Eachtra Sheáin agus A Thairbhín
Ireland
- Collection
- The Main Manuscript Collection
- Volume
- 0151
- Date
- 12 December 1935
- Item category
- Lore
- Aarne-Thompson index
- AT0511: One‑Eye, Two‑Eyes, Three‑Eyes
- AT0590: The Prince and the Arm Bands
- Language
- Irish
- Location
- Rinn Ó gCuanach, Co. Waterford
- Collector
- Nioclás Breathnach
- Link
- View entry on dúchas.ie
Mode:

Archival Reference
The Main Manuscript Collection, Volume 0151, Page 022
Image and data © National Folklore Collection, UCD.
Transcript
AIBhí dhá cearriúoch anumo fad a’ baint
phrataí agus chuaid ceannala abhaile féachaint
mhuinntire agus ner a cha pé dúrt i é leir
a bhfear eile guib máthair Pád
Dé a dialla dhiariúd fa í
bhail
"Ó
a
Ní dhagannt
air ar a
miní
ach
spe ceol
bhí
den am
annais a dheal neat anaom fe ar thóin de
ir iad agus úd héin a tabhairt ad
an tige fstach arané cainnti
do
sta "N a
leiteasa sinea'
siún
agus níraibh
na a
dar ba
"teirbhín
ad
í na
bhínn a'
Bhí dhá ceanniúich aon fadó a’ baint
phrataí agus chuaid ceann aca abhaile féachaint
a mhuinntire agus ner a cha pé dúrt i é leag
ge uib máthair raig
bhfe
a dialla dhiarúir
afaní
bhail
"Ó a
a
anfagart
fá fá
choim
níraibh
bhí fear
mháin agus sé an cinm a
aige bhe
seán, moc fear sa láidr ba
bhí an
ba é, bhí a mháthair a' dul chun báis agus
tháfa ghaibh itoch món bó ann agus bhí teirbhín
a' súil leo. Ner a bhí a mhadhair gugad
ti sí na
don mbar chua is fud go
fe mra agus diarr fé me an tobhín a'
Dhfagaine aige féeach. Dh’achtuis í ann
annsan go bhfághfad agus fáilthe." Bhí an tog bhín
feó fé draoícht agus thuit amach gon phán
mháhair an t-athair a tara huair agus bhí
an dochn agus bhí sí gholc a chionn do
agus -acht bhíoch a’ teirbhín a’ gus láthair de
i gcónav i gan feol d’aoimar agus a’ tabhaire bíd
dho gach aona fuair a leigeadh den
amach aba ar maidin bhíoch an tobhínn a
ambr dhéineach a léigeach sé amach agus bhíoch
trasé léi ag imeacht a a dhrom an
feacha agus bhíoch fé a’ caet teach ar a dhrom
gach tráthona agus bhíoch an teirbhínn ar an
déanach mbó dhéagteacht teach leis. Bhí deán
dul ereamhad gach aon in áit bheith a’
caillúid leis anocra agus le gannchuis mar a
sí il an le mháthair. Bhí triúrar inibn a
aicil agus lá do na laiteam chuaibh an leo máthair
bhfaghach dtí feanadar a bhí ar an aic go bh
í feor cad a bhí a feamhrú deann
durt a feónabhra léithe ná raibh aon
féil aici ar dean fear chun bán má
aonderós a thabhaire do faid ir do mhairfead
an teirbhínn aige "Ó por cad na le
déana mór i agum leopa
mise
ait
anais fean dhraol léithe cad a dhenfa tú
Ner a feóig dh’fhear ag
amáire bbair amach is a póircfeacha
o é am a ragha n fan go mbe
fé imithe agus an ner as do hat go
buil sé a radharle maig caore agus
gaibh acuid fola bárú aó l arach
éigine. "We a thiocfaig t’fhear isteach ar cionn
