Scéal Mhinistéir Bhaile na Gaillimh

Sat mhuistain fhéile i leihi.
Bheul bhí gabha i mbáile na caillimh fad ó shoin agus bhí bean
íontach doigheamhail age agus teaghlach íontach mór acu. Bhí a t-am
go h-olc agus bhí naoi gclaighe acu le tógail agus a sean péire. Ní rabh
a saothru le fághail ar mharan doigheanna ach a méid a
guidhead se cruithidreacht agus bé'n cuideadh b'fearr a bhí aige
rí ministeiri a bhí na gcómhnuidhe comhgarach aige a rabh
beathaidhe acu.
bith a gabha anuas ins a tsaoghal ins a deireadh agus gurbhuail
se ábalta an teaghlach a choinneall beó agus
eagla e n
lá amháin agus sé dubhairt se
leabhair i
na beag go leor ag na mistear
"Sin a
cuideadh liom ná tá mise gáireach acu. So fearr duit" ar seisean
dhul" ar seisean "Donnsair a churate agus a rait leis go bhfuil mise
dul a imtheacht as báile a saothru síos fa na bhosa agus gur mhaith
liom trifhe a bheith fa mo phocai agus d'iarr se orm a ráit libh a
dtigeadh leat cuig punta a thabhairt damh"
bhaise pleoid ort" arsa'n curate "Da bhfaghtha buachaill cruaith
gasta a shaothrochadh 'náit a tseanduine sin nach bhfuil
ábalta sud ná seo a dheanamh agus is mór atruaigh thú a bheith
ag dul amudha leis" ar seisean.
Ce h-uair atá se ag imtheacht arsan curate?
"Béidh se ag imtheacht imbárach" ar sise
"Bhéul bheurfa me cúig punta duit" arsa'n curate "Acht leigint damh
fannacht agat go dtigfidh se 'rais"
"Óghlac sí'n fhear ba mhó agus ba lugha a mhoithigh tú 'riamh.
"Cionnus go gcuirfead se a leihid síos duith agus níor labhair sí'n
darna focal ach a dhul amach ar an daras. Nuair a thenaic a gabh
teacht é bhí se 'muigh in a h-áiricis
"Goide dubhar se" arsa'n gabha"
"Ó bhfuil scéal a dheath ort" ar sise "Dubhart se" ar sise "Go
bhfannochad se ugam go dtiocfa arais agus go dtabharfad se cúig
punta damh agus ní h-é" ar sise "Nach bhfuil mise ag dul a dheanamh
"Na leig dadai ort fhéin" arsa'n gabha bhainfidh mise toit as ar sonn
an fhocal sin. Gabh ionnsair a darna fear arsa'n gabha "Go bhfeicsta
bhfuig tú cuig punta aige"
Bhí'n misisteir ar a t-seinn céadhna go dtabharfad se cúig
duith acht fannacht aige go dtigeadh an gabha arais. Shiubh
léihi na bháile ath-uair agus d'innis do'n gabha goide dubhairt se
"Na bac leis" arsa'n gabha "Béidh geall air go bhainfidh mise toit
as-san fosta. Gabh fhad leis a reator mhór" arsa'n gabha agus
abair leis go bhfuil mise ag iarraidh cúig unta go bhfuil
me ag imtheacht as báile agus nar mhaith liom mo phoca a
bheith folamh"
Fuaidh sí fhad leis a reator agus a tuine chéadhna a bhí ag a
bunadh eile bhí seisean ar a tiuinn chéadhna go bhannochad
se aici go dtigfeadh'n gabha arais agus go dtabharfad se deich
bpunta duihe
"Nach is mór a truaigh thusa a bheith ag dul amudha leis a
leihid de ghabha shalach"
Ghlait sise fearg a bhí sórruigtheach agus d'imthigh leithe na bháile
Bhí'n gabha amuigh ripi go bheicfead se goide mar d'eirigh leith
"Goide mar d'eirigh leat" arsa'n gabha?
