Connchubhair Mór Mac a Teachlainn, Alt an tSneachta

"Suihibhe
"Nór nac a teachlainn Ah an
Sneachta.
Bhéul seo scéal fa dtaobh de fhear bhí ann ins a tsean agus
aimsir go gearr idhiaidh Fianna Eireann seal ama níl
a dtenaic laomh badraig agus ní rabh dul frid Eirinn ins an am
ach ain-chríostanaidhe agus fáganaigh agus lucht pisreagal na
rabh dadai do-dhéanta ach.
Acht bhí'n fhear amháin agus a bhean na chómhnuidhe i mbaile.
sé'n t-ain a bhí air san am eilt a tseachta agus sé'n t-ainn a
bhí ar an fhear uidrias. Mhac a deachlainn. Bhí seisear nac
aige agus bhí'n túr uilig a fad a thicfeadh a shúl faoi le stoc.
caoirigh agus eallaigh agus gabhair agus achan uile chineall. Bhí na
cruic fiadhanta comhgarach aige agus sé'n ealadhain a bhíodh
air a chlann
air a thenaic ionntu ag órc fa'n stic agus ag
coinnea
Bhí go maith agus ní rabh go h-ole. An lá amháin d'imthigh siad
uilig frid na cruic ag amharc fa'n stoc a seanduine agus a chlann
Bhí a bhean fa'n teach agus nuair a bhí cuim na h-oiche a teacht"
bhí sí amach agus isteach fa'n chró a rabh siad ann agórc a
rabh uad a teacht. Ins a deireadh thenaic sí fear beag
bideach a teacht anoir taobh a chruic agus se'n chuma bhí air
go rabh se tarraint ar a teach thí sí amach agus isteach agus ar réir
mar bhí se teacht siar bhí se toruigheacht agus a tarraigt ar
'steach. D'órc sí amach ar a seórt fuinneog bhí ann sa deireadh
bhí se teacht ar aghaidh 'un darais a fear beag a ba lugha a
thenaic sí aríamh ar bhuilli a súl agus ba mheasa cuma Bhí'n
fhéusag a bhí air a siubhal ar a talamh agus scarruigh a coidhe
roimhe. Rinn sí amach go muirfead se í. Shuidh se agus níor
labhair se ar feadh tamaillt fhada agus níor Cabhair sise
"Na scárruigh" arsa'n fear beag sa deireadh "Ní bhainfidh mise
duid A dtíg leat greim bidh a dhéanamh réidh damh" ar seisean
D'innseochain rud duit a dheánfadh maith duid"
Thoisigh'n chailleach agus rinn sí réidh greimbidh dó
anois" ar seisean "Tiocfaidh d'fhear agus do chlann ar ball abhailte
agus amach annseo" ar seisean "Fa chionn tamaillt eile béidh nac
eile agat" ar seisean "Agus 'sé'n t-ainm a bhéurfas tú air
onchubhair agus tug aire mhaith dó" ar seisean "Nó ní bhéidh
Th láidir leis"
an fear is
agus a
ailleach
"Deir
achtaigh agus d'fiaffruigh sí dó ca fhad aníar a thenaic se nach
bhfaca sí aríamh e"
"Ó ní fheacaidh" ar seisean "Agus creidin nach bhfeiceann go
bráth arais. Thenaic me aníar giota maith" ar seisean "Agus tá agam
le dhul soir giota maith."
B'fhíor é. D'fag se slán agus beannacht aici agus d'imthigh leis.
Nuair a bhí coinneascar na h-oiche a teacht thenaic a
seanduine agus a chuid eile de'n chlann indhiaidh bheith fanna
crue rith a lae Rinn sí biadh réidh dófa agus fuaidh na tocaigh"
luighe. Shuidhe sí fhéin agus bidrias a comhrádh fa'n teinidh agus d'inn
sí dó fa'n fhear bheag a thenaic isteach agus a doigh a mbéadh
mae aige agus lonnchubhair a thabhairt air.
Ní rabh se ach a magadh ort" arsa lidrias.
Ach le scéal fada a dhéanamh gairid bhín mac ag an
chailligh. Thóg siad go maith e agus bhí se fás as ann uile
míosuir. Bhí se íortach curamach acu agus níorh-iarradh
air aríamh aon seórt a dheanamh acht greim the
D'fás se cómh mórfada agus bhí goile aige nach rabh siad
ábalta baoghal ar a shaith a thabhairt dó le h-ithe.
Shuidhead se leis rith a lae istuigh agus an lá amhain rinn
a áthair amach go gcaithfead se a chur a dhéanamh rud
eighinteacht.
iome a Ch
eighinteac
déarthaireacha maobh ag obair agus níor h-iarradh ortsa aríamh
dadaidh a dhéanamh"
Ghlac Connchubhair fearg agus d'eirigh se léim na sheasamh
"Ce'n áit" ar seisean "bhfuil tú ag iarraidh ormsa a dhul"
"Caithfidh tú a dhul a phushal d'fhortun" arsa'n seanduine "Nó níl
mise ábalta biadh a choinneall leat
"Oirc" arsa Conchubhair "Agus fagh mo shaith de bhata damhsa a
shábhalfas me ar dhaoin agus ar bheathai Gléus thusa suas lón damh
ar seisean lena mhathair "Nó níl fhios agamsa ca bhfuil me go
dul"
D'imthigh a t-áthair agus cupla fear dena dearthaireacha agus ghearr siad
crann mór a bhí sa ghárraidh dó. Choirigh siad suas e agus d'fag
amuigh na sheasamh leis a chlaidhe e. Fuaidh Comchubhar amach
agus fuair se greim" ar a bhata. Chuir se trasna ar a ghlún e agus bhrá
se e
"Caithfe tú bata a fhághail damhsa" arsa seisean leis a thair "A
sheasochfas níos fearr nó seo"
Fuair siad cupha strainneid eile dó agus ní rabh gair ann. Ní rabh ciom
ar bith acu nach rabh se ábalta briseadh ar a ghlún
"Níl fhios agamsa" arsa'n t-áthair "Ait ar bith a dtiocfadh liom ata
fhághail duid acht síorraigeach mór ata thoir ar a gharbhain
na geara agus thug siad anoir a
D'imthigh se
's a thenaic
shíorraig
teacht
agus lál se ann seorisin. D'íoigh se suas arais e
"Dheanfaidh se seo mo ghraihe" arsa seisean leis an áthair "Go
bhagha me níos fearr acht is beag níos fearr ná olatmarcuighe
eachta atá se" ar seisean.
D'fag se slán agus beannacht acu agus chuir a lón na phoca agus shiubhal
leis béal a chinn agus ní rabh fhios aige ce h-áit a rabh se dul.
Nuair a bhí neóin agus deireadh'n lae a teacht thenaic se solus i dtaobh
cruic i bhfad uaidh. Tharraing se ar a tolus agus ní rabh duine
annsin acht fear agus bean agus é na sraodaidhe caorach bheannuigh
siad dó agus bheanaigh Connchabhair dófa ins na briathra bhí acu an
uair sin
"Cithfidh se" ar seisean le Connchubhair "Go dtenaic tusa i bhfad
"Thenaic me giota maith" arsa Connchubhair "Creidin go gcuala tú
iomradh ar a bhaile a dtugann siad Alt a tseachta air "?
