfidhe cuid dí agus go mbéadh
fhíos annsin Fuaidh dhá shaighdiuir annsin achan teach.
Cuireadh síos pan bréagh de'n mhuicfheóil i dteach sholaman
Bhí golaman geur agus thenaic se fear dena saighdiuiri ag caochadh
agus ag amhal ar an fhear eile a rádh gur sin an áit. Fuaidh
Sclaman amach i d'aithin se goide mar bhí go dtí'n teach ba
dise dó. Dubhairt se muna muirfidhe achan saighdiuir agus iad a
chathadh amach i
daras go muirfidhe achan duine i mbaile
Chíath bor
lá sin.
"Tugadh achan duine anois scéala do'n duine eile" ar seisean
"Nuair a rachas mise amach muirfidh me mo dhá shaigh diuin fhéin
agus na deannaig slach ar bith"
Nuair a thena se arais thug se leis casur agus mharbh sei dá
shaighdiuir agus chaith amuigh ar a toraidh iad. Ní rabh uair go rabh
iomlan na saighdiuir achan duine a marbhadh a bheirt fhéin
caithte amuigh ar a ts ráidh.
Fuaidh siad fhad leis an dall arais
"An duine amháin atá dá dhéanamh sin uilig" ar seisean "Agus
duine asta ata ann. Cruinnigh féusta anois" adeir se "Agus ní
masal duine ar bith i mbaile Chath nach mbéidh ann agus cuir
do nighean thíos i gcoinneall darcha sa tseomra agus ce bith chuaid
ag deighleal leithi i cheudamhair racha se ag deighleal arais
leithi agus bocsa bhachig leithi."
chruinnigh agus bhí'n seandall e fhéin ann acht thuit siad uil
na gcodhladh roimh an lá agus begorrah fuaidh sholaman síos fhad
leis a leabaidh an áit a rabh leag. Chuir sise ros ar a iada
de'n bhlachig Goide bhí ach losuig glas ar thaobh a bhall
ann. Thena se'n chros ar a éudan sa loshug glas. D'imthigh
leis agus thug a bosa leis. Níl an duine istuigh nar chuir se'n cras
ar a éudan agus chuir se dhá chros ar a tseandall.
aidin
teach a
Thenaic
"Ní a
tsean agus
"Bhéul a duine amháin atá dá dhéanamh sis uilig" arsa'n
tsean-dall "Agus duine gasta atá ann"
Bhí siad a righ'nin leófa mar sin go dtí go rabh mac óg ag nighean
an íogh
"Bhéul anois" arsa'n dall "Cruinnigh feasta arais" ar seisean
"Agus cur ise na seasamh ag an daras agus an páisde aici agus nuair
a thiocfas athair an pháisde, deirfidh an páisde "Dea "Dea"
Thoisigh se agus chruinnigh se'n féusta annsin agus nuair a bhí
Schaman ag teacht chonnaic se éan agus thug leis e ina dhorn
nuair a thenaic se 'un darais scairt a páisde "Dea "Dea
"Bidie deas" ar seisean.
Thuathas ar a bhomaite air annsin
"Ó sé'n t-éan e" ar seisean "Béidh geall nach mbéidh an duine
a mbéidh a t-éan leis nach ndeirfidh an páisde an rud
céadhna"
"Níl an duine athigeadh isteach annsin agus an t-éan leis nach
n-abrochadh an páisde "Dea "Dea"
Bhí siad cómh dall annsin agus bhí siad aríamh.
"Bhéul anois" adeir an sean-dall "Níl plan ar bith anois" ar
seisean "Acht ce bith a oirfidh an bhróg a bhain sí de a
fhághail amach"
cruinn"
mrfeadh
an b
nach rabh annseo. Golaman. Cuireadh scéala fa na choinne agus
tugadh i láthair e. Bomaite a chochal se a chos leis an bhrá
léim an bhróg suas air. Thoisigh'n gog ar bhomaite go rabh'n
fear ceart gaibhte. Toisigheadh ar an bhomaite; cuireadh fa
choinne sagat agus posadh'n lánúin agus sé'n t-ainn bhí uirthi se roich
"Bháile Cliath agus bhí se sínte mar dubhairt Coleille leithi.
Bhí siad go bréagh annsin agus nuair a bhí'n dá bhlíadhain thuas
ghléus seisean coista galanta. Fuaidh se go dtí na trí chros.
bhealach ar scar siad lena chéile a cheudamhair. Bhí'n sagart
an dochtuir annsin ag dul thart ag cionn na gcros-bhealach a
gol is ag caoineadh
Ní fheiceaid solaman go bráth"
"Come" arsa Solanan "Tcí fidh tá mise annseo go foill tigileim istuigh
annseo" ar seisean "Fa choiste"
Dippal siad go Báile liath annsin agus bhí seisean na shagairt agus
seisean na dhochtuir. Bhí'n bhainfheis ann a bhí córr agus bhí mise
annsin agus maran eile thart. Bhí clochan thoir annsin ag tó na
"Duinne agus chuaidh me fhéin ar a chlochan. Bhí áth tannaidhe
cómhgarach dó agus bhí cuid eile a bhí bogtha ar meisce. Ní dhear sia
ach dul trasna ar a áth. Báitheadh cuid mhór acu acht go
dtenaic mise ar a chlochan go bhfuighin a scéal a innse