na hoíche ao pé am a eilta bhí f
rar an leaba roimhe agus cuir fiul má
chunce go léin teach id bhéar. Chaith amach
ann ar í ag leig art go buil tú ana-thinn
ar fad agus abair le go buil fud éigin
a chaitheav ort. Deorfa fé leit go
ratha sé fé dhéin a dhochtara go me
abair leis ná-fuil aor mhaith dó dul
fé dhéin aon doctura na fuil aon fóir
bhfagha leighail go deo mit go bh tú gcaí í
"Ó na a
de bó doireannaí a thiocfaig isteach
fa macha. Chua’ í abhaile agus cuir sí an
iníon a bhóige amach a dia’ domall a’ faire
thimpall a dá dhuille dhéag tháimig a tar
go dtí deán agus bhí sé seo a faire
bhig é trí bun agus chuin ag colla
rug ar bhadrfúin. Do rag Go
adaine ar an tabh agus tharaing fé amach
Cuir fé alam feach bun agus tharraint
amach éadach agus tháinig a’ ber ba
bhfeaghta a chonnaic aoinne ariamh ar ar
dtuaille chuige. Dhith seán a dhóthaint
agus do fall fé tú túaille beag agus
chuir na isteach an adhaine é agus chuig
cam"
fe an fadhalle uach an
toirbhín ae, l gcionn an tráthnóna
dhúisig an iníon agus bhí ma bgo léir
mite á gcrú agus dh’ime sí abhaile agus
Dil Dh’iarhuig a mathair cada cheannaic sí
a ní feaca mé dada a mhain ara sí.
an chead lá sile Chuir an leathaig
an tara hiníon amach cois a chlaí’ a
faire na dá bhuille deag leige
tallbh trí bú ar agus chuin fé colla
an aedriúr agus tháinig n deá leith
fuair lí clúd mar a gh
a go
an chead lá. Ar chionn an craona
iníon da a dhúinig a iníon agus bhí gom
leis imithe abhaile le a ba agus bhí sí chomh dall
a
a gcéad iníon. Dh’iarhuig an mháthair do
cad a chonnaic a Nfeaca mé dada
ach dreadh leas a gcéad drifhiúr ara m sí
an túígiú l-chuir an le mathair an
trígur h-iníon amach amná faire chuair a
lá bhuille dhéag thaimig anbh dí bán
agus chuir pé aní bu ar ach bhí púil
dhraoicta aici eo br chúl acinn agus cuir ra
le an dá fuil a gcolla ach ní
bhfuann pe colla chuin mhe seo
chonaic fí anuan-cha m fuair sean
a dhimpéar agus rioch ní abhaile amáthair
agus nis sí di é. Bhí a fear mithe amac
fé féine agobair agus chua sí amach agus
sí fuir sé gbm ar ceorc agus mhairbh sí
agus anapan luis far anfeaba agus mar a
tháinig a fear gach i mbráthnóna bhí
ana-thinn ar fad agus bhig sí caise Fola
amach ara béar agus dúrt sí leymá
leishisheachaibh aon fud a lfe í ach croí’
ae me dó dompauad a thiocfach feach
na maca anocht Imapa bhí fa ger
teirbhín é sin agus dúirt sé le dhean
suil eireach anocht mar ba gná’ ler agus
bheith ar a dhom agus bhí an teirbhar éig
dtoícol fa mhacha aoíche feo agus bhí beist
a’ triúrar a fipé gon maigheighóg
féachallat don dó a déanuas a'
thiocfach feach agus nuair a thaimhe sí fin
bhí sí goite'cu agus dú dóibh i chuanú
Mar sin a bhí. Bhí an tobhímh idtorach
isteachge don oíche agus gach ao’fmaidean ir
raibh amach agus ní feabh an leasmataipleire