"Chualaidh" arsa'n craodaidhe "Acht níl fhios agam ca bhfuil se
"Tá mise ag cuartú duine eighinteacht a ghlacfaidh ar aisir ine
arsa Connchabhair "Bhéanfainn fastodh cionn lá agus blíadhain a
seisean "Agus ní iarrfa me tuar asdall ar bith acht mo sháith"
fhághail le h-ithe acht leis an fhírinne a innse duit" arsa
seisean "Tá gear ghaile agam"
"Níl fhios agamsa áit ar bith" arsan araodaidhe "A b'fhearr duit
a dhul ag cuartu asire ná ag sean tighearna atá 'na chómhnuidh
ma leitheid seo áit"
D'innis se do
a rabh'n sean- tighearna seo 'na chómhnuidhe. D'fag tonnachabhair
slán agus beannacht aise agus shiubhal leis go dtí go rabh'n lá ghanadh
lá'r na bharach. Thúsuigh se ag eirigh lag agus shuidhe se síos ar
thaobh a bhothair agus ghlac se'n lón a chur a mháthair leis. Nuair a
rinn se seóiste agus tharraing se a anal d'eirigh se léim ina
sheasamh agus shiubhal leis. Fadar am dinneara agus an oiche bhuail
se suas leis a tsean-chúirt mór seo an áit a rabh'n tighearni
Bhí sean toighthe mora annsin déanta ó'n tsíorruidheacht.
sean-seobail mhóra agus bhuail se'n geafta. Thenaic beandena
searbhontai go dtí'n gheafta agus d'fiaffruigh sí dó goide bhí ag
cur bhuaidhreadh air. D'innis "Connchubhair duith mar cuireadh
ar shiubhal as a bhaile e agus gur mhaith leis áit eighinteacht
fhághail a ndeanfad se fastodh cionn lá agus blíadhain
"Níl fhios agamsa" arsa'n cailin "Acht bheirfidh me scéala do'n
tseanduine ar sise "Agus fiaffrocha me dó bhfuil an duine a
dhith air
D'fiaffruigh.
"Abair leis a theacht isteach" arsa'n seanduine
Fuaidh Connchubhair isteach. Bheannaigh se do chonnchubhan
bheannaigh Connchubhair dó ins na briathra bhí acu ann uair
sin.
"Bhí'n cailin ag innse damh" arsa'n seanduine "Go rí
choinne fastuidhe
"Tá" ars"
"Goide'n tuarastal a bhainfea diomsa go cionn lá agus blíadhain" arsan
seanduine 's
"Ní bhairfidh me tuarasdall ar bith duit" arsa tonnchubhair lion
lá agus blíain acht mo sháith a thabhairt le h-ithe damh. Sin a locht
a bhí orm sa bhaile" arsa Connchubhar bhí siad a déanamh orm
ar seisean "Go rabh ne ábalta oiread ithe le deich gchaighe agus mo
bheir tusa mo shaith le h-ithe damh" arsa seisean leis a tseanduine
"Dheánfaidh mise oiread oibre le deich gclaighe acht iad a obair
a theicaint damh"
"Acht sé'n mín 's a réidhteach bhí air gur choinnigh an seanduine
cionn lá agus blíadhain e agus dubhairt a seanduine leis
"Ma bhíonn tú in mo shásamh sa" arsa seisean "bheufa me tuarandal
duit le cois do sháith fhághail le h-ithe
"Maith go leor" arsa iomchubhar
Duthigh" arsa'n seanduine le bean dena cailin "Agus cuir síos a
a níor agus dean pota maith brachainn annsin"
D'imthigh na scarbhontai agus chuir siad síos a pota mór agus rinn
siad lán a phota de bhrachain coirce mar nach rabh dadaidh
eile le fághail sa tír san am. Nuair a bhí'n brachan bruithte.
fuaidh beirt dena cailini a dul a thógail a pota ó'n teinidh agus a
bhágal amuigh go bhuarfad se
"Fannaige thart" arsa lonnchubhar "Fagfa mise an pota mór ce
bith air a
bhfuil
go a dul leis"
Fuair
'na shuidhe áit a rabh gaoth teacht air lena fhuaradh.
Nuair a bhí coinneasear na h-oiche teacht
"Bfeidir" arsa bean dena cailini "Go ndéanfa thusa do
shuipear
"Maise dhéanfaidh" ar seisean "Nó is fada ó rinn me mó
bhriafata"
Thenaic sí agus gugan mór bainne leithi agus spannag mhór ádhuid
"Seo dhuit anois" ar sise "Agus ith do sháith"
shuidhe Connchubhar isteach ag an phota. Níor mhair se íontach
fada uilig aige go dtí gur scrí se suas e agus nuair a bhí deireadh
olta ithte ag bhí'n pta scríbtha
"B'feidir" arsa bean dena cailin "Go n-iosfa tilleadh"
"Acht dhéanfa se mo ghraihe" ar seisean go dtígfidh an cuighean
"Dhar leófa fhéin bheirfidh siad a shaith a leat amháin dó thuir
siad sios coire mór a bhí ann ag déanamh réidh d'ealach rrinn
siad lom lán a choire da bhrachan choirce fa choinne an
tsuipeara. Fuair se gugas báinne agus a shannsg mhór anádhuid
Nuair a thenaic am sipeara d'iarr siad ar suidhe isteach ag a
shuighear. Nuair a bhí gugan a bhainne reaithte d'aith na
cailini gur mháith leis braom eile fhághaill. Fuair se gugam
eile báinne agus d'ith agus d'ól leis gur ith se agus gur ól se a shaith"
"A bheag bhuideach le bhrachar
"Níorfhag
chaith aige"
a'fa
air 'n
"De an
sháith aríamh aroimhe."
"Bhí seisear fear ann de choiteair a bhí ag bualadh airbhir le
ní agus thenaic siad isteach fa choinne a cipeara shuidhe siad
isteach fa'n choire agus fuair achan fhear gugan maith bainne agus
nuair a bhí a suipear déanta acu ní rabh baoghal ar an
coirneall ithte ach de'n bhrachan a d'fhag Connchubhair na dhiaidh
Thug sin aolus mór dona searbhontai goide'n doigh le tráth a
dheanamh réidh do chonnchubhar
Nuair a bhí a supear déanta ag na coiteair d'eirigh siad agus fuaidh
siad na bháile. Bhí toighthe beaga aca dó gcuid fhéin thall is
a bhfos frid an áit agus iad posta. D'iarr a cailin ar chonnchubhar
dul suas i luighe agus fuaidh agus se'n custum a bhí ann ins an am sin
nuair a eirigheadh breannaidhe ar maidin, d'oibreochad
siad leófa teanall fada go bhfaghadh na searbhontai fáil
tráth a dhéanamh réidh. Ní rabh tae nó siuchra mo spíosrai ní
agallaidhe ar bith dul san am sin acht a méid a d'fásfadh
ar a talamh agus greimeannai feola.
D'eirigh Connchabhair ar maidis agus ghléus air a chuid eadaigh"
agus d'fiaffruigh de'n tseanduine goide'n obair a rachad seisean
a dhéanamh indiu
"Gabh suas go dtí'n boitheach mór adai thuas" arsa'n seanduine
"Agus tafidh tú scíobal" ar seisean "Bhfuil na se costeair se
a ra
aladh airbhir ann le ní agus toisigh a
de
Sat mhuistain fhéile i leihi.
Bheul bhí gabha i mbáile na caillimh fad ó shoin agus bhí bean
íontach doigheamhail age agus teaghlach íontach mór acu. Bhí a t-am
go h-olc agus bhí naoi gclaighe acu le tógail agus a sean péire. Ní rabh
a saothru le fághail ar mharan doigheanna ach a méid a
guidhead se cruithidreacht agus bé'n cuideadh b'fearr a bhí aige
rí ministeiri a bhí na gcómhnuidhe comhgarach aige a rabh
beathaidhe acu.