"Ó tá" arsa aise "Nach rabh'n fear de'n tríur a ba mheasa na'n
reator
"Tcím. Tcím" arsa'n gabha.
Bhí go maith agus ní rabhgo h-ile éist agus chuirfe tú. Lár na bhárach
trathuna.
"Cuir baite
fhad leis
h-olc agus gur shanntuigh me na cúig gunnta a shaothrupí agam ar
sise 'nocht ar a naoi Gabh fhad leis a minnistir annsin" ar seisean
"Agus innis a rud ceadh na dó gur shanntuigh túin t-airgead a
shaithru go rabh'n t-am go hole agus iarr air a bheith agat ar a
deich. Gabh fhad leis a reatar mhór annsin" ar seisean "agus abair
leis gur imthigh mise as báile gur shanntuigh tú a t-eirgead a
shathr; go rabh'n tam go h-the agus a teaghlach docharach a
thógail agus é bheith agat ar a aon dheuggo bhfuil na páisdin
cuilig go léir na gcodhladh agatsa"
Rinn a bhean seo uilig go léir mar a d'iarr a gabha uirthi agus ar a
teacht arais duith bhí a gabha amuigh ripi
"Goide mar d'eirigh leat" ar seisean?
"Ó tá" ar sise go dtiocfaidh siad agus failte"
Bhí go maith agus ní rabh go h-ole. Seacht na h-oiche rinn a gabha a
shuipear agus thug se leis a chasur a bhíodh aige sa chearacha agus fua se
suas go dtí seamra mór daracha a bhí i gcul na teineadh an
áit a mbíodh siad na luighe.
"Nois" ar seisean lena bhean "Cuir aníos chugamsa iad ar réir
mar thiocfaidh siad agus cuirfidh me geall leat go mbainfidh mise
toit astú"
éist agus cluinfe tú. Nuair a bhuail se'n naoi a chlig mhoithigh sise
tarman a ch
te teacht. Bhí na
a luighe ag bean
aghabha.
Bhuail a
ise'n daras
thuaic a
culaith bhréugh fhínealta agus colear mór geal agus a aghaidh
tionntuighl síar. Bhí cota mór fada air taobh 'muigh de'n iomlan
"Bhain se de a cota mór agus chroch bean a ghabha ar thaobh a bhalla
é. D'fag se'n castor mór na shuidh ar a tábha agus thriomuigh se'n
t-ealleis de fhéin. Tharrain se amach buideal mór uisce
bheatha. D'fiaffruigh se duith lena toil an rabh gloine nó corn
aici go n-ólfad siad cupla cionn díon se'n corn mór i
cheudamhair agus thug se duithese e. Dól sise a chláinnte agus
tuairin ar a leath a rabh sa chorn. Líonn se cionn eile; d'ól se
a sláinnte agus d'ól se fhein e.
"Bí thusa dul suasadai luighe" ar sise "Seort áite t'ann go bhfag
mise foid a chur faoin teinidh. Tá na páisdi uilig na gcodhladh
ar sise "le fada aríamh
"B'fhíor é. Seo suas e agus nuair a chuir se a chionn suas ar a daras
thenaic a gabha air le buille on órd ar chul a chinn agus mharbh se
é. Tharrain se i leathtaobh e agus níl ann ach go rabh se as a
chasain aige nuair a mhoithigh siad tarman a mhinnistir a teach
Bhí castor mór fada glanceailte ar an fhear sin; culaith bréagh
fhinealta agus peire butais colear mór geall air agus aghaidh tionntuighth
síar air; cota mór fada taobh muigh de'n iomlan air nach leigfeadh
deor air a mbíod se taomu. Bheannuigh se do bhean a ghabha agus
bheannuigh bean a ghabha dó. Thain se de a chota mór agus chroich
sise ar thaobh a bhalla e. Thriomuigh se'n t-alleis de fhéin agus d'fag
'n cas
ar a tábla Tharrain se amach
buideal mór uisce beatha agus d'fiaffruigh duithe se a rabh gloine ar
bith aici le go dtiocfadh leófa seo a rann agus dubhairt sise go rabh
thíon se gloine mór a cheudamhair agus thug se duith se e. D'ól sí
a shláinte agus níor bhain sí as ach bolagam beag. D'ól se fhéin iomlan a
a ghloine agus d'fag se'n buideal ar bhun a dreasuir.