ná gairid do. Dhurt fí an den
an faighuir gurbá croí’ agus ar an
tobhínn a bhí chul í leigheal. "Ní bhfuisinn
é sin a thabhairt dhuit arran
maig Má fuail síos agut ar lá
tarbh a ar lárr ar e a go
feachaint a dtabharfach é dhuit é agus aon
anngead a dh’iarha tú cur go dtabharha
ta dhó é maite bhí 'ios teabhín
gach ao’ rud mar a bhí don í féi agus den
maighir an lá fus bhí gean imithe
amac ag a dhaireacht agus dúilt an teirbín
eo an lá na go raibh is iarrtha le h
mharú agus pol airged a a
Dhha tú orm araig sé le feán "thá gis
le agat, abair fé leo godh
hé go dtabharfa tú dháibh mé
banne fé Ní dhéanha mé" arsa dheán
"Ó arann ar cú teirbhín. Thóg an t-aingeadh
agus abar leo go dtabharfa tú dhoibh mo
ach ná caithig aon bhtaír ó crann má
mharbhú ach go gcait fora chun ar
mhór-mheise dúiféillí le bhean apala
chun i mharú ag cur chua cortaí
an méid a dréadfal tú iad Chuirfear
a agra an ge mear chun go leagaint
ghistí
bean a tí. Ach dá dtiocfach a d
buiptéiní athá an feana fana ní maró
ort-sa iad mé Chuirfear a iachar
sí féin a chean agus tamach
teisire
anuan ar phlear a gheatha me mar
abeidh mé ceangaillthe agus bhí mair den
a gol as a’ buce ag bhíl ar
dra an tobhín Thiocfaig a mór
friscar pannrach agus brác báma orra
Cur a me meapú agus bell beana tí anug
gáir agus beagan tumis mrra agus ach í la
átha am teirbhún a bheith marbh"
Cheangaléi an mór fheipéar as mige
slabhrai le gadanua agus l de gac aon
cúiritheraga. Teir a bheidh lué ceangairte dúirt
cheannt acu agus iad i geóir thuis mé
mbhú cuire mé bhreir folla thug
ch agus bfus fuimaim geara
agus napfa mé agus brfe mé méid
ceangal bheig thímpall orus béine an
prean a gheatha agus ner a bheidh mé a
ort amach a' gcata. Bhí anáirde a
dhiom-fa agus
imtheóimid linn agus fágfaimit
ampan iad agus béidh is iad dealbh a ndaithin
annsan
gan dó na buaraige acu
" "Ó
in a raibh aige dho
ain le. "To
ach fitea
chuas
ann agus bhí fé a mór imea
ctaramh na
tus féin a
rilísis féin
Dé féin
dhona péiridís
ar a bhean
"Ó ar
A guralleach
na agus an chluaig
é, caoile chun
bocht len dus an ubh
bóthair."
tamalan mo chige t fuair sé béi agus
Dhág sé an trúirer gan maith ar a
dhólua dh’aoiucú agus nera thainig bhfeann
ba shime c
phrataí agus chuaid ceannala abhaile féachaint
mhuinntire agus ner a cha pé dúrt i é leir
a bhfear eile guib máthair Pád
Dé a dialla dhiariúd fa í
bhail
"Ó
a
Ní dhagannt
air ar a
miní
ach
spe ceol
bhí
den am
annais a dheal neat anaom fe ar thóin de
ir iad agus úd héin a tabhairt ad
an tige fstach arané cainnti
do
sta "N a
leiteasa sinea'
siún
agus níraibh
na a
dar ba
"teirbhín
ad
í na
bhínn a'
Bhí dhá ceanniúich aon fadó a’ baint
phrataí agus chuaid ceann aca abhaile féachaint
a mhuinntire agus ner a cha pé dúrt i é leag
ge uib máthair raig
bhfe
a dialla dhiarúir
afaní
bhail
"Ó a
a
anfagart