bith a gabha anuas ins a tsaoghal ins a deireadh agus gurbhuail
se ábalta an teaghlach a choinneall beó agus
eagla e n
lá amháin agus sé dubhairt se
leabhair i
na beag go leor ag na mistear
"Sin a
a cailin a scairti orthu ionnsair a mbricfosta. Fuaidh siad
uilig ionnsair a mbricfosta. Bhí coire mór a bhrachan choirce
deanta ag na cailin agus fuair achan fhear gugan bréagh bainne"
mhilis agus spannag adhmuid. Ach le scéalfada a dhéanamh
gairid dir na coiteair agus Connchubhair scríb siad a méid
brachan a bhí sa choire. D'fiaffruigh bean dena cailini ar
chonuchubhair ag magadh air a rabh a sháith aige. Dubhairt
onnchubhair go ndeanfad se graile go dtí go dtigfeadh am
dinneara. Fuaidh fear dena coiteair fhad leis a tseanduine
sé ubhairt se
"Sé'n chuma atá ar a bhuachaill seo" ar seisean "Go ndéanfa se
na bathalacha cómh mór" ar seisean "Go mbéidh abair a gceannseo
nó eagar a chur orthu"
"Is cuma díbh in Éirinn" arsa'n seanduine "Buailigh sibhse libh
ar seisean "Agus cead aigesan doigh achur ar a chochain
B'fhíor é. Fuaidh na buailteoir a bualadh agus nuair a fuaidh
"Connchubhar isteach chaith se de go dtí na bhrísti agus a léinidh
thrustal se suas a dhá láimh ach níor mhair a chochain
a bhfad dá bhathalú. Annsin nuair a bhí deireadh battaitheag
Connchubhair bhí se caithte amuighar a toráid. Bhí deireadh
a rabh isteugh buailte ag na buailteoir
"Goide dheanfas muid anois" arsa Connchubhair
"Tá" arsa fear le chéile de'n bhunadh eile tail
chur isteach
"Maith go leor" arsa Connchubhair
Fuaidh siad uilig soir 'na gharraidh. Nuair a bhain siad a
'sgath de'n chruaich a bhí uirthi agus a díonn
"Goide tá sibh ag dul a dheánamh anois" arsa chabhair sé go
bhfuil a dhith ormsa sibh a theiseaint damh"
Thoisigh achan fear a breith ar se nó seacht do shopogai
beag agus dá n-iomchar isteach
"Coine" arsa Connchubhair "Gabhaigh 'steach a bualadh -
coinneochaidh mise neart airbhir libh"
Fuaidh siad isteach a bualadh agus ma dtrí nó ceathrar uchtain
bhí'n chruach uilig caithte thart fa dtaobh deófa aglomhubhar
"Buailige anois" ar seisean "Tá mo chuid oibre-sa deanta
duighe ionnchubhair sa chochain; thuit se na chodhladh. Níor
mhusgail se go rabh teacht na h-oiche ann. D'eirigh se léim
'na sheasamh teacht na h-oiche agus a méid a bhuail siad ó am
dinneara chuir se amach ar a daras e ina dtí nó a cheathrar
de bhattalach.
"Slim" arsa fear dena coiteair "Go bhfuil se in am stad"
chuir siad orthu a gcuid cudaigh agus shiubhal siad leófa a
tarraint ar a bhaile
"Is minic a chuala mise iomradh" arsa Connchubhar ardaoinn
bheith ar sinair agus daoi bheith ar siubhal ar coigchrioch agus ní
bhéidh a
feasta"
"Bhí'n ar
bainne mhilis agus spannog ádhmuid mar bhí i gcómhnuidhe ach le
scéal fada a dhéanamh goirid se siad suas a coire.
bhéul thig liom a rait" arsa Connchuthair "Nach bhfuair me mo
shaith aríamh le h-ithe go dtí seo"
"Tá luthghair orm" arsa'n seanduine "Go bhfuil tú sásta"
D'imthigh na coiteair teófa na bhaile agus fuaidh lonnchubhar suas
luighe. Ar maidin lá'r na bhárach d'eirighlonuchubhair arais agus
fua se suas na scioboil mhóir agus bhí se níos eolaighe an lá sin
Fua se amach agus tharraing se scath agus a díon de'n chruaich a bhí
amuigh. Thug isteach in a gcupla uchtain í agus chaith thart fa
dtaobh dena buailteoir í. Bhí se na shuidhe sa chochain a chuir
ba mhó de'n am a cómhradh leófa agus d'eirighead se léim na
sheasamh nuair a bhíodh grainnin buailte agus guidhead se
bathail agus bheiread se amach ar a tarraid í. Nuair a thenaic se i
am bidh scairt a cailin orthu chun toighe agus bhí'n coire céadhna
brachainn déanta arais. Nuair a bhí a gcuid glacaithe acu d'fag
siad fuigheach mór a beat ann
"Teithear damh" arsa'n cailin "Go bhfuil sibh ag cailleadh mbur
fell"
"Sin comhartha" arsa ionnchubhair "Go bhí
bhimid ag oibri
barraidheacht
D'bair leófa go dt
ró agus ní rabh
amuigh
a nua
cruach a bhí le bualadh
"Ní fheican-sa annsiud anois" arsa lonnchubhair "Acht beirt
"Bháil ní bhuailfuid níos mó" arsa'n seanduine "Fagfa me an
dá chruach sin fa choinne síol."
"Tá me sásta agus ró-shásta" arsa Connchubhair
"Cuidhige anall ag mbur suipear" arsa'n cailin
shuidhe siad thart fa'n choire agus d'ith siad agus d'ól siad a
bhunadhas.
Nuair a bhí a sáith ithte dta acu, fuaidh nacoiteair abhaile.
Fuaidh Comchubhair suas i luighe. Ar maidin lár na bhárach
ghléus lonnshubhair airist; fua se fhad leis a tseanduine agus
d'fiaffruigh se de'n tseanduine goide'n obair a dheánfaidhe indiu.
Tá siogan le déanamh de'n chochan agus nuair a bheas sin déanta
ar seisean "I arraigi isteach chuig mbur mbricfosta agus nnseochair
mise obair a lae díbh"
Fuaidh Connchubhair suas na seishoil mhóir. Bhí na coiteair
céalphurtaigh thart annsin agus ní rabh fhíos acu goide
rachad siad a dheánamh.
"Diarr a maighistir orm ráit libh" arsa Connchabhair "Cuidin
linn siogan a dhéanan de'n chochain agus annsin a dhul chuig
mbur mbricfosta"
atha acu
"B'fhíor é. Nuair
Scath agus
"Nois
seisean "Chanaigh suas e agus cáthaige e fa choinne an mhuilinn
B'fíor e. Bhí go maith agus ní rabh go h-olc. Thoisigh siad a ghlanadh
an airbhir. Nuair a bhí se uilig lionta sna mallai acu rinn siad
amach annsin go rabh se cómh maith é thabhairt suas go
h-árd a chaithte agus é cháthadh. B'fhíor é. Fuaidh beirt dena
coiteair fa dtaobh da mhála, fear acu a tógail ar dhruim an
fhir eile
"Goide'n obair atá oraibh" arsa Connchubhar
"Tá muid ag dul a iomchar suas go h-árd a cháithte" arsa'n
choitear"
"Ó fagaigi mo chasan" arsa Connchubhair "Gabhaigi sibhse
suas ag cathadh"
Thóg se bacog dena malai triúr acu faoi achan asgall dá chuid
"Cathaigi sibhse anois" arsa Conuchubhair "Agus ní bhéidh mise i
bhfad ag tabhairt an airbhir chugaibh"
Fuaidh na se coiteair ag cathadh agus ní rabh trí mhála caithte
acu go rabh deireadh caithte thart fa dtaobh díofa ag
Connchubhair. Ar réir mar bhí siadsan a cáthadh fuaidh"
Connchubhair ag líonadh agus ag iomchar. Nuair a bhí deireadh caithte
acu bhí deireadh isúigh sa scobol mhór ag Connchubhair bhí
siad réidh leis árd - tráthnóna
"Caithfimid dhul i toighe arais"
a lonnshubhair "Go bhfeicunid
goide 'na
"Tá agus caithte" arsa Connchubhair.
"Bheul ní fiú damh" ar seisean "Mbur gcur na mhuilinn anocht
fannochaidhuid go dtí i mbárach"
Rinn a cailin réidh tráth bidh dófa mar d'inns me cheanafean
a fuaidh na coiteair abháile. Fuaidh ionnchubhair suas i luighe
agus ar maidin lár na mhárach d'eirigh Connchabhair agus ghléin
air a chuid eudaigh. D'fiaffruigh se de'n tseanduine goide
rachad siad a dhéanamh indui
"An t-airbhir sin a cháith sibh idé" ar seisean "Caithe sibh
é thabhairt na mhuilinn idiu agus thig leat innse dona
cateair" ar seisean "A gcuid beath agus gléuran bheith aca
eus ins an am sin ní rabh gléus annai ar bith acu le
dadai a iomcharr le beath capaill acht ualaigh droma.
Nuair a fuaidh Connchubhair suas go dtí'n scoboil. Bhí na
coiteair a néal phortaigh thart agus ní rabh fhios acu goide
rachad siad a dheánamh.