"Bsí dul suasadai luighe" ar sise "Tá se ag dul anonn san oiche"
ar sise "Agus tá na páiad uilig na gcodhladh le fada
"Ar a dhul suas dó thar an daras bhí'n seamsa daracha; thenaic
a rabha air le buille on órd ar chúl a chinn agus mharbh se e.
fharrain se as a chasain e agus níl ann ach go rabh sin déanta nuair
a bhuail a rector mhór a daras. D'fag se'n báile roimhe'n am
doigh a rabh se stiffailte agus é reamhar agus marag aige. Bhí se
'na prutachan cómh mór agus go rabh obair aige fághail isteach ar a
daras. Rinn bean a ghabha fearabhfhailt ionnach roimhe gur
mhór a saigh duir e thenaic fhad de chasan ach éist agus cluinfe
tú. Bhain se de a chota-mhór; thriomuigh se'n t-allus de fhéin
Chuir se láimh ina phoca agus tharrain se 'mach buideal mór fada
cúig again. Fuair sí gloine dó; lion se'n cheud ghloine agus thug se
duith e agus d'ól sí lan a ghloine a doigh gur bé'n fear deirdheannach
a bhí le theacht e. D'ól se fhéin gloine eile agus líon se'n tríomhadh aonn
Ní olfadh sise níos mó; d'iarr sí ar fhéin a ól nach ndeanfad se
faic air ag dul a luighe.
bhí thusa ar siubhal sí
churfaoine"
Ní rabh se bráth a dhul a luighe fa dhásamh ná dhul suasins a
tseamra char a bith acht sé'n nín sa réidhteach bhí air sa deireadh
le scéal fada a dheánamh gairid go bhfuair sí comhairle chuir
air dhul suas a luighe. Ar a dhul suas thar an daras dó thenaic
a gabha air le stramaid de'n órd agus bhuail se dó níor trístrainidh
air gur mharb se 'mach e.
Bhín triúir marbh annsin aige na luigh ar ann ular seo anna
a ionnsair a bhean
"Nois" ar seisean "Nach rabh me ráit leat go mbairfinn toit
astu. Tá'n triúir marbh agat anois" ar sise "Agus goide dhéanfas
tú leófa. Béidh na saigh duiri frid a bháile imbárach agus crocfa
thusa ná istir is cionntaighe leis ná bíodh fhios agat" ar sise
"Nach bhfuil tú dul m'fhagalt sa thíos leis
"Come ioine" arsa'n gabha íon cupla ghloine uisce beatha maite
damhsa"
Thug se leis a buideal mór a bhí ag an rector agus d'ól se tríghloine
de
"Bhéul is fearr dúinn" ar sise "orc in a gcuid gocaigo bheicinid
bhfuil maran cunamar airgid leófa agus in áit na gcuig punta
"Ní rabh fear a bith acu nach rabh thara céud punta leis gheall
ar í shasamh 'mach le h-airgead le cois uaireadoir bréugh ó
a bheith i bpoca ar
ear acu agus slabhradh bréugh oir
amach aise"
"Cha léin 'na sheasamh agus amach ar
fhear a bhí thuas taobh thuas
diobha dtugad se'n Cairdheas tríost air choinnigh se
maran de chuid páisdin ghabha le baisteadh agus béinn caraid
a b'fearr a bhí aige é. Bhuail se'n daras
"Cé sin atá ag an daras" arsa'n Cairdheas críosta?