fá fá
choim
níraibh
bhí fear
mháin agus sé an cinm a
aige bhe
seán, moc fear sa láidr ba
bhí an
ba é, bhí a mháthair a' dul chun báis agus
tháfa ghaibh itoch món bó ann agus bhí teirbhín
a' súil leo. Ner a bhí a mhadhair gugad
ti sí na
don mbar chua is fud go
fe mra agus diarr fé me an tobhín a'
Dhfagaine aige féeach. Dh’achtuis í ann
annsan go bhfághfad agus fáilthe." Bhí an tog bhín
feó fé draoícht agus thuit amach gon phán
mháhair an t-athair a tara huair agus bhí
an dochn agus bhí sí gholc a chionn do
agus -acht bhíoch a’ teirbhín a’ gus láthair de
i gcónav i gan feol d’aoimar agus a’ tabhaire bíd
dho gach aona fuair a leigeadh den
amach aba ar maidin bhíoch an tobhínn a
ambr dhéineach a léigeach sé amach agus bhíoch
trasé léi ag imeacht a a dhrom an
feacha agus bhíoch fé a’ caet teach ar a dhrom
gach tráthona agus bhíoch an teirbhínn ar an
déanach mbó dhéagteacht teach leis. Bhí deán
dul ereamhad gach aon in áit bheith a’
caillúid leis anocra agus le gannchuis mar a
sí il an le mháthair. Bhí triúrar inibn a
aicil agus lá do na laiteam chuaibh an leo máthair
bhfaghach dtí feanadar a bhí ar an aic go bh
í feor cad a bhí a feamhrú deann
durt a feónabhra léithe ná raibh aon
féil aici ar dean fear chun bán má
aonderós a thabhaire do faid ir do mhairfead
an teirbhínn aige "Ó por cad na le
déana mór i agum leopa
mise
ait
anais fean dhraol léithe cad a dhenfa tú
Ner a feóig dh’fhear ag
amáire bbair amach is a póircfeacha
o é am a ragha n fan go mbe
fé imithe agus an ner as do hat go
buil sé a radharle maig caore agus
gaibh acuid fola bárú aó l arach
éigine. "We a thiocfaig t’fhear isteach ar cionn
na hoíche ao pé am a eilta bhí f
rar an leaba roimhe agus cuir fiul má
chunce go léin teach id bhéar. Chaith amach
ann ar í ag leig art go buil tú ana-thinn
ar fad agus abair le go buil fud éigin
a chaitheav ort. Deorfa fé leit go
ratha sé fé dhéin a dhochtara go me
abair leis ná-fuil aor mhaith dó dul
fé dhéin aon doctura na fuil aon fóir
bhfagha leighail go deo mit go bh tú gcaí í
"Ó na a
de bó doireannaí a thiocfaig isteach
fa macha. Chua’ í abhaile agus cuir sí an
iníon a bhóige amach a dia’ domall a’ faire
thimpall a dá dhuille dhéag tháimig a tar
go dtí deán agus bhí sé seo a faire
bhig é trí bun agus chuin ag colla
rug ar bhadrfúin. Do rag Go
adaine ar an tabh agus tharaing fé amach
Cuir fé alam feach bun agus tharraint
amach éadach agus tháinig a’ ber ba
bhfeaghta a chonnaic aoinne ariamh ar ar
dtuaille chuige. Dhith seán a dhóthaint
agus do fall fé tú túaille beag agus
chuir na isteach an adhaine é agus chuig
cam"
fe an fadhalle uach an
toirbhín ae, l gcionn an tráthnóna
dhúisig an iníon agus bhí ma bgo léir
mite á gcrú agus dh’ime sí abhaile agus
Dil Dh’iarhuig a mathair cada cheannaic sí
a ní feaca mé dada a mhain ara sí.