"D'iarr a maighistir orm" arsa Connchubhair "A innsedibh mur
gcuid eachraidhe a ghléus agus a t-airbhir a thabhairt na
mhuilinn"
B'fhíor é. D'imthigh achan fhear fa choinne a each fhéin
Thenaic achan duine agus each leis i chúl a dhuirn agus a shugan
drrma go dtugfad siad a t-airbhir na mhuilinn. Thug beirt
dena coiteair amach malla dul a chur suas ar dhruinn cionn
dena beathair
"Goide tá sibh a dhul a dhéanamh" arsa Connshubhair"
Támuid a dul a thabhairt an airbhir go dtí'n mhuilinn" arsa
fear dena coiteair
d'fagaig agus mbur gcuid eachraidhe mo chasan" ar seisean
Fuair se dhá ghad bhuarach mhóra agus shín se ar a toráid iad
"Anois" arsa ionnchubhair "Líaigi isteach ins ann ualach sin
méid a choinneochas na teudai" ar seisean "Agus teiseanaigh
damhsa ca bhfuil a mhuilinn"
Bhí eagla a gcorp orthu roimhe agus chaithfead siad déanamh
mar iarrfad se orthu. Nuair a bhí'n t-ualach lionta
"Feachaige" arsa Connchubhair "le seo a chur ar chreasadan
mo ghualainne"
Rinn siad amach gurbé'n gaiscidheacht ba mhó a rinn siad
aríamh an t-ualach a thógail ar chreasadain Chonnchubhair
"Nois" ar seisean "Siubhaladh fear ugaibh romhan agus teisean
damh ca bhfuil a muilinn"
bheisean. Nuair a fua siad go ráid a mhuilinn chaith"
Connchubhair de a beairtin ar a tsráid agus ní fheacaidh lucht
a mhuilinn aríamh a leitheid d'fear.
"Bí thusa a chur sin isteach ar an áith" ar seisean leis an
choitear "Go imtheochaidh mise fa choinne ualach eile"
Fua se fa choinne ualach aile agus ní rabh aige uilig acht trí
ualach.
"Ba
"Goid ata agus tiocfadh"
"Bheall ní thíg linn oilriu acht sa lá" arsa fear a mhuilinn.
"Béidh mise ar mo chois imbárach" arsa Comchubhair "Agus
cuideochaidh me leat é thriom agus
shiubhal se fhéin agus na coiteair leófa na bháile. Bhí posaid"
bhréugh brachan coirce déanta an oiche sin arais ag na
cailin. Fuair achan duine gugan bainne mhilis agus pannsa
ádhmuid mar bhí i gcómhnuidhe. Níor ith siad baoghal ar a
rabh sa choire an oiche sin. Bhí tonnchubhair ag cruinniu
aigneadh agus uchtaighe nuair a bhí se ag fághail a choda
comh maith agus bhí se ag eirigh mór eifeachtach achan lá.
Bhí go maith agus ní rabh go h-olc. Fuaidh na coiteair abhaile agus
fuaidh ionnchubhair a luighe. Ar maidin lá'r na bhárach
nuair a d'eirigh Connshiubhair beann air a chuid eudaigh agus
d'fiaffruigh de'n tseanduine an rachad se seo na mhuilinn
agus eudaidh tú dul" arsa'n seanduine "Acht na fann go
deireochaidh se dorcha. Níor mhaith liomsa dadaidh
theacht ort"
"Goide tá le teacht orm" arsa Conuchubhair
"Ní maith le'n dhuine fanacht sa mhuilinn go maidin"
arsa'n seanduine.
bhal leis na
Rinn ionnachabha
mhuil"
airbhir"
"Fagfamuid anois go dtí i mbárach é" arsa'n muillteoir.
"Nach dtíg leat a mheilt anocht" arsa Connchubhair"
"Ní thíg liom" arsa'n muillteoir "Nó an duine aríamh a shuidhe
annseo bhí se marbh ar maidin. Tá rud mór eighinteacht fa
ghraile an mhuilinn seo nach bhfuil fhios againne"
"Ma dhona 's mo dhorn orm" arsa Connchubhair leis a mhuilteois
"Go meillfidh tú anocht e" arsa seisean "Agus go bhfannochaidh
mise agat nó ní charrachaidh mise as a mhuilinn go rabh a
liom na bháile na mhín"
"Ghac comhairle" arsa'n muilteoir.
"Shiud a chomhairle bhéas ann" arsa Connchubhair "Go
gcaithfidh tusa an muilinn a chur ag obair
Thonntuigh siad a t-uisce ar a rotha agus thúsaigh an muilinn
a mheilt agus ionnchubhair ag coinneall freasdail.
Nuair a fuaidh se anonn cómhgarach ag an mheadhon oiche
mhoithigh Connchubhair a treasdaill a teacht a ba mhó a
mhoithigh se aríamh. Beirt fhear agus comhartha mhór leófa
ar a nguailneacha. Shuidhe Connchubhair thuas ins a choirneall
Thenaic a bheirt isteach agus d'fag síos a cómhartha i lár a toighe.
Thóg siad a chlár o'n chomarthaidh agus tharraing achan fhear
air súiste aníar as faoi na asgaill. Fuaidh fear taobh thal
agus fear taobh bhfos de'n chomarthaidh agus d'eirigh'n greadadh. Bhí
seanduine agus
tuigh sa chomharthaidh agus níl an
Scárruigh'n croidhe i gcorp a tsaighdiuir agus thuit se i leige.
chaith a Cairdheas Críosta a minnistir thar an rail síos leis an
abhainn. Bhí níos mó deifre i bháile an bheat sin air. Nuair
a thenaic a gabha teacht e bhí se thíos faointeach roimhe agus
é a bualadh a dhá bhois ar a cheile
"Mar siud 's mar seo" ar seisean "Tá se annseo arais"
"Bhfuil an deor eile sa bhuideal" arsa'n "Cairdheas críosta "Na
tá" ar seisean "Fabhair damhsa gloine"
fhug a gabha dó dhá ghloine gan stapú agus thóg se'n rector mhór
ar a dhruim
"Ó mar siud agus mar seo" arsa'n "Cairdheas Críosta "Tá se dhá uair
cómh troom is bhí se i cheudamhair. "Ma théid sé'n ceathramhadh
bheat" ar seisean "Ní bhéidh me ábalta a iomchar a char a
bith"
Shiubhal leis. Nuair a fua se go dtí cionn a droichid bhí
saighdiuir eile amuigh sa bhocsa. Thenaic se'n fear a teacht agus a
fear eile leis ar a dhruinn
ler tir nó ce talamh duit" ar seisean "Nó cainn ná sa
shloinneadh thú"
"Mise'n diabhal ar seisean.
"Goide sin leat" ar do dhruim "a" ar seisean"
dó misistir"
"Ca bhfuil
"Tá
Fuaidh tá seribhinn liom annseo" ar seisean "Infhear a bhí sa
chomharthaidh"
Bhín se'n scribhinn ionnsair a mhaighistir agus d'órc se air léigh"
se é
"Sin go díreach" ar seisean "Rong láimhe máthara agus is maith liom a
seisean "Go bhfuair me sin amach agus caithfe me" ar seisean
"Ceart fheiceal ag an bhunadh sin nó níl mathair a dul a
fhághail suaimhnis go ndéanfa me sin
B'fhíor é. Ar maidin lá'r na bhárach d'eirigh seanduine go leor
a luathas agus chuir se bean dena searbhontai fhad leis a dream
seo. Thenaic siad agus a méid a bhí ins a scríbhinn uilig a
tsaoghal déanta contrailte cheartuigh'n seanduine e agus bla
achan uile sheórt ceart as sin amach fa'n mhuilinn
Lár na bhárach nuair a d'eirigh Connchubhair ar maidin
theann se suas a chuid eudaigh air. D'fiaffrochad se e
gcómhnuidhe de'n tseanduine goide rachad se a dhéanamh
ndiu.