"Mise'n gabha" arsa'n fear a bhí 'muigh. "Eirigh go gasta agus fasead
a daras náta se siose go cruaidh"
D'eirigh' Cairdheas críosta; d'áscal se'n daras agus bos se solus
Tharrain a gabha 'mach buideal agus thug se ar a táirdheas tríosta
trí ghloine ól gan stapadh. Bhí siad a cómhradh agus chaith siad
a phíopa
"Bhfuil dadaidh cearr" arsan Cairdheas Críosta "Nuair atá tú ar
do chois fa'n am seo d'oiche na bhfuil dadaidh ar do bhean?
"Maise níl" arsa'n gabha "Ataghadh Dhía dadai ar an
cheachtar againn ach tá scéal beag cráidhte agam le h-innse
duit agus t'eagla orm" ar seisean "Go mbéidh se na droch scéal ach
tá fhios agam nach labharfaidh tusa air sean a bhí thíos
annseo" ar seisean "Indé bhí déanamh boc mór duith fhéin
ar seisean "Agus gan í ábalta. Thug sí cuireadh do'n curate
seo thoir a mhinisteir ar féusta beag agus mharbh sí beath
beag éanlaith ach ce bith anochain bhí air" ar seisean
"Factadh e le crámh beag de'n fheóil agus tá eagla mór orm go
gcrochfar sinn ar mbéirt ma eirigheann a scéala amach fhí
mé am"
idh leatsa" ar seisean leis a Cairdheas
dtise
"Críosta"
acht a dheánamh damh
"Thiocfadh liom leoga" ar seisean "Tán cupla ghoine eile
damhsa" ar seisean "Go bhfeice tú cómh gasta agus chuirfeas
mise i bhfolach e"
"Caith ort do chuid bróg" ar seisean "Agus do chuid éudaigh go
dtí go dtéidh tú liom síos go bhfeice tú"
Fuaidh.
"Tá'n buadhradh annseo" arsa bean a ghabha.
"Ní fi bioran e" arsa'n "Cairdheas Críosta
"Dean greim suipear annsin" arsa'n gobha lena bhean "Seo fear
ar seisean "Atá ag dul a chur a mhinnistir i bhfalach
Rinn sí greim réidh agus nuair a fuaidh'n Cairdheas críosta a
deánamh a chuid fuaidh a gabha suas na t-seana agus tharrain
se 'nuas a churate.
"Ó is maith maithne air" arsa'n "Cairdheas Críosta "Acht
cuirfe mise san áit e nach mbainfidh'n cat a chlár de.
"Caith ar mo dhruin e" ar seisean.
chaith a ghabha ar a dhruim e; Shiubhal leis go deacha se go
dtí abhainn mhór leathan a bhí ann agus droichead mórfada
trasna. Bhí beiric saighdiuir ag cionn a droichid agus bhíodh
gcómhnuidhe fear dena saighdiuir muigh a choimhead a
droichid ar eagla go dtiocfadh námhaid ar bith trasna
Thenaic a saighdiur a bhí coimhead a fear seo teacht agus
fear leis ar a dhruin
agus a' tall"
Sat mhuistain fhéile i leihi.
Bheul bhí gabha i mbáile na caillimh fad ó shoin agus bhí bean
íontach doigheamhail age agus teaghlach íontach mór acu. Bhí a t-am
go h-olc agus bhí naoi gclaighe acu le tógail agus a sean péire. Ní rabh
a saothru le fághail ar mharan doigheanna ach a méid a
guidhead se cruithidreacht agus bé'n cuideadh b'fearr a bhí aige
rí ministeiri a bhí na gcómhnuidhe comhgarach aige a rabh
beathaidhe acu.
bith a gabha anuas ins a tsaoghal ins a deireadh agus gurbhuail
se ábalta an teaghlach a choinneall beó agus
eagla e n
lá amháin agus sé dubhairt se
leabhair i
na beag go leor ag na mistear
"Sin a
Scárruigh'n croidhe i gcorp a tsaighdiuir agus thuit se i leige.