an chead lá sile Chuir an leathaig
an tara hiníon amach cois a chlaí’ a
faire na dá bhuille deag leige
tallbh trí bú ar agus chuin fé colla
an aedriúr agus tháinig n deá leith
fuair lí clúd mar a gh
a go
an chead lá. Ar chionn an craona
iníon da a dhúinig a iníon agus bhí gom
leis imithe abhaile le a ba agus bhí sí chomh dall
a
a gcéad iníon. Dh’iarhuig an mháthair do
cad a chonnaic a Nfeaca mé dada
ach dreadh leas a gcéad drifhiúr ara m sí
an túígiú l-chuir an le mathair an
trígur h-iníon amach amná faire chuair a
lá bhuille dhéag thaimig anbh dí bán
agus chuir pé aní bu ar ach bhí púil
dhraoicta aici eo br chúl acinn agus cuir ra
le an dá fuil a gcolla ach ní
bhfuann pe colla chuin mhe seo
chonaic fí anuan-cha m fuair sean
a dhimpéar agus rioch ní abhaile amáthair
agus nis sí di é. Bhí a fear mithe amac
fé féine agobair agus chua sí amach agus
sí fuir sé gbm ar ceorc agus mhairbh sí
agus anapan luis far anfeaba agus mar a
tháinig a fear gach i mbráthnóna bhí
ana-thinn ar fad agus bhig sí caise Fola
amach ara béar agus dúrt sí leymá
leishisheachaibh aon fud a lfe í ach croí’
ae me dó dompauad a thiocfach feach
na maca anocht Imapa bhí fa ger
teirbhín é sin agus dúirt sé le dhean
suil eireach anocht mar ba gná’ ler agus
bheith ar a dhom agus bhí an teirbhar éig
dtoícol fa mhacha aoíche feo agus bhí beist
a’ triúrar a fipé gon maigheighóg
féachallat don dó a déanuas a'
thiocfach feach agus nuair a thaimhe sí fin
bhí sí goite'cu agus dú dóibh i chuanú
Mar sin a bhí. Bhí an tobhímh idtorach
isteachge don oíche agus gach ao’fmaidean ir
raibh amach agus ní feabh an leasmataipleire
ná gairid do. Dhurt fí an den
an faighuir gurbá croí’ agus ar an
tobhínn a bhí chul í leigheal. "Ní bhfuisinn
é sin a thabhairt dhuit arran
maig Má fuail síos agut ar lá
tarbh a ar lárr ar e a go
feachaint a dtabharfach é dhuit é agus aon
anngead a dh’iarha tú cur go dtabharha
ta dhó é maite bhí 'ios teabhín
gach ao’ rud mar a bhí don í féi agus den
maighir an lá fus bhí gean imithe
amac ag a dhaireacht agus dúilt an teirbín
eo an lá na go raibh is iarrtha le h
mharú agus pol airged a a
Dhha tú orm araig sé le feán "thá gis
le agat, abair fé leo godh
hé go dtabharfa tú dháibh mé
banne fé Ní dhéanha mé" arsa dheán
"Ó arann ar cú teirbhín. Thóg an t-aingeadh
agus abar leo go dtabharfa tú dhoibh mo
ach ná caithig aon bhtaír ó crann má
mharbhú ach go gcait fora chun ar
mhór-mheise dúiféillí le bhean apala
chun i mharú ag cur chua cortaí
an méid a dréadfal tú iad Chuirfear
a agra an ge mear chun go leagaint
ghistí
bean a tí. Ach dá dtiocfach a d
buiptéiní athá an feana fana ní maró
ort-sa iad mé Chuirfear a iachar
sí féin a chean agus tamach
teisire
anuan ar phlear a gheatha me mar
abeidh mé ceangaillthe agus bhí mair den
a gol as a’ buce ag bhíl ar
dra an tobhín Thiocfaig a mór
friscar pannrach agus brác báma orra
Cur a me meapú agus bell beana tí anug
gáir agus beagan tumis mrra agus ach í la
átha am teirbhún a bheith marbh"
Cheangaléi an mór fheipéar as mige
slabhrai le gadanua agus l de gac aon
cúiritheraga. Teir a bheidh lué ceangairte dúirt
cheannt acu agus iad i geóir thuis mé
mbhú cuire mé bhreir folla thug
ch agus bfus fuimaim geara
agus napfa mé agus brfe mé méid
ceangal bheig thímpall orus béine an
prean a gheatha agus ner a bheidh mé a
ort amach a' gcata. Bhí anáirde a
dhiom-fa agus
imtheóimid linn agus fágfaimit
ampan iad agus béidh is iad dealbh a ndaithin
annsan
gan dó na buaraige acu
" "Ó
in a raibh aige dho
ain le. "To
ach fitea
chuas
ann agus bhí fé a mór imea
ctaramh na
tus féin a
rilísis féin
Dé féin
dhona péiridís
ar a bhean
"Ó ar
A guralleach
na agus an chluaig
é, caoile chun
bocht len dus an ubh
bóthair."
tamalan mo chige t fuair sé béi agus
Dhág sé an trúirer gan maith ar a
dhólua dh’aoiucú agus nera thainig bhfeann
ba shime c