"Gabh anonn" arsa'n seanduine "Agus tug anall ualach
brósuadh a dhéanfas teinidh do na má seo"
Fuaidh lonnchubhar anonn go dtí'n choillidh agus gad -
bhuarach leis agus a tslat marcuigheacht faoi na asgall a
leis
bhí leis as a bháile.
se de chainnt ar
bhrradh cionn
Shín se'n ghad
bhuarach ar
scathmhagai dena crainn. Théid se sa deireadh ar na
crainn leis a slat mharcuigheacht agus strac se anuas 'na
sciathogaí agus na h-adharca bhí orthu go dtí'n talamh. Bhí
cor chrann mór leis amach as a rosta agus í leatha
trasna na bheairtin. Seo anall e agus a beairtin leis agus
chaith se ar a torraid chuca e."
"Nois" ar seisean "Coinneochaidh sin teinidh libh cionn
seachtmhain
"Ní rabh aon seórt oilre le déanamh annsin aige acht a
bogadaigh leis agus a buachailleacht go dtí'n oiche. Chuaidh
an seanduine todhóna fhad le sean-dall a bhí ar a bháile
aige agus d'innis se dó'n tsean-dall an cineal duine bhí ann.
a reitheamhlacht a rinnse ó thenaic se agus mur a
smaoinnteochaidhe ar acht eighinteacht le chur roimhe le
deanamh nach mbéadh se abalta go gcuirfead se eisean
amach as am art"
"Agus tá dúil agam" ar seisean leis a tsean-dall "Go
n-innseochaidh tú acht eighinteacht damh a shocrochas é
"Cuir soir a buachailleacht imbárach e" arsa'n seandall
"Na coilleadh le do chuid eallaigh agus ní bhéidh se i bhfad sa
choill go dtigfidh na beathair allta air"
"B'fhíor e. Ar maidin lár na bhárach nuair
rah na
ionuchubhair e fhéin suas agus fuair se
searbhontaí amach a t-e
choir na coilleadh agus iad a bhuachailleacht
Bhí go maith agus ní rabh go h-olc. Shiubhal lionnchubhair leis lena chuir
eallaigh. Nuair a fuaidh'n t-eabhach an áit a rabh'n fear maith na
rabh moran buachailleacht a dheath orthu. Shuidhe lonnchubhair thug
a gcram. Bhí'n t-eallach na luighe thart dá lighe fhéin Nuair a d'óirc
connchubhair thart thenaic se beath mór a teacht amach ar a choill
a fasgladh a bhéil agus a tabhairt leis cionn dena ba. Shar le tochubhair
ní leighe se ar shiubhal le sin e. D'imthigh se pailp reatha na dhiaidh
nuair a fuair tonnchubhair cómh fada leis tharraing se buille dentolat
mharcaigheacht i lár a droma air agus bhris se a dhruim. Théid se air
fad a mhoithigh se bogadaigh e dá bhualadh go dtí gur mharbh se
amach e. Chuir se'n bhó arais ionnsair a chuid eile agus tarnóna thiomana
se leis a t-eallach na bháile agus tharrain se'n beath mór seo leis na
dhiaidh ar hoult rubaill. Nuair a cuireadh isteach a t-eallach
scairt Connchubhair amach ar a tseanduine
"Seo beath" ar seisean "A thenais amach as a choill agus thug se leis
cionn dena ba ma bhéal acht ní dheachaidh leis nuair a fuair
mise cómh fada leis. Cainn a bheir tú air" arsa seisean leis a
tseanduine"
"Tá" arsa'n seanduine "Sin a beath is iarrgcalta sa choill sin a
léamhain craosach agus d'ádhmhaill nar mharbh se thú
"Níl acharud ag dul da mo mharbhadhsa" arsa onnchubhair
Rinnse a shupear agus bhair
eanduine a
mar bhí go dear se agus leomhain leis a thoith ubaill dá
tharraint na dhaidh"
"Agus tá eagla a teacht orm" arsa'n tseanduine "Nach bhfaghain
ar shiubhal e"
"Cheobhaidh go mairinn is tú" arsa'n sean-dh "Cuir suas na
coilleadh móire imbárach e" arsa seisean "An áit a bhfuil na trí
áthach" ar seisean "Agus béidh geall nach mbíonn se annsin
air"
B'fhíor é. Ar maidin lá'r na mhárach ghléus tonnchubhar a fhéin
suas airist. Nuair a scaoileadh amach a t-eallach h-innseadh do
chonnachubhair go gcaithfead se dul na coilleadh nachtaraighe acht e
fhéin a choimhead ar na fáthaigh agus gan dadaidh dhéanamh as a
chasain. B'fhíor é. Shiubhal ionnsiubhair leis. Bhí balla mór thart ar a
choill is uilig agus máiteacha tcífea isteach thairis agus máiteacha eile
ní fheicfea. Bhí Conndiubhair ag bogadaigh leis agus an áit a bhfuighead
se giot iseal sa bhalla bhíod se "Tórc isteach acht a fear a bhí taobh
istuigh de'n bhada chuirfead se pleisiuir ort. Bhí'n t-eallach bocht
ag dul thart taobh amuigh de'n bhalla agus iad choir a bheith lighe an
talaimh. Dhar le Connchubhair se deireadh ce bith mar tá na fathaigh
dheánfaidh seisean bearnach a bhfuigh a t-ealach isteach B'fíor e.
Chuir se a ghualainn leis a chlaidhe agus stoc se agus leag se bearnaidhe
mhór ó chuir se isteach a t-eallach agus thoisigh siad ag
the. Nuair a bhí a sáith ithte acu luighe
a tonnchubhair
amach nach rabh ar
leófa agus chruinnigh leis na bháile iad na h-ughanna báinne bhí air
an oiche sin. Dubhairt na searbhontai gurb e seo an fear a b'feara
a buachailleacht go foill nó go rabh oiread eile bainne ag na ba
anocht. Bhí go maith agus ní rabh go h-ole. Fuair tonnchubhair gcun le
h-ithe agus chuaidh se luighe.
ar maidin lá'r na bhárach d'eirigh Connchubhair airíst; ghléus air agus
fuair grean le h-ithe agus scaoil amach a t-eallach leis. Shiubhal leis
go rabh se ag an choillidh nachtaraigh. Carbh nuair agus ceobh am seo acht
a fáthach a theacht thart agus a bhearnaighe a fhághail leagtha forg a
eallaigh frid a choill choirigh se suas a bearnaigh agus nuair a thenaic
"Connchubhair leis an eallach bhí'n bearnaighe cóiriste. Dharr leis"
fhéin bhí fearr láidir annseos aréir anuas nuair atá'n beanaigh
druidhte. Chuir se a ghualainn leis a chlaidhe arais agus stoc se'n
bearnaigh arais go talamh. Nuair a mhoithigh t-eallach a bearnaighe
foscailte d'imthigh'n t-iomlan isteach a reathaidh. Shuidhe tonnchabha
thuas i gcrann agus thoisigh se ag dul cheóil agus a portaigheacht. Mhoithig"
an fátach mhoithigh se cionn de'n eallach a brúirigh agus dhar leis
fhéin racha se go bhfeice se cé tá cómh h-iomareach agus go bhfuil se a
leagan na bearnan ar a bhalla. Scairt a fáthach ar a chuid madaidh
chuir a madadh thart fa'n eallach a gcur amach as a choill.
Mhoithigh Connchubhar e agus é thuas a chrann agus scairt se leis gur leisean
a t-eallach
"Do dhonn
choith
tír nó ceir talamh duit" ar seisean "Nó cer dtena tú"?
"Is cuma ca dtena me" arsa Conchubhair "Acht tá me ar annsair ag
an fhear seo thíar a buachailleacht"
"Da mb'fiú liomsa a dhéanamh" arsa'n fáthach "Ná é bheith le
ráit liom gur mhaobh me gasur buachailleacht ní thiocfa isteach
annseo go bráth arais. Cruinnigh leat a teallach" ar seisean "Go
socair suainmhneach ionnsair do mhaighistir agus a fad a bhéas tú aige
na tarr a bealach seo arais"
"Níl an lá a bhéas me aige a buachailleacht" arsa Cachubhair
"Nach acuirfidh me'n t-eallach annseo"
"Na h-ábair sin a darna beat" arsa'n fáthach.