chaith a Cairdheas Críosta a minnistir thar an rail síos leis an
abhainn. Bhí níos mó deifre i bháile an bheat sin air. Nuair
a thenaic a gabha teacht e bhí se thíos faointeach roimhe agus
é a bualadh a dhá bhois ar a cheile
"Mar siud 's mar seo" ar seisean "Tá se annseo arais"
"Bhfuil an deor eile sa bhuideal" arsa'n "Cairdheas críosta "Na
tá" ar seisean "Fabhair damhsa gloine"
fhug a gabha dó dhá ghloine gan stapú agus thóg se'n rector mhór
ar a dhruim
"Ó mar siud agus mar seo" arsa'n "Cairdheas Críosta "Tá se dhá uair
cómh troom is bhí se i cheudamhair. "Ma théid sé'n ceathramhadh
bheat" ar seisean "Ní bhéidh me ábalta a iomchar a char a
bith"
Shiubhal leis. Nuair a fua se go dtí cionn a droichid bhí
saighdiuir eile amuigh sa bhocsa. Thenaic se'n fear a teacht agus a
fear eile leis ar a dhruinn
ler tir nó ce talamh duit" ar seisean "Nó cainn ná sa
shloinneadh thú"
"Mise'n diabhal ar seisean.
"Goide sin leat" ar do dhruim "a" ar seisean"
dó misistir"
"Ca bhfuil
"Tá
"Nuair a chualaidh'n saigh diuir seo scárruigh se cómh mór gur
thuit se i laige. Chaith seisean a minnistir amach thar rail a
droichid. Sheasuigh se tamall beag ag coimhead air ag imtheacht
amach síos leis na tonna. Ar a theacht anall dó ar a droichid
casadh seanduine beag aosta air ag dul anonn agus sean chastor
beag air de chruitineach beag bideach mheaithte.
"Goide rud tusa" arsa'n cairdheas Críosta" ar seis.
"Ó sean-mhinistir atá ionnainn" ar seisean "Atá ag dul a fhagal
na tre. Chuala me go bhfuil a droch spíorradh a thenaic an oiche
ag tabhairt leis na minnisteiri agus go bhfagfhainn a tír"
"Ó d'anain 's do chroidhe 's do chorfa" arsa'n "Cairdheas 'ríosta "
bhitheamhnaigh mur tusa fhéin a buachaill a thug an oiche
tiubh damhsa ach fuair ne hoult sa deireadh ort"
Fuair se greim cúl chinn agus tómhain bríste ar a tsean-mhinnisteir
chaith se amach síos san abhainn e indhaidh na coda eile agus
sheasuigh se da choimhead go bhfaca se ad imtheacht amach
síos leis na tonn e. Shiubhal leis na bhaile; nuair a thenaic
se bhí'n gabha na shuidhe cois na teineadh cathadh píofa agus é"
bréugh sasta teallag bréugh airgad aige agus na minnisteiri uilig go
léir glan ar shiubhal. Thoisigh se e fhéin agus a láirdheas Críost agus d'ól
siad na trí buideal amach agus fuaidh'n gabha suas leis a
Cairdheas Críosta gur chuir se iluighe ar a leabaidh e.
Lá'r na bhárach ní
a d'
báilte agus chuala siad uile
go léir a bol
diabhal ar
shiubhal í thenaic an oiche fríd na báilte a iomchar ar shiubh
na ministeir. Bhí na saighdiuir na bhfiadhnaisi ná bhí se
a coimhead air a gcathadh amach uilig leis a droichid. Ní
rabh leitheid a lá imbáile na naillimh aríamh o shoin agus a
bhéidh go bráth arais agus sé chluinnim nach bhfuil maran
minnisteir ó shoin ach oiread ann ach nach cuma nuair
a bhí deireadh'n scéil thart b'eigean damhsa an báile
bhaint amach agus ní bhfuair me aon seórt ar shon mo
chaothair ach péire de stocaí báinne reamhar agus bróga
paipear