"Dubhairt Connchubhair a rud ceada arais. Thóg a fáthach a
chlaidhean in áirde go gcaithfead se'n cionn do Chonnchubhair
Nuair a thenaic Connchubhair a buille a teacht léim se as a
chasainnthenaic a claidheamh ar chrann. Ba mhaith a mhair
do chonnchubhair a thenaic se ar a fáthach le buille de'n tolat agus
mharraigheacht ó mhullach na claighe agus thuit a fáthach. Nuair a fuair
"Conndubhar na luighe e théid se ar achan áit a bhfuair se buillean
go dtí gur mheas se go rabh se madh. Nuair a mheas se go rabh se
abh fuair se greim dhá bhróg air agus tharraing se ma dhaidh e go
dtí áit a rabh dogaidhe mhór a bhí lán uisce Chaith se isteach
sa díogaidhe e"
Nuair a then
leis. "Ó ní
seabhonnai tilleadh aoitheach a fhághail leis an bhaine a
chonineall. Dubhairt gach duine le cheile acu gurb é seo a buachaill
bó a b'fearr a fuair siad go foill. Fuair tomchabhair a shuipear
chuaidh se luighe. Níor leig se dadaidh ar fhéin fa'n fáthach.
Bhí go maith agus ní rabh go n-che ar maidin lá'r na bhárach ghléus
Connchubhair air agus tugaidh leis a t-eallach agus nuair a fuaidh se go
dtí'n bearnaighe bhí ar a bhalla bhí sí druidhte suas Dhar le
Connchubhair tá tilleadh fa'n choill acht ma tá ní chuirfidh siad eaga
ar bith airsean. Chuir a ghualainn leis a bhalla agus stoc anuas a
fearnaighe arais. Ní rabh'n t-eallach i bhfad istuigh a lá sin gur mhoithig"
an dearthair eile a t-eallach a buifrigh agus scairt se ar achuil conairt
go bheirfead se ce'n gaiseidheach a bhí cómh h-iomarcach agus go
gcuirfead se'n stoc isteach na coilleadh. Shiubhal leis. Nuair a thena
se fhad leis an eallach, bhí Connchubhair na shuidhe thuas i gcrann
le'rtir nó ce talamh duitse" ar seisean "Nó cé d'iarr ort do chuid
"Suine a chur isteach annseo "?
"Cuna ce'n tír nó cen talamh arb as me" arsan "Canchubhair Tá me
ar ainmair ag a tseanduine sin thíar a buachailleacht"
"Ar mhoithigh tú mo dhearthair" arsa'n fáthach"
"Mhoithigh me go díreach" arsa tonnchabhair é agus ba doltach aoineall
duine e. Thoisigh se ormsa indé agus ar mo chuidealaigh" ar seisean
"Acht nuair a bhí deireadh thart ní rabh moran dá bhárr aige"
"Cruinne"
fi" arsa'n fáthach seo "Go modhmhail
ma
"Bheirfidh me liom iad nuair is mían liom" arsa Connshiubhair "Agus
tiocfa me nuair is mían liom"
"Le sin ghla a fáthach an fhearrg agus d'eirigh'n cath eadar e fhéin agus
chonchabhair. Bhí Connchubhair i bhfad níos ghiste nón fathach
Nuair a thóghadh an fáthach máirdh an claidheamh bhuailfear
se buille; d'fagfad Connshubhair a casan agus sheachnachad se na
builli. Sa deireadh bhuail se buille de'n tolat mharcuigheacht ar
an fháthach ar mhullach na claige agus chuir se ar a dhá ghlún e.
Thene se air leis a darna buille sul a bhfuair se eirigh ach le sé
fada a dhéanamh goirid bhuail se leis ar an fháthach go rabh se
"Surailte go rabh se marbh. Nuair a mheas se go rabh se 'mabh
fuair se greim dhá bhóig air agus tharrain se leis na dhaidh egar
chaith se isteach sa dusgaidhe ag tadh a dhéarthair e. Bhí se
bogfheadalaigh leis a buachailleacht go dtenaic teacht na h-oidhe
ghiomais leis a chuid eallaigh na bhaile agus na h-ughannai bainne bhí
leis an eallach an oiche sin líon siad a méid tuban agus coithigh
abhí fanna toighthe. Bhí Connchubhair cineal sáruighthe inidhici
cath bheith aige an dá lá leis a bheirt eile agus d'iarr se ar bean
dena cailini greim a dhéanamh réidh dó. Rinn sí greim réidh dó
chuaidh se i luighe.
Ar maidin lá'r bhárach d'eirigh Connchubhair agus fuair se greim bidh
uair a fuaidh a
arais suas na coil
thug leis a teal
an bhí sí
aighe a se
go dtí'n choill
deanta se
Chuir se a ghualain leis a chlaidhe istrós se go talamh arais e
Cerbh uair agus ceabh am seo acht dearthair eile bheith acu bhí na
chómhnuidhe i bhfad ar shiubhal náit do fhéin an fear a ba
sine agus ní rabh sa chuid eile acht páisdí lena thaobh. Thigead se
cor uair ag órc ar a mháthair agus ar a bheirt dearthaireacha bhí na
gcómhnuidhe se tsean chúirt seo. Bhí'n mhathair bhí sí na suidhe
dall leis na blanta blíanta agus chaithead siad a cuid a thabhair
duith agus a gléus mar bhéadh naoidh'nean ann. D'fiaffruigh'n fáthach
nuair a thenaic se do'n chailligh ca h-áit a deachaidh na dearthaireach
"Níl fhios agam" ar sise "Ch-áit a deacha siad. D'imthigh fear ann
athrú indé amach" ar sise "Ar maidin agus níor mhoithigh mo bhoin
e agus d'imthigh'n fear eile indé" ar sise "Agus ní thenaic anceachtar ach
o shoin
"Caithfidh se" ar seisean "gur thalaidh isteach i mbruigheann
fill iad. D'aithin me" arsa'n fáthach "Go rabh rud eighinteacht ag dul
nó bhí'n badhbhdhann stoctha leagtha agus loirgeacha eathaigh frid a
choill"
"Beir buaidh agus biseach a mhic" ar sise "Tá gaisgidheach eighisteacht a
rail bruighinn fa'n choill
shrubhal a fáthach leis agus sé'n chéud rud a casadh air cuid de'n eallach.
Bhí ionnchubhair na shuidhe thuas i gcrann agus achan agag cheóil aigh
"Ó do dhona agus do dhorn ort a gharacalaigh" arsa'n fáthach seo "Nar
mhórchooidheach a rud duit" ar seisean "A theacht isteach annseo
tú mharbh mo bheirt a
"Nuair a chualaidh'n saigh diuir seo scárruigh se cómh mór gur
thuit se i laige. Chaith seisean a minnistir amach thar rail a
droichid. Sheasuigh se tamall beag ag coimhead air ag imtheacht
amach síos leis na tonna. Ar a theacht anall dó ar a droichid
casadh seanduine beag aosta air ag dul anonn agus sean chastor
beag air de chruitineach beag bideach mheaithte.
"Goide rud tusa" arsa'n cairdheas Críosta" ar seis.
"Ó sean-mhinistir atá ionnainn" ar seisean "Atá ag dul a fhagal
na tre. Chuala me go bhfuil a droch spíorradh a thenaic an oiche
ag tabhairt leis na minnisteiri agus go bhfagfhainn a tír"
"Ó d'anain 's do chroidhe 's do chorfa" arsa'n "Cairdheas 'ríosta "
bhitheamhnaigh mur tusa fhéin a buachaill a thug an oiche
tiubh damhsa ach fuair ne hoult sa deireadh ort"
Fuair se greim cúl chinn agus tómhain bríste ar a tsean-mhinnisteir
chaith se amach síos san abhainn e indhaidh na coda eile agus
sheasuigh se da choimhead go bhfaca se ad imtheacht amach
síos leis na tonn e. Shiubhal leis na bhaile; nuair a thenaic
se bhí'n gabha na shuidhe cois na teineadh cathadh píofa agus é"
bréugh sasta teallag bréugh airgad aige agus na minnisteiri uilig go
léir glan ar shiubhal. Thoisigh se e fhéin agus a láirdheas Críost agus d'ól
siad na trí buideal amach agus fuaidh'n gabha suas leis a
Cairdheas Críosta gur chuir se iluighe ar a leabaidh e.
Lá'r na bhárach ní
a d'
báilte agus chuala siad uile
go léir a bol
diabhal ar
frid na crainn da lighe fhéin. Shar le tonnchabhair nuair atá an
t-eallach na luighe racha se thart ar an chúirt go bhfeice se
goide'n chineal cuma atá ar an áit a rabh na fathaigh 'na
gcómhnuidhe. Fuaidh se thart a taobh aghaidh de'n teach. Bhí
achan seórt bláth annsin agus torthai a ba dise a chonnaic an
duine aríamh de achan uile sheórt dath agus de achan uile
seórt bháth ubhlai bréaghtha dearga crochta leis na crainn
achan áit thart fanna garantacha díon Connchubhair a dhá
phósa dena h-ubhlai mar nach bhfaca se'n ubhall aríamh.
Bhí'n daras aghaidh fasgailte agus dharr leis fhéin racha se isteach go
bhfeice se goide'n cineal cuma atá ar a taobh istuigh de'n chuirt
Fuaidh se isteach. Bhí sean chailleach mhór na suidhuas ina
a choinneall agus a dá shúl ar shiubhal aisti le neart aois. Mhoithigh
sí'n tarman a teacht isteach agus cé shíl sí bhí ann acht a mac. Bhí
sí chor a bheith caillte leis an ocras nó ní bhfuair sí'n ghreim
le h-ithe le trí lá
"Ó a mhic" ar sise "Is de atá sibh ag cuihneamh ormsa"
D'aithi Connshubhair go maith goide bhí ina cionn
bhoithigh mise tuaragai" ar sise "Agus tá dúil agam" ar sise
gur chuir tú deireadh leis na gaiscidhe bhí teacht na coilleadh
Truagh dona gaithe deithe "agus dá ngeillin nach i dtús mo laitha
a chas mise orthu. Siomaidh gaiseidheach maith" ar sise "Agus
ruagach a d'fag mise na chodhladh fanna claidheacha thart
amuigh annsin
Labhair ionnchubhair annsin agus d'fiaffruigh se de'n chailligh"
goide'n doigh a rabh sí ábalta a bhfágal na gcodhladh.
"Óire i gcúl na cráile" arsa'n chailleach "D'fag mise an
thaitin draoidheachta a bhí agam i dtaiscidh ann. Bhí
me ábalta carraiceacha a dhéanamh dófa" ar sise "Agus a
acur na seasamh arais"
D'óirc lonnchubhair thuas i gcul na crúba agus thenaic se'n
tslaitin dreoidheachta sáidhte isteach agus cabhair toit agus cuithche
uirthi. Thóg se anuas a tolaitin araoidheachta agus tharraing se
buille ar a chailligh agus rinn se carraic coiche duithe Dhairleis
fhéin ní fheudainnsa anois eagla bheith orm roimh dhuine ar bith
D'óirc se thart go bheicfead se a rabh moran óir agus airgid fa'n chóirt
agus bhí cupla ciste ann a bhí lom-lán óir. "Mach ar a daras leis agus
thaigh se ag órc thart ar na carraiceacha a bhí na luighe thart
achan áitfanna garrantacha agus caonach a fás ar chuid acu le
neart aois. Thoisigh se a bualadh buille thall agus bhfos orthu agus
thoisigh sean righte mór agus barrioghantacha agus mrá uaisle
achan uile sheórt ag eirigh amach as na caraiceacha agus a
buidheachas agus a luthghair a bhí orthu fa'n doigh a rabh na
geasa tógtha díofa agus iad na luighe annsin le céadtaibliainn
"Ar réir mar bhí Connchubhair dá gcur na seasamh bhí achan
duine a tarraint ar a thir fhéin as achan régin. Acht le
in Comchubhair amach sa
scéal fada
a chu
deireadh
eallaigh na bháile. Nuair a cuireadh isteach a t-eallach rann
"Connchubhair rann se na h-ubhlai thart ar na searbhontai
"Ó bhí luthghair a tsaoghail orthu annsin agus thug siad greimle
h-ithe do chonnchubhair agus fuaidh se luighe.
Ar maidin lár na bhárach nuair a d'eirigh Connchubhair
gléusadh tráth bidh dó agus scaoil se amach a t-eallach
ar sí "Nois" arsa Connchubhair "Níl mise ag dul acht a le 'ndiu a
bealach adai. Shiocruigh mise le deireadh a bhfuil annsiud
indé" arsa seisean "Agus caithfidh me cuid ach a scaoileadh
as na pisreagai indiui"
Shiubhal leis ní rabh'n t-eallach i bhfad ag ithe a sáith uilig"
Thoisigh Connchubhair a scaoileadh bualadh buille tháll agus buille
i bhfos ar na carraiceacha agus achan chineal daom" ag eirigh
amach as na carraiceacha daoin óga agus daoini seana. Nuair a
bhí deireadh réidhtigh glan na seasamh ag Connchabhair bhí
cuir ag h-oiche ag teacht Chuaidh se isteach 'na cuirte agus fuair se
malla agus chruinnigh se leis deireadh a méid óir a fuair se. Thug
leis a chuid eallaigh agus tharraing ar a bháile. Nuair a cuireadh
isteach a t-eallach chaith ionnchubhair de mála an óir.
"Subhairt se leis a tseanduine gur sin trifle a chruinnigh"
seisean le cupla lá
"Bhú trúir da fir mhor annsiud" ar seo
s chocruigh mise
uilig leófa agus níl me níos níos e
leacht a
bealach adai
Fuair Connchubhair a shuipear agus fua se luighe. Nuair a fuaidh
"Connchubhair i luighe fuaidh an tseanduine ionnsair a tseandall
arais
"Ó tá eagla orm" arsa seisean leis a tseandall "Go gcuirfidh se
amach as an áit me. Dubhairt se liom aréir gur shoiruigh se
leis na tr fáthaigh"
"Tcím" arsa'n seandall "Cuir síos bárach é a teabhadh
leis a tseisreach maide agus ní bhéidh se i bhfad a trcabhadh
ar seisean "Go dtiocfaidh beath amach as a pholladai a
shocrochas leis"
Lár na bhárach nuair a d'eirigh lonnchubhair ar maidin fuair se
greim le h-ithe"
"Goide rachas me a dhéanamh indiu" arsa seisean leis a tseanduine
Cug leat a dá bheath ata annsin agus a tseisreach ádhimuid atá
annsin agus téidh a trabhadh ar a toráth-adai thíos"
"Ní fheaca mise an beath aríamh gléusta agus ní fheaca mé'n
seisreach ádhmuid"
"Bhéul thig le fear dena coiteair dul leat" arsa'n seanduine
"Agus teiseannaidh se duit"
B'fhíor é. Fuaidh siad síos un toratha e fhéir agus a coitear. Nuair a
fuair a coitear gléusta a gcionn oire e bhain se fhéin a baile
a tá
leis a dá
bh
amach. Thoisigh Conn
aige"
bheath mar theis
ach an iome"
phollaid leis na beathai nuair a thóg a phéist a cionn agus
snámh sí amach ar a bhruach. Nuair a thenaic na beathai
teacht n a snamh ar a talamh scárruigh siad agus ní rachad
siad ní b'fuide dó chonnchubhair. Bhuail se cupla buille
orthu agus ní rabh gáir ann. Nuair a thenaic a péist aníos cómhfada
leófa d'osgail sí a béal agus shlog sí'n dá bheath síar ina corpa."
leath na seisrighe. Ní dhear ionuchubhair faic acht a tarraing
suas a sráth leis agus chuir se cos ar a mball agus tharraing se'n dá
bheath agus a tseisreach amach as a corp agus chaith se suas a
práth iad. Fuair se greim rubaill annsin ar a phéist agus théid se
uirthi leis a tolat marcuigheacht a bualadh agus a batteral gur
luighe sí síos go socair suaimhneach. Nuair a mheas se go
rabh sí ocair suaimhneach aige scaoil se 'na h-ughanacha
dena beathai agus chuir se gléus a treabhte ar a phéist. Chuir se
slabhradh ina béal ar ach taobh agus thioisigh se a theabhadh agus na
báilli uilig amuigh a coimhead air na seasamh arna
claidheacha a coimhead ar an íontas. Ach le scéal fada a
dheánamh goirid bhí'n sráth treabhte in am nneara.
Thug leis a pheist aníos untoighe agus a tseireach agus chuir a cuid
plabhradh airthi amuigh i sean-bhalloig os coinne an
darais. Bhí ionghantas a tsaoghail ar a tseanduine agus bhí
bród a tsaoghail ar chonnchubhair
an bheath bhréugh láid
a fuair
ann a bhí
a shu.
bhí aige ceangailte go dtí go rabh teacht na h-oiche teacht.
D'imthigh'n seanduine ionnsair a tseandall arais agus d'innis se
dó goide mar bhí nach rabh gair goide dhéanfaidhe leis.
"Cerbh uair agus carbh am seo acht páisde bheith ag bean a
choiteara agus bhí se le choinneall le baisteadh agus ní rabh fhios
ce chuirfidhe leis"
"Bhfuil fhios agaibh goide dhéanfaidh sibh" arsa'n dean dall
"Abraig leis imbárach ar maidin go gcaithfidh se duil a
amharc fa dhá carradhas Críosta agus sé'n áit achuirfeas tú
fa choinne an carradhas Críosta e. Abair leis go gcaithfidh
se dul síos go h-freann agus beirt fhághail a mbéidh bearraid
dear orthu a choinneachas a paisde le baitheadh"
B'fhíor é. Ar maidin lá'r na bharach nuair a fuair Connshubhair a
bhricfosta, d'fiaffruigh se de'n seanduine goide rachad se
a dheanamh uidiu.
"Tá me do chur ar siubhal fada indiu" arsa'n seanduine "Agus tá
dúl agam go n eireochaidh leat. Tá páisde annsin ag beanna
choiteara agus caithfe tú dhá charradhas Críost a fhághail a
choinneochas le báisteadh e"
"Ce h-áit a racha me" arsa ionnachabhair"
"Maise ní maith dá fhios agam" arsa'n tseanduine acht
h-iarradh orm a rait lear dhá carradhas tríost a thabhair
aníos as. Sfreann a mbéadh bearraid dearg orthu"
B'fhíor é.
"Ní radh mise an bealach aríamh" arsa ionnchubhair "Acht
gheobha me amach e"
Shiubhal Connchubhair leis agus a tolat mharcuigheacht leis faoi
Fua asgall ar fad go rabh neóin agus deireadh lae ann. Thenaic se
fhad le comhrais thrí geasan agus ní rabh fhios aige ceocu dena
trí chasain ba choir dó dul. Shiubhal se leis giota bealach
acu agus bhí'n casan ann a b'fior deise a chonnaic se aríamh
Bhí'n easan eile a siubhal lena thaobh fa ghiota dó agus bhí
casan mór leathan eile a siubhal lena thaobh sin. Shiubhal
se leis a bealach a rabh se dul "Ó agus thenaic se deireadh
geaftai móra agus bállai móra árda agus loinnir óir uilig
tsaoghail ionntu le deiseacht. Shiubhal leis go deacha se fhad
leis a geafta mór seo. Bhí seanduine mor na shuidhe annsin
"Ó gcaithear agus cual mhór eochrach ar a láimh agus feasag leath
Bhí castorbuidhe óir air agus casag a rabh loinneadh
ruaidhthe innti. A suidheachan a rabh se na chuithe air
bhí se 'na óir bhuidhe. Bheannuigh se do chonnchubhair agus
fheannaigh Connchbhais dó.
"A dteiseanfa a bealach damhsa" arsa Connchubhair "Tá
tarraint go h-ffreann
"Stú n cheud fear aríamh" arsa'n seanduine "A chuir
tuairise orm ca rabh a bealach sin ná is beag a mhoithigh"
se aríamh a
"Seo na blaithis" arsa'n fear a bhí na shuidhe "Agus mise taomh
feadai. Tá me coimhead a gheafta seo" ar seisean ó thus a
tsaoghail agus sin a bealach" ar seisean "Atá ag dul go h-freann
ag teiscaint a bealach mór leathan dó.
Thug lonnchubhair buidheachas dó agus shiubhal leis frid
speanneacha agus frid carraiceacha agus frid alltain ba
iarrgculta a thenaic se aríamh. Nuair a bhí se tuirseach amach
a siubhall bhí se dul a philleadh. Thenaic se fad óirc uaidh
na caorthacha teineadh ag eirigh 'náirde agus na druibheagai.
"Dharr leis fhéin caithfidh se go bhfuil se ag teacht cómhadach
d'eirigh a aigeadh ní b'fearr. Nuair a thenaic se go dtí'n
geafta mór lin bhí se fasgailte siar fad a bhí a shuil ábalta
feiseal ní rabh dadai le feiceall aige acht abhal
annsiud agus níabhal annseo agus bearraid dear uilig go léir"
orthu. Shiubhal se leis suas agus thenaic se sean pheiseag mór de
sheanduine agus glabhra iarrainn air ceangailte i gcoirneail abhí
ann. Fuaidh ionnchubhair seas fhad leis agus d'fiaffruigh se dó goide
thug eisean ceangailte thar an buadh eile
"Tá mise ceangailte annseo" arsa seisean "Ó bhí'n cogadh sa
bhbaitheas"
"Bhéal 'sé'n graihe atá agam" arsa Connchubhar "Tá dhá
sa le páisde a choinneall le
charradhas Críosta a dheath orm
ga orthu"
baisteadh a mh
"Bhéil sin
chéid iad leat
Thoisigh Connchabhar ag órc thart agus sé 'n cuma bhí orthu go rabh
siad a dul a magadh air. Fua siad taobh thiarr de lot acu agus
bhuail se dhá scíolp de'n tolat mharcuigheachta thall agus bhfoi
orthu agus dubhairt leófa go gcaithfead siadsan a dhul leisean
ghread amach ar a gheafta cómh maith le scór acu agus shiubhal
leis a tarraint ar a bhaile. Nuair a thenaictheas Connchubhair a
teacht agus a lot leis méid a bhí fa na casain nó na toighthe nó áit"
a bith a thenaic e bhí siad uilig ag dul i bhfalach. Níor stad
Connchubhair díofa gur fhag se na seasamh ar a toráid iad.
"Ca bhfuil tú fhéin agus a coitear" ar seisean "Piocaig fhéin beirt
bhí bearraid dhearga uilig annsiud orthu"
"Ó" arsa'n seanduine nuair a d'óirc se orthu e fhéin agus achoitean
"Cuir arais iad" ar seisean.
Thug mise aníos iad" arsa Conuchubhair "Agus fagaigi sibhas
thíos iad
"Fag san áit chéadhna arais iad" arsa'n seanduine "Agus
bheirfe me mo nighean le posadh duit agus bhéanfa me stiuirightheoi
duit os cionn mo chuid duithcheanna
B'fhíor é. Fuaidh Connshiubhar fa dtaobh díofa; bhuail se
scaolp thall agus síolp i bhfos orthu de'n t-seat mharcuigheacht
d'iarr orthu dhul a bealach céadhna a
Cuireadh duir
chéine
shiubhal í thenaic an oiche fríd na báilte a iomchar ar shiubh
na ministeir. Bhí na saighdiuir na bhfiadhnaisi ná bhí se
a coimhead air a gcathadh amach uilig leis a droichid. Ní
rabh leitheid a lá imbáile na naillimh aríamh o shoin agus a
bhéidh go bráth arais agus sé chluinnim nach bhfuil maran
minnisteir ó shoin ach oiread ann ach nach cuma nuair
a bhí deireadh'n scéil thart b'eigean damhsa an báile
bhaint amach agus ní bhfuair me aon seórt ar shon mo
chaothair ach péire de stocaí báinne reamhar agus bróga
